Alışveriş Bağımlılığı

“Ne aldığım önemli değil, küçük bir toka bile olsa almak istiyorum.”

“Çok harcadığım içim eşimle aram bozuldu, boşanma noktasına geldik.”

“Kredi kartımın limiti bitene kadar harcamam çok normal geliyor.”

“İnternetten indirim mailleri gelince kendimi durduramıyorum, hemen satın alıyorum.”

Eğer siz de bu sözleri sıkça dile getirip, ihtiyacınız olmadığı halde durmadan alışveriş yapıyor, alışveriş merkezleri ve internetteki alışveriş siteleri size en büyük keyfi veriyor ve kendinizi sorgulamaktan kaçınıyorsanız, belki de çoktan alışveriş bağımlıları arasına girmişsiniz demektir. Birçok ruhsal sorunlar çerçevesinde ortaya çıkan alışveriş bağımlılığı, kişinin ailesi ve çevresiyle de ilişkilerinin bozulmasına yol açıyor. Us Psikiyatri Enstitüsü’nden Klinik Sağlık Psikoloğu Gizem Konuş, alışveriş bağımlılığına yol açan durumlar ve alışveriş bağımlılığından kurtulma yöntemleri hakkında bilgi verdi.

ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞI UYUŞTURUCU BAĞIMLILIĞI KADAR YIKICI

Alışveriş̧ bağımlılığı, olumsuz olaylara ya da duygulara karşı tepki olarak verilen kronik, tekrar eden satın alma ile kendini gösteren, karşı konulmaz bir alışveriş dürtüsüdür. Tüketimin karanlık yüzü olarak tanımlayabileceğimiz alışveriş bağımlılığı; bir çeşit davranışsal bağımlılık türü olup, özellikle  kişisel, ailevi hayatımızda olumsuz sonuçlara yol açan, kontrol edilemeyen bir davranış türüdür. En az alkol, uyuşturucu bağımlılığı kadar ciddi ve yıkıcı etkileri olabilen alışveriş bağımlılığını hafife almamak gerekiyor.  Çoğu insan alışveriş yapmayı sever ama bu onların alışveriş bağımlısı olduğu anlamına gelmez. Alışveriş bağımlısı yapan, satın alımların sıklığı ve alırken içinde bulunulan ruhsal durumdur. Alışveriş bağımlılığında genellikle ihtiyaç duyulmayan ve kullanılmayan gereksiz eşyalar satın alınmaktadır. Haz alınan, tatmin sağlanan şey alınanlara sahip olma duygusudur. Harcamalar genellikle finansal olanakların üstündedir ve duygusal dengesizlik durumlarında gerçekleşmektedir. Sadece kadınlarda değil, erkelerde de görülür. Araştırmalara göre; alışveriş bağımlılığı kadınlarda yüzde 8 erkeklerde yüzde 5 oranında görülmektedir. Erkekler daha çok cep telefonu, elektronik eşyaları, otomobil parçalarını tercih eder, kadınlar ise takı, giysi, ayakkabı, parfüm, ev eşyalarını… Erkekler bağımsızlığı, gücü ve hareketliliği yansıtan ürünleri tercih ederken; kadınlar ise görünüş ve benliğin duygusal yönlerini simgeleyen, kendilerini tanımlayan ürünleri tercih ediyor.

ALIŞVERİŞ BAĞIMLISININ EN İYİ ARKADAŞI KREDİ KARTLARI

Kredi kartları satın almanın pratik yolu haline gelmiştir ve “şimdi al, sonra öde” psikolojisi ile alışveriş yapmak bir yaşam tarzı haline gelmiştir. Kredi kartı endüstrisinin hızlı bir şekilde büyümesiyle “alışveriş bağımlılığı” sorununun da artmış olması tesadüf değildir. Kredi kartları bir şey almak için o anki nakit para gereksinimini ortadan kaldırdığı için alışveriş bağımlılığını hızlandırmaktadır. Kredi kartı kullanımı harcamayı artırmakta ve nakitle karşılaştırıldığında daha düşüncesizce harcamaya neden olmaktadır. Alışveriş bağımlılarının zihinleri sürekli para harcama düşünceleriyle meşguldür. Alışveriş yapmaları ile ilgili mutlaka haklı bir gerekçe ortaya koyabilirler. Bir şeye kızsa, kaygılansa, üzülse ya da tam tersi keyiflense, mutlu olsa elinde olmadan bir şeyler alma ihtiyacı içine girer.

YALNIZLIK DUYGUSU ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞINI TETİKLEYEBİLİR

Günümüzde giderek zayıflayan insan ilişkileri, ayrılıkla sonuçlanan romantik ilişkiler ve evlilikler neticesinde ortaya çıkan yalnızlık duygusu da insanları gereksiz satın almaya itmektedir. Kişiler tatmin edilemez bir boşluğa düşmekte ve bunu alışveriş yaparak gidermeye çalışmaktadır. Çocukluğunda büyük yokluk çekmiş, sevdiği birini kaybetme gibi travmalara maruz kalmış kişilerde ortaya çıkan değersizlik, güçsüzlük, çaresizlik, eksiklik, engellenmişlik algıları öfke, korku, utanç ve umutsuzluk gibi olumsuz duygular, derin bir boşluk ortaya çıkarır. Kişiler ruhsal dünyalarında oluşan boşluğu alışveriş yaparak doldurma eğilimine girmektedir. Alışveriş bağımlılığı için genel başlangıç yaşı, kişilerin çekirdek ailelerinden uzaklaşıp tek başlarına kaldıkları dönemler olan ergenlik dönemi sonuna ve ilk kredi kartı aldıkları döneme denk gelir.

EVDEKİ HESAP ÇARŞIYA UYMAYINCA TEHLİKE BAŞLAR

Asıl problem, ihtiyaçlar ve kazanç arasındaki dengenin bozulmasıyla ortaya çıkar. Alışveriş bağımlılığı ilk zamanlarda çok küçük harcamalara sebep olurken sonraları yüksek meblağlara ulaşabilir. Aile bireylerinin durumu fark etmesi ve bunun yarattığı sorunların gündeme gelmesi ile çevreyle veya aile bireyleriyle harcamalar yüzünden şiddetli tartışmalar ve çatışmalar ortaya çıkar. Kişi bu tartışmalardan kaçmak için yalan söylemeye başlar. İşte bu aşamada tehlike sinyalleri çalar.

Alışveriş bağımlılığı hassasiyetle üzerine eğilmeyi gerektiren; depresyon, kaygı bozukluğu, yeme bozukluğu gibi farklı ruhsal bozuklukları temsil edebilecek bir bozukluktur. Birçok kişi için alışveriş çılgınlığı depresyon dönemlerinde artar; bazı kişileri depresif dönemlerinde sadece alışveriş rahatlatmaktadır. Alışveriş bağımlılığı tedavisinde dürtü kontrolünü sağlayacak ilaç tedavileri tavsiye edilebilmektedir. Ancak öncelikle kişi,  kaygı, üzüntü, öfke gibi duygularını ayrıştırma becerisini geliştirmeli ve bu duyguları kendisine ifade ederek beraberinde gelebilecek davranışları yönetmeyi öğrenmelidir.

Alışveriş Bağımlılığından Kurtulmak için 10 Etkili Yöntem

Farkında Olun: Öncelikle, dürtüsel olarak alışveriş yaptığınızı, alışveriş bağımlısı olduğunuzu, bir probleminiz olduğunu kabul edin.

İyi Hissetmiyorken Alışverişe Çıkmayın: Açken, yorgunken, sinirli, stresli ve mutsuzken alışverişe çıkmamak, alışveriş çılgınlığından korunmak için en basit tedbirdir.

Nakit Para Tercih Edin: Kredi kartı sayınızı acil durumlar için bire düşürün. Kredi kartını evde bırakarak, nakit parayla alışveriş yapmaya yönelin, böylelikle ödeyebileceğinizin üzerinde harcama yapmamış olursunuz.

Liste Yapın: Bir alışveriş listesi yapın ve o listedekiler dışında bir şey almamaya özen gösterin.

Alışverişe Yalnız Çıkmayın: Bir arkadaşınız veya akrabanız gibi, yanınızda sizi frenleyecek birilerinin olması fazla para harcamanızı engelleyebilir.

Gerçekten Gerekli Mi? : Bir şeyin indirimde veya ucuz olması onun alınması gerektiği anlamına gelmez. Eşyayı ayırtın, mağazadan çıkıp biraz tur attıktan sonra o eşyayı almaktan vazgeçebileceğinizi göreceksiniz.

Farklı Aktivitelerle İlgilenin: Sizi alışveriş yapmaya iten iç seslerinizi fark ettiğinizde,

zamanınızı daha verimli geçirebileceğiniz, iyi hissedeceğiniz aktiviteler ile ilgilenin: yürüyüşe çıkın, egzersiz yapın, sinemaya, konsere gidin ya da arkadaşlarınıza bir araya gelin.

Üretmek Mutluluğun Provasıdır: Tüketme kısır döngüsü kişisel mutsuzluğu sinsice besler. Sanatsal faaliyetlerde, ilgi duyduğunuz bir alanda kendinizle baş başa olmak, bir şeyler üretmeye çalışmak bugüne kadar hiç keşfetmediğiniz yönleriniz ile sizi tanıştırabilir.

İlgi Ve Sevgiyi Para İle Eş Değer Görmeyin: Çocukların olumlu ve iyi davranışlarına, başarılarına ya da ihmale, boşanmaya yönelik tepkilerine sürekli para ve hediye ile karşılık vermeyin. Bu çocuklar, ileriki yaşamlarında bir şeyler yolunda gitmediğinde, kendilerinde oluşan eksiklik/boşluk hissini gidermek için aşırı alışverişe kayabilir.

Profesyonel Destek Alın: Tek başınıza baş edemeyeceğinizi düşünüyorsanız profesyonel bir yardım alın. Depresyon, kaygı gibi başka bir probleminiz olabilir.