Ağır Hastaların ve Yakınlarının Yaşam Kalitesinin Arttırılması İçin: Palyatif Bakım

Palyatif bakım ne demektir? Palyatif bakıma kimler ihtiyaç duyar? Palyatif bakım ne tür hizmetleri, hangi tedavileri ve destekleri kapsar? Palyatif bakım hizmet­lerini hangi uzmanlar sunar? Anestezi uzmanlarının uyguladığı hangi tedaviler palyatif bakım kapsamına girer? Palyatif bakım sadece hastanede mi yapılır? Yo­ğun bakımda makineye bağlı olarak yaşayan hastaların evde bakımı mümkün müdür? Türkiye’de palyatif bakım hizmetlerinin bugünkü durumu nedir? Palyatif bakımla ilgili merak edilen bu soruları Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve aynı zamanda Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anestezi­yoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Bayar yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Palyatif bakım ne demektir?
“Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ‘palyatif’ kavramını ilk olarak 1989 yılında tanımlamıştır. 2002’de yapılan son tanım ise şöyledir:

‘Palyatif bakım, hayatı tehdit eden hastalıklardan kaynaklanan problemler ile karşılaşan hastalarda ve hasta yakınlarında; başta ağrı olmak üzere tüm fiziksel, psiko-sosyal ve ruhsal problemlerin erken tespit edilerek ve etkili değerlendirmeler yapılarak önlenmesi veya giderilmesi ile yaşam kalitesini arttıran bir yaklaşımdır.’

Palyatif bakımda, hastadan bilgi alınıp fiziksel bir muayene yapıl­dıktan sonra belirtiler ortadan kaldırılmaya çalışılır. Amaç, hastaya rahatsızlık veren belirtilerin nereden kaynaklandığını araştırmak ya da bu belirtilere neden olan etkeni tedavi etmek değildir. Mesela, bir palyatif bakım ekibi nefes darlığı ve nefes alırken acı duyma gibi be­lirtileri, ister akciğer kanserinden, ister zatürree, anjin ya da başka bir hastalıktan kaynaklansın, aynı şekilde ele alıp rahatsızlığı gidermeye çalışır. Palyatif bakımından beklenen tek şey sıkıntı veren belirtilerin ortadan kaldırılmasıdır.”

 . Palyatif bakıma kimler ihtiyaç duyar?
“Palyatif bakıma kanser gibi yaşamı tehdit eden hastalıklara sahip olan hastalar ihtiyaç duyar.”

. Palyatif bakım ne tür hizmetleri, hangi tedavileri ve destekleri kapsar?
“Palyatif bakımın kapsadığı hizmetler, tedaviler ve destekler şöyledir:

. Ağrının ve diğer bulguların kontrol altına alınması

. Hastanın ve ailesinin psiko-sosyal ve manevi gereksinimlerinin karşılanması

. Hastanın son dönem bakımı

. Hastada oluşan istenmeyen yan etkilerin giderilmesi.”

PALYATİF BAKIM BİR EKİP İŞİDİR!

. Palyatif bakımın nasıl bir amacı vardır?
“Palyatif bakım kanser ya da tedavi yöntemleri nedeniyle gelişen fiziksel, psiko-sosyal ve ruhsal tüm problemleri ortadan kaldırmayı, hastalığın her aşamasında hastaya ve yakınına olabilecek en iyi bakımı vermeyi amaçlayan bir yaklaşımdır.”

. Palyatif bakım hizmetlerini hangi uzmanlar sunar? Anestezi uzmanlarının palyatif bakım alanındaki yeri nedir?
“Palyatif bakımda multidisipliner bir ekip söz konusudur. Bu ekip medikal onkolog, anestezi uzmanı, iç hastalıkları uzmanı, psikiyatri uzmanı, radyasyon onkoloğu, göğüs hastalıkları uzmanı, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı, genel cerrahi uzmanı ve gerektiğinde takım liderinin önerdiği uzmanlık alanındaki bir hekimden oluşur.”

. Palyatif bakım sadece hastanede mi yapılır? Evde de palyatif bakım yapılması mümkün müdür? Nasıl?
“Palyatif bakım, hastanede, ev ortamında, son dönem bakım evle­rinde evle­rinde (hospisler) yapılabilir. Bilgilendirme, hasta ve aile eğitimi, temel fiziksel bakım, evde beslenme desteği, evde kemoterapi, semptom yö­netimi, evde ağrı yönetimi ve psikolojik destek şeklinde palyatif bakım verilebilir.”

EVDE BAKIM HİZMETLERİ

. Evde bakım ne demektir? Palyatif bakımdan nasıl bir farkı vardır?
“Evde bakım teşhis ve tedavi sonrası bakım sürecinde, kronik bir hastalığın takibinde, herhangi bir sağlık problemi olmaksızın koruyucu sağlık ve tetkik hizmetlerinin verilmesi süreçlerinde, ihtiyaç sahiplerine kendi ortamlarında sağlık bakımı hizmetlerinin verilmesidir.

Evde bakım hizmetinde amaç, günlük yaşam şartlarını en az etkile­yerek en doğru tedaviye ulaşmak; hastalığın ve yetersizliğin etkilerini en aza indirmektir. Aynı zamanda hastanın yaşam kalitesini yükseltmektir. Bu hizmet ayrıca ev ortamında tedaviyi, bakımı tercih eden; ancak yakın aile çevresi ve arkadaşları tarafından bu ihtiyacı karşılanamayanlar için de gereklidir.”

. Hangi hastalar evde bakıma ihtiyaç duyar?
“Kronik hastalığı nedeniyle hastanede sürekli yatarak tedavi olması gereken, yürüyemeyen ve yatağa bağımlı olup özel ihtiyaçlarını dahi gideremeyecek durumda olan yatalak hastalar evde sağlık hizmetlerin­den yararlanabilir.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

• Yoğun bakımda makineye bağlı olarak yaşayan hangi hastala­rın evde de bakımı mümkündür? Bunun için ev ortamında hastaya nasıl bir ortam ve bakım sunulmalıdır?
• Makineye bağlı yaşayan hastaların evde bakımı konusunda nelere dikkat edilmelidir? Bu konuda hastaya evde bakım için onay veren yoğun bakım uzmanlarının ve evde bakım hizmetini üstlenen kişilerin ne gibi sorumlulukları bulunmaktadır?
• Palyatif bakım kapsamında sadece hastalara değil, hasta yakın­larına da hizmet verildiğini söylediniz. Hasta yakınlarının desteğe hangi konularda, neden ihtiyacı olmaktadır?
• Anestezi uzmanlarının uyguladığı hangi tedaviler palyatif bakım kapsamına girer?
• Şiddetli kanser ağrısı çeken hastalarda uygulanan girişimsel yöntemler konusunda kısaca bilgi verir misiniz?
• Söz konusu yöntemler hastaların ağrılarını tamamen ortadan kaldırır mı yoksa şiddetini mi azaltır?
• Kanser ağrılarında uygulanan girişimsel yöntemlerin hastala­rın yaşam kalitesi üzerine ne gibi olumlu etkileri bulunmaktadır?
• Türkiye’de palyatif bakım hizmetlerinin bugünkü durumu nedir?
• Medikal morfinin ağrı tedavisinde ve palyatif bakım hizmet­lerinde nasıl bir yeri vardır? Medikal morfin bağımlılık yapar mı? Özellikle hangi grup hastalarda medikal morfinle yapılan tedaviye gereksinim olmaktadır?
• Ülkemizde palyatif bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması ve ideal hale getirilmesi için neler yapılmalıdır?

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu, Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan, Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.