Alerji ve Astım Nasıl Tedavi Edilir?

Alerjinin tanımını nasıl yapılır? Kaç çeşit alerjik hastalık vardır? Bunların en sık görülenleri hangileridir? Genel alerjik belirtiler nelerdir? Astım gibi bir göğüs hastalığıyla alerji arasında nasıl bir ilişki vardır? Astım nasıl bir hastalıktır? Ne gibi belirtileri vardır? KOAH ile astım çok sık karıştırılan hastalıklar, aralarında ne gibi farklılıklar vardır? Bahar mevsiminde toz, polen gibi şeylerden özellikle astım hastaları kendilerini nasıl koruyacaklar? Çevremizi ne ölçüde alerjenlerden uzaklaştırabiliriz? Alerjinin tedavisi var mı? İlaç, aşı ya da immünoterapi tedavisi kimlere önerilir?

Göğüs Hastalıkları Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Gülseren Sağcan bu soruların yanıtını Sağlığım İçin Herşey’de verdi.

. Alerjinin tanımını nasıl yapılır? Kaç çeşit alerjik hastalık vardır? Bunların en sık görülenleri hangileridir?

‘‘Alerji, vücudun karşılaştığı alerjen maddeye verdiği bir savunma cevabıdır. Bu cevap abartılı olduğunda alerji görülür. Alerjen maddeler, özellikle alerjiye duyarlı olan bireylerde bazı bulgulara yol açar. Bunlar solunum, cilt ve ağız yoluyla alınır. Özellikle polenler, ev tozu akarları, küf mantarları, kedi köpek tüyleri alerjiye yol açmaktadır. Alerjinin oluşmasında genetik faktörlerle beraber çevresel maruziyet de önemlidir.’’

ALERJİNİN BELİRTİLERİ

. Alerjinin farklı şekilde ortaya çıkan çeşitleri olmasıyla birlikte, genel alerjik belirtiler nelerdir?

‘‘Alerjik bir maddeyle karşılaşıldığında, tozlu yerlere girildiğinde arda arda olan hapşırıklar çok sık olur. Özellikle bahar aylarında polenler çok miktarda havada uçuşur ve hapşırıkla beraber su gibi bir burun akıntısına, öksürük krizlerine, gözlerde kızarıklığa, kaşıntı ve sulanma gibi şikayetlere sebep olur. Ciltte ise kaşıntı, ürtiker lezyonlar şeklinde bulgular görülür. Vücuda giriş yoluna bağlı olarak birçok sistemde bulgulara rastlanabilir.’’

. Astım gibi bir göğüs hastalığıyla alerji arasında nasıl bir ilişki vardır?

‘‘Genetik çok önemlidir. Anne ya da babada astım varsa yüzde 20-30 olasılıkla çocukta da astım görülür. Eğer hem anne hem babada varsa bu oran yüzde 60-70’e çıkar. Ayrıca alerjik rinit denilen  eskiden saman nezlesi olarak bilinen hastalığa sahip kişilerin yaklaşık olarak üçte birinde astım gelişebilir. Ancak önce alerjik rinit olup sonra mı astım oluyor, yoksa her ikisi beraber mi ilerliyor bilinmemektedir. O nedenle her ikisini beraber değerlendirmek gerekir.’’

. Alerjik rinit ne tür yakınmalara yol açar?

‘‘Günde en az bir saat boyunca süren burun akıntısı, burunda kaşıntı hissi, hapşırma gibi yakınmalara bazen konjonktivit denilen göz bulguları da eşlik eder. Bu belirtilerden en az ikisi varsa, alerjik rinit ihtimali düşünülür. Ama asıl tanı, hastanın hikayesi alındıktan sonra konur.’’

Yrd. Doç Dr. Gülseren Sağcan

ASTIMLA KOAH ARASINDA NE FARK VARDIR?

. Astım nasıl bir hastalıktır? Ne gibi belirtileri vardır? KOAH ile astım çok sık karıştırılan hastalıklar, aralarında ne gibi farklılıklar vardır?

‘‘Her ikisi de nefes darlığına sebep olur. Astımda bronkokonstriksiyon denilen, bronşlarda daralma meydana gelir. Bu bazen geri dönüşlü olabilir; kendiliğinden düzelebilir ya da ataklarla seyredebilir. Astımda hasta atakta değilken aradaki periodları semptomsuz, şikayetsiz olarak geçirebilir. Alerjik durumlar astım hastalarında sıkça görülür. İkisinin tedavisini beraber yönetmek gerekir. Biri diğerini kötüleştirebilir. Astımda öksürük krizleri, burun kaşıntıları, hapşırmalar çok sık olur. Sadece hapşırma şikayetiyle gelen hastalara, solunum fonksiyon testi uygulandığında, kişide astım tespit edilebilir ve bu ilaçla düzelir. Astımda geri dönüşümlü bir hava yolu daralması vardır.’’

ALERJENLERDEN NASIL KORUNUR?

. Bahar mevsiminde toz, polen gibi şeylerden özellikle astım hastaları kendilerini nasıl koruyacaklar? Çevremizi ne ölçüde alerjenlerden uzaklaştırabiliriz?

‘‘Alerji yaşam kalitesini çok etkileyen bir hastalıktır. Doğru ve koruyucu önlemler alındığında ataklar büyük ölçüde engellenir. Fakat öncelikle hasta neyden korunacak, neye alerjisi var, bunları tespit etmek gerekir. Bunun için prick testi yapılır. Hastanın kolunun iç yüzüne alerjenlere batırılmış plastik materyallerle hafif çizikler yapılır. 15-20 dakikalık beklemeden sonra oluşan kızarıklığa ve kabarıklığa bakılarak kişinin verdiği cevap ölçülür. Bu belirtilerin çapına göre, negatif ya da birden dört pozitife kadar şiddeti değişebilecek şekilde bir sonuca ulaşılır. Elde edilen verilerin hastanın hikayesi ile örtüşüp örtüşmediğine bakılır. Kişinin hangi maddeye karşı alerjisi olduğu tespit edildikten sonra koruyucu önlemler söylenir. Çünkü kişide eğer ev tozu alerjisi varsa alınacak önlemler farklı, polen alerjisi varsa alınacak önlemler farklıdır.’’

‘‘KURU, SICAK VE RÜZGARLI HAVALARDA DİKKATLİ OLUNMALI’’

. Hastalara nasıl bir arındırma öneriyorsunuz?

‘‘Bilinenin aksine, ağaç polenlerine kıyasla, çayır çimen polenleri alerji yapma açısından daha büyük bir potansiyele sahiplerdir. Eğer kişide polen alerjisi varsa, polenlerin atmosferde yoğun olarak bulunduğu kuru, sıcak ve rüzgarlı havalarda dikkatli olmak gerekir. Bu tarz hava koşullarının olduğu saatlerde evi çok havalandırmamaları ve açık hava aktivitelerini o saatlerde yapmamaları tavsiye edilir. Buna ek olarak dışarıya çıkarken maske ya da gözlük kullanımı bir bariyer oluşturacağı için fayda sağlayabilir. Dışardayken polenler kıyafetlere ve saça yapışabileceği için eve gelindiğinde mutlaka dış ortamda giyilen kıyafetler değiştirilmelidir. Ayrıca saç, yüz ve burun yıkanmalıdır. Bunun dışında klimalara takılabilecek polen filtrelerinin de kullanılması gerekir. Araç ve ev klimalarına düzenli bakım yapılması da büyük önem taşımaktadır.’’

ALERJİ TEDAVİ EDİLİR Mİ?

. Alerjinin tedavisi var mı? Ne tür tedaviler uygulanabiliyor?

‘‘Alerjinin tedavisi üç basamaktan oluşur. Bunlardan birincisi korunma yani etkenlerden uzaklaşmadır. Alerji yaptığı bilinen maddeden, mümkün olduğunca uzak durulmalıdır. Ev tozu alerjilerinin sıcak ve nemli ortamlarda üremeleri arttıdığı için, halı ve kalın perdeler kullanılmamalıdır. Bunun dışında çok toz tutan biblo ve eşyaların bulundurulmaması da fayda sağlayacaktır. Çarşafların ve nevresim takımlarının en az 60 derecede, haftada bir kere yıkanması gerekir. Buna ek olarak haftada iki kez emiş gücü iyi bir elektrik süpürgesiyle evin süpürülmesi önerilir.’’

İLAÇ VE AŞI TEDAVİLERİ

. İlaç, aşı ya da immünoterapi tedavisi kimlere önerilir? Bunların tedavideki etkinlikleri nelerdir?

‘‘İkinci basamak olarak medikal tedaviler uygulanır. Bunlar alerjiye baskılayan ilaçlardır ve tablet ya da burun olarak iki türlü kullanılır. Spreyler her gün her iki burun deliğine birer ya da şikayete göre ikişer kere sıkılarak uygulanabilir. Eskiden alerji haplarının çok uyku yapan cinsleri vardı ve hastalar bundan şikayet ederlerdi. Yeni nesil ilaçlar, sedasyon denilen uyku halini daha az yapmaktadır. Yine de bu durum bazı hassas hastalarda farklılık gösterebilir. O nedenle ilaçlarını gece almaları önerilir. Üçüncü basamak ise aşı tedavileridir ve çok küçük bir hasta grubunda kullanılabilir. Çok sayıda maddeye karşı duyarlılığı olan kişilerde aşı uygulaması yapılamaz. Alerjik rinitin eşlik ettiği ağır bir astım hastalığı varsa da aşı tedavisi yapılamaz. Ama bunun dışında alerjik riniti olan hastalarda, eğer kişi uygunsa, aşı tedavisi yapıldığında astıma gidişi engelleyen bir tedavi sağlanmış olur. İmmünoterapi denilen aşı tedavileri ciltten ya da dil altı denilen yeni aşılarla ağızdan da yapılabilir. Alerjiye neden olan etken madde, başlangıçta çok küçük dozlarda, gitgide artacak şekilde verilir. Bu uzun soluklu bir tedavidir ve yaklaşık iki ile üç yıla kadar uzanabilir. Ama neredeyse başarısı kanıtlanmış tek tedavidir. Çünkü diğer tedaviler daha çok şikayetleri baskılamaya yöneliktir.’’