Akıllı Merceklerle Gözdeki Kırma Kusurlarının Tedavisi

Bu hafta akıllı merceklerle yapılan gözdeki kırma kusurlarının tedavilerini Memorial Şişli Hastanesi’nden Göz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Abdullah Özkaya Sağlığım İçin Herşey’e anlattı.

GÖZ MERCEĞİ NE İŞE YARAR?

Göz merceğimizin fonksiyonu nedir? Ne işe yarar?
İnsan gözünün iki tane ana kırıcı elamanı var. En dışta kornea dediğimiz tabaka ve gözümüzün içinde yer alan lens yani mercektir. Bu ikisi beraber göze gelen ışıkları kırarak sağlıklı bir şekilde görüntü oturtmak için gözümüzün arka tabakasına iletirler. Lensin çok farklı bir özelliği var. Şekil değiştirme kabiliyetine sahip bir organ. Disk şeklindedir. Küre şekline doğru şeklini değiştirebilir. İşte bu şekil değişikliği bizim görüntü odağımızı uzaktan yakına sağlar. Yani merceğimiz gözün ana kırıcı elamanlarından birisi olmakla beraber aslında bizim yakın ve uzak odağımızı sağlayan esas göz içi organımızdır.

AKILLI LENSLER NEDİR? 

Akıllı lenslere neden akıllı lens deniyor ya da trifokal üç odaklı mercek sözü neyi anımsatıyor?
Aslında bu lenslerin adı multifokal lenstir. Çok odaklı lens veya üç odaklı trifokal lens şeklinde de söylenebiliyor; ama akıllı lens ya da smart lens tabiri halk arasında daha çok kullanılıyor. Katarakt göz içindeki kendi lensimizin şeffaflığını yitirmesidir. Bu lens şeffaflığını yitirdiğinde uzun yıllardır fako denilen dikişsiz bir ameliyatla lensi alıp yerine suni mercek koymaktaydık. Bu teknoloji gelişmeden önce çoğunlukla mercek koyup, bir miktar uzak gözlük bir miktar yakın gözlük vererek hastaların iyi görmesini sağlıyorduk. Özellikle 80’li yıllardan sonra ilk defa göz içi lensler kullanıma girdi. Teknolojinin daha da hızlı gelişmesiyle beraber bu merceklerin çok daha kaliteli üretilmesiyle, her insanın gözüne, gözün kırıcılığına ya da boyutuna uygun mercek numaralarıyla neredeyse uzak numaraların sıfıra yakın hale getirebilmesi sonucunda katarakt ameliyatları da aslında birer refraktif girişimi haline dönüşmeye başladı. Yani katarakt ameliyatları sayesinde hastalar gözlükten de kurtulmaya başladı. Özellikle 2000’li yıllardan sonra akıllı lens multifokal lens teknolojisi hem uzak görmeyi, sıfırlamayı, gözlüksüz uzak görmeyi hem de yakın görmede gözlük kullanmadan görebilmeyi sağladı.

Hem uzağı hem yakını gözlük kullanmadan görebildikleri gibi akıllı lenslerin bir özelliği de orta mesafe içinde de gözlük kullanma olasılığını ortadan kaldırması değil mi?
Özellikle ilk nesil çıkan akıllı lensler trifokaldi; yani çift odaklı lenslerdi. Bunların çoğunlukta uzakta bir odakları olurdu. Diğer odakları orta mesafede veya yakında olurdu. Yani bu mercekleri takıldığında kimi zaman hastalar özellikle bilgisayar kullanımında veya okumada sorun çekebilmekteydiler. Son teknoloji akıllı lenslerde ise 30-38 cm civarı bir odak mevcuttur. Diğer odak 70 cm, üçüncü odakta ise uzak görmeye ayarlanmak durumundadır.

Yakın gözlüğü alan kişilere kimi zaman yakın gözlük numarası veriliyor. Bu, kitap okuma gözlüğü müdür, orta mesafe bilgisayar gözlüğü müdür?
Bir kişiye yakın gözlük verilirken hekimin hastaya bunu en sık ne amaçla kullanacağını sorması gerekir. Bu rutin yapılan muayenelerde çoğunlukla 30-35 cm’ye ayarlanır ve çoğunlukla okuma için verilir. Fakat bu gözlükle bilgisayara bakıldığında sorunlar oluyor. Çünkü bilgisayar mesafesi 60-70 cm’dir. Hem okuma hem bilgisayara odağı sağlamak için yakın gözlüğünü bir miktar düşük vermek mümkün. Bu şekilde hastalara “kitabı daha uzakta tutarak okuyunuz, bu bilgisayarda da sizin rahat kullanabileceğiniz bir gözlük” diyoruz. Ancak 25-30 cm gibi çok yakından net görmeye ihtiyaç varsa örneğin bir tamirci 20-25 cm’den iş yapması gerekiyordur. Bu durumda kendisine daha da yüksek numara vermek gerekiyor.

AKILLI LENSLERLE KATARAK AMELİYATI

Akıllı lenslerle katarakt ameliyatı nasıl yapılıyor? Bir ameliyat ne kadar sürüyor?
Modern katarakt ameliyatı, günübirlik bir cerrahi işlemdir. Hastalar genellikle cerrahi sonrası bir süre dinlendirip çoğunlukla akşamına taburcu edilir. Damla anestezisi yapmak mümkün. Göz çevresine az bir anestetik madde vererek enjeksiyon anestezisi ile de ameliyatı daha konforlu hale getirmek mümkün. Bunlar tabii ki hastayla konuşarak belirleniyor. Katarakt ameliyatlarının ortalama süresi 15-30 dakika arasında değişir. Bu tüm süreci kaplayan bir süre. İki göz aynı seansta işlem yapılmasını istemiyoruz. Aralarında en az 2-3 gün aralık vermek gerekir.

Örneğin kişinin kataraktı yoksa sadece yakın, uzak ve orta mesafe problemleri için akıllı lens ameliyatı uygulanabilir mi?
Normalde 45 yaş üzeri refraktif çözüm arayan hastalar için batı toplumunda refraktif cerrahların bir numaralı tercihi akıllı lens uygulamasıdır. Çünkü 40 yaş sonrası devreye yakın görme sorunu girdiği için maalesef lazer ameliyatları excimer lazer ameliyatları uygulanamıyor. Hastalar çözüm talibiyle geldiğinde tabi ki 45 yaş sonrası akıllı lens uygulamak mümkün. Fakat buradaki anahtar nokta; hastanın bu işlemi istemedir. Eğer ki; hasta “ben gözlük kullanmak istemiyorum, hem uzakta hem de yakın sorunum var, bunun çözümü var mı” derse bunun cevabı evettir.

Yakın görmede de akıllı mercek kullanılabilir mi?
Yaşa bağlı prespiyopi yakını görememe sorununda kullanılabilir. Prespiyopi sorununda özellikle 45 yaşından sonra hasta talebi üzerine kataraktı olmasa da cerrahi yapmak mümkün.

AKILLI LENSLER KİMLERE ÖNERİLMEZ

Akıllı lenslerin önerilmeyeceği ya da önerilmemesi gereken bir hasta grubu var mıdır?
Bu akıllı lensler yapıları gereği çok yakından çalışması gereken insanlara örneğin; saat tamircisi, kuyumcu gibi ya da çok küçük yazı okuması gereken insanlarda çok uygun olmuyor. Meslek grubu olarak onları özellikle önermiyoruz. Geceleri uzun yol şoförlerinde kamaşma şikayetlerine yol açabiliyor. Otobüs şoförü, kamyon şoförü tarzı meslek gruplarına da önermiyoruz. Bir de bu lensi uygulamak için gözün tamamıyla sağlıklı olması gerekir. Bu lensler gözde örneğin şaşılık, göz arkası bölgede şeker hastalığına bağlı retina hastalığı, sarı nokta hastalığı olan kişilerde de beklenen performansı vermez. Bu hastalara da önerilmez.

KATARAKT HASTALARININ ŞİKAYETLERİ

Bir kişide katarakt varsa görmeyi nasıl etkilenir? Hastalar ne tür şikayetler yaşar?
Çoğunlukla en sık karşılaşılan şikayetler az görme, puslu görme, bulanık görme, kontrast renkleri soluk görme, siyahları gri gibi görme şeklindedir. Ancak çok yavaş ilerleyen bir hastalık olduğu için eğer hastalar genellikle ev içi ortamlardalarsa, çok dışarı çıkmayan çoğu vaktini evde geçiren kişilerse aslında görmelerinin etkilendiğini pek fark edemiyorlar.

Mavi ile yeşili ayırt edememe durumu katarakta bağlı bir şey mi?
Görmede renk körlüğü görme sorunundan ayrı bir şey. Çoğunlukla yaşla ilişkili kataraktlar sarı renge döner. Göz merceği baktığınızda muayene ettiğinizde sararır. Merceğin sarıya dönmesi özellikle söylediğiniz gibi mavilerde yeşillerde bir karmaşaya yol açar. Özellikle kontrastı bozuyor, parlaklıklarını bozuyor, hastalar o renkleri mat görüyor.

Türkiye katarakttan ya da gözlüklerden kurtulmak adına mercek değişimi ameliyatı için gelmek isteyenler ne kadar süre ayırmalı?
Hasta başvurduğunda detaylı bir muayene yapılır. Her şey yolundaysa aynı gün ameliyat için planlama yapılır, ameliyat sonrası ikinci ya da üçüncü gün de ilk hafta kontrolleri vardır. Bu kontroller çok önemlidir. Bu nedenle en fazla 7-10 gün ayırmaları yeterli olur.