Ağız ve Diş Sağlığını Bozan Hastalıklar

Diş ağrısına sadece çürükler mi neden olur? Başka hangi faktörler dişte ağrı yapar? Hastaların diş ağrısını geçirmek için yaptıkları yanlışlar nelerdir? Ağrıyan dişin üzerine alkol ya da karanfil koymak yararlı mıdır? Yansıyan diş ağrısı ne demektir? Çene eklemi rahatsızlıkları nelerdir? Diş sıkma (bruksizm) nasıl bir hastalıktır? Diş sıkmaya bağlı olarak başka ne tür belirtiler ortaya çıkabilir? Gömük dişlerin tedavisi nasıldır? Gömük diş cerrahisi muayenehane şartlarında mı yoksa bir ameliyathanede mi yapılmalıdır? Gömük diş problemi olan kişinin diyabeti, kanama pıhtılaşma bozukluğu varsa veya kalp gibi bir hastalık nedeniyle kan sulandırıcı ilaç kullanıyorsa tedaviye yaklaşım nasıl olur? Aft nedir? Aftın stres, uykusuzluk ya da bağışıklık sistemiyle ilgisi var mıdır? Aftlar kansere dönüşebilir mi? Aft çıkmaması için ne önlemler alınmalıdır?

İstanbul Diş Hekimleri Odası Eğitimden Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi Avrupa İmplantoloji Birliği Türkiye Temsilcisi Prof. Dr. Hakan Özyuvacı merak edilen soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Diş ağrısına sadece çürükler mi neden olur? Başka hangi faktörler dişte ağrı yapar?
‘‘Sadece diş çürüğü değil diş eti rahatsızlıkları, diş taşlarının birikmesi de ağrılara sebebiyet verebilir. Diş ağrısı çok şiddetli bir ağrıdır; diş eti ağrısı biraz daha hafif bir seyir gösterir. Dişin kendi özüyle ilgili olan ağrılar çok şiddetli ağrılardır ve bir diş hekiminin müdahalesi olmadan geçmez. Gece diş ağrısının nedeni ise gece dış ilişkilerin sona ermesiyle birlikte oryantasyonun bozulması; yaşamın bitip uykuya geçileceği esnada ağrının hissedilmeye başlanmasıdır.’’

DİŞ AĞRISINA GEÇİCİ ÖNLEMLER

. Hastaların diş ağrısını geçirmek için yaptıkları yanlışlar nelerdir? Ağrıyan dişin üzerine alkol ya da karanfil koymak yararlı mıdır?
‘‘Dişi ağrıyan kişiler, özellikle Türk toplumunda, diş etinin üzerine aspirin ya da dişinin içerisine alkollü bir pamuk basarlar. Bunlar diş ağrısını kesemez. Diş ağrısının tedavisinden sonra bu sefer o aspirinin ve alkolün yapmış olduğu yanık daha fazla ağrıya sebep olur veya enfeksiyonlara yol açar. Bunların yerine bir ağrı kesici içilebilir ya da eczanelerde satılan dişle ilgili solüsyon pamuğa sürülüp dişin çürük bölgesine koyulabilir. Böylece ağrı acil olarak bir yarım saatliğine rahatlatabilir. Karanfil yağı sürmek ve karanfil çiğnemek de bir hekime gidene kadar çözüm olabilir. Karanfil çiğnendikten sonra dil ile dişin içerisine yerleştirilirse 15-20 dakika ağrıyı bir parça hafifletebilir. Ancak bunlar diş çürüğünün ne kadar ilerlediği veya dişin özünün bu işten ne kadar hasar gördüğü ile ilgilidir.’’

. Yansıyan diş ağrısı ne demektir?
‘‘Alt ya da üst çenede gömük diş olması yansıyan ağrıya neden olur. Üst çenedekiler genelde göz küresine yansıyan ağrıya yol açar. Alt çenede olanlar ise eklemlere ve kulağa ağrı yapabilir. Kulak burun boğaz doktoruna gidip kulağını muayene ettiren, gözüm ağrısı ile göz doktoruna giden veya sinüzit zannederek sinüzitinin ağrıdığını düşünen hastalar bulunmaktadır. Bunun tam tersi de olabilir. Dişleri sapasağlam bir hasta sinüzit olduğunda dişleri çekilebilir. Bu tip ağrılar iyi değerlendirilmezse hasta dişlerini boşu boşuna kaybetmiş olur.’’

ÇENE EKLEMİ RAHATSIZLIKLARI

. Çene eklemi rahatsızlıkları nelerdir?
‘‘Çene eklemi, alt çene kemiğinin yapısı içerisinde bir çukurda/boşlukta oturur. Bu boşluğun içerisinde arada bir de yastıkçık vardır. Aslında küçücük bir mekanizmadır ama kafa içerisindeki sinirlerin bazıları oralardan geçer ve sıkışmalarda ağrıya sebep olur. Dilde yanma hissine sebep olabilir. Hatta eklem sıkıştıkça daha fazla diş sıkmayı (bruksizm) tetikleyen bir mekanizmaya da gidebilir. Gömük ve eksik dişlerin varlığı, diş ilişkilerinin bozukluğu olduğu zaman hastalar dişlerini sıkarlar. Dişleri sıktıklarında da eklemlerinde sıkışmalar meydana gelir. Süreç içerisinde çene kasları da çekilir. Bu da kulak, boyun ve sırt ağrısı gibi ağrılara sebebiyet verebilir. Onun için eklem tedavileri çok iyi değerlendirilip bu ağrıların sebepleri ortaya çıkarılmalıdır. Kafa içerisinde bir tümörün, bir anevrizmanın belirtileri olarak da karşımıza çıkabilir. Bunlar için bir nörologdan ve bir ağrı uzmanından yardım almak gerekir.’’

Prof. Dr. Hakan Özyuvaci

DİŞ SIKMANIN YOL AÇTIĞI SORUNLAR

. Diş sıkma (bruksizm) nasıl bir hastalıktır? Diş sıkmaya bağlı olarak başka ne tür belirtiler ortaya çıkabilir?
‘‘Diş sıkmaya bağlı olarak örneğin diş eti çekilmesi ortaya çıkar. Dişlerin diplerinde kama defekti denilen açıklıklar, dişlerin diş etiyle birleşti noktada (mine hududu) çeltikler oluşur. Bunların hatalı ya da yetersiz fırçalamadan dolayı olduğu düşünülür. Tedavide özellikle sıkmanın sebebi araştırılmalıdır. Gömük dişler veya eksik dişler, diş sıkmaya sebebiyet verebilir. Gömük dişler varsa gömük dişler çıkartılmalı; eksik dişler varsa eksik dişler tamamlanmalıdır. Buna alt-üst çene dengesinin düzenlenmesi denilir. Alt-üst çene ilişkileri çok iyi ayarlanmalıdır. Gerçekten eklem, boyun ve sırt ağrılarında çok büyük etken oluşturan bir mekanizmadır.’’

. Gömük dişlerin tedavisi nasıldır?
‘‘Gömük dişlerin tedavisi cerrahi ile yapılır. Ağır bir cerrahidir. Çünkü gömük diş, hem çene kemiğinin içerisinde hem de yumuşak doku içerisinde gömük olur ve beyne çok yakındır. Gelişen anestezi teknikleri sayesinde hastanın canı yanmadan gömük dişler yerlerinden çıkartılmaktadır. Diş hekimliğinde kullanılan el aletleri de (döner başlıklı aletler) artık çok ileriye gittiği için hem dokuya ez az zararı vererek hem de kolaylıkla bu dişler yerlerinden çıkartılır.’’

GÖMÜK DİŞ CERRAHİSİ

. Gömük diş cerrahisi muayenehane şartlarında mı yoksa bir ameliyathanede mi yapılmalıdır?
‘‘Bulantı refleksi olan, çok korkan ya da dört dişi birden gömük olan hastalar, ameliyathanesi olan bir hastanede uyutularak veya sedasyon yapılarak ameliyat edilebilirler. Postoperatif bakımı (ameliyat sonrası bakım) ve iyileşmesi de bir defada biter. Dört dişin gömük olduğu durumlarda cerrahi, muayenehane şartlarında lokal anesteziyle ve tek tek çıkarılarak yapıldığı için önerilmez. Muayenehanede maksimum bir taraf altlı üstlü yapılır. Dördü birden çıkartılırsa hasta postoperatif dönemde çok sıkıntı çeker.’’

. Gömük diş problemi olan kişinin diyabeti, kanama pıhtılaşma bozukluğu varsa veya kalp gibi bir hastalık nedeniyle kan sulandırıcı ilaç kullanıyorsa tedaviye yaklaşım nasıl olur?
‘‘Diyabetli hastada, özellikle hemoglobin A1c değerine bakılır ve maksimum 7 sınır olarak görülür. 6,5-7 aralığını fazla geçmişse şekerin dengelenmesi istenir. Şekeri olan hastanın postoperatif dönemde iyileşmesi gecikir. İyileşme mekanizması bozulduğu için enfeksiyona meyil artar. Eğer mümkün değilse önceden hastaya antibiyotik yüklenir ardından cerrahi işlem  yapılır. Zaten sonrasında ikinci bir enfeksiyon gelişmesin diye hastalara antibiyotik önerilir.

Kan sulandırıcı kullanan kalp hastalarında ise INR değeri ölçtürülür. Eğer INR değeri 2’nin üzerinde değilse, 1,7- 2 civarındaysa kan sulandırıcısı kesilmeden tedavi yapılır. Çünkü kan sulandırıcılar kesildiğinde daha büyük riskler ortaya çıkabilir. Dünya Sağlık Teşkilatı ve Amerikan Kalp Birliği de yeni yayınlarında kan sulandırıcılar kesilmeden cerrahi yapılmasını önermektedir. Sonuçta ağız cerrahisinde, dişler çekilirken kanama vücut dışına doğru olur ve bunlar kontrol edilebilir kanamalardır.’’

AFTLAR KANSERE DÖNÜŞÜR MÜ?

. Aft nedir? Aftın stres, uykusuzluk ya da bağışıklık sistemiyle ilgisi var mıdır? Aftlar kansere dönüşebilir mi? Aft çıkmaması için ne önlemler alınmalıdır?
‘‘Aft, immün sistemle ilgilidir. Bazı insanların immün sistemi düşük olur ve aftlara sebep olan da birtakım virüslerdir. Ağızda çıkan bu yaralar ağrılı lezyonlardır. Çok sık tekrarlıyorlarsa immün sisteminin güçlendirilmesinde fayda vardır. Diğer yönden aftlar, prekanseröz lezyonlardır. Sürekli aynı bölgede çıka çıka hücre yenilenmesine (metaplazi) sebep olabilir ve bu yüzden de kansere dönüşebilir.

Aft çıkmaması için diş sağlığı çok önemlidir. Dişlerde çürük ve kırık köşeler varsa, diş taşları çok fazla birikmiş ise 3 ayda bir diş hekimine muayene olunmalıdır. Gerekirse diş taşları  temizletilmeli, dişlerin üzerindeki sivri köşeler kestirilip yuvarlaklaştırılmalıdır. Ayrıca ağız hijyeni maksimuma çıkartılmalı ve sigara içilmemelidir. Sigaranın ağız dokularını olumsuz etkileyen iki temel sebebi vardır. Birincisi, sıcaklık etkisiyle damarların büzüşmesine yol açar. Damarların içerisindeki oksijen taşıyan hücrelerin uzaklaşmasına sebep olur. Bu da dokuların beslenmesini engeller. İkincisi, nikotin damarları büzüştürüp dokuların beslenmesini engellediği için o bölgede ağız mukozası denilen cilt yenilenir. Sürekli bu yenilenmeyi hızlandırdığı için de kanserojen lezyonlara dönüşme şansını arttırır.’’