Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

Perioperatif bakım ne demektir? Ameliyat öncesinde has­tanın bakımı ve tedavisi, cerrahi müdahalenin başarısında ve güvenli anestezide nasıl bir öneme sahiptir? Anestezi uzmanları, ameliyat planlanan hastaların sağlık öykülerini alırken hangi soruları sorar ve hangi testleri isterler? Kan­sızlık, enfeksiyon gibi durumlar ameliyatın ertelenmesine yol açar mı?Ameliyat öncesi ilaç tedavisi (premedikasyon) nedir? KOAH, kalp, diyabet gibi kronik hastalığı olan ki­şilerde ameliyat öncesi nasıl bir hazırlık dönemi gerekir? Anestezi uzmanları yaşlılarda ve çocuk hastalarda ameliyat öncesinde, ameliyat sırasında ve sonrasında nelere dikkat etmelidir?

Ameliyat dönemiyle ilgili merak edilen tüm soruları Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Başkanı, Avrupa Anesteziyoloji Derneği Sürekli Tıp Eğitimi Komite (ESA CEEA) Üyesi ve aynı zamanda Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İbni Sina Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Neslihan Alkış yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Ameliyat dönemi (perioperatif) bakım ve tedavi nedir? Ne amaçla yapılır?
“Perioperatif bakım, hastanın operasyon öncesi hazırlanması, cerrahi sırasında anestezisinin verilmesi, ameliyat sona erdiğinde anestezisinin sonlandırılması ve eski fonksiyonlarını kazanana kadar tedavisinin ve bakımının yapılmasına denir. Perioperatif bakımın amacı, cerrahi müdahalenin hasta için en güvenli halde, en az riskle ve operasyondan yüksek yarar sağlayacak şekilde gerçekleştirilmesidir.”

. Ameliyat öncesinde gerçekleştirilen bakım ve tedavide anestezi uzmanının nasıl bir rolü vardır?
“Anestezi uzmanı, tıp literatüründeki yeni tanımlamada ‘ameliyat dönemi (perioperatif) bakım uzmanı’ olarak da tanımlanır. Ameliyat kararı verilen bir hastada devreye anestezi hekimi girer ve o hastanın ameliyat öncesindeki sağlık durumuyla ilgili sorgulamalar yapar. Ope­rasyon gerektiren rahatsızlığı dışında başka hiçbir sağlık problemi ol­mayan bir hastanın ameliyat öncesi hazırlığı ile yandaş hastalıkları olan bir kişinin ameliyata hazırlanma süreci farklıdır. Anestezi uzmanı bir dahiliye uzmanı gibi hastanın tüm sistemlerini muayene eder. Hastanın sağlık durumuna göre, kan ve radyolojik görüntüleme tetkikleri ister. Daha ileri tetkikler yapılma ihtiyacı olduğunda ise konunun uzmanla­rıyla hastanın durum değerlendirmesi yapılır. Örneğin, aynı zamanda kalp rahatsızlığı olan bir kişi için gerektiğinde kardiyoloji uzmanının da görüşü alınarak daha ileri tetkiklere gidilir. Böylece hastanın ameliyata ve anesteziye hazır hale gelmesi sağlanır.

Ameliyattan sonra hastanın ağrı duymaması, bulantısının ve kusma­sının olmaması da anestezistin görevidir. Hastanın ağızdan yiyebilmesi, baş dönmesi sorunu yaşamaması, kendi başına soluyabilmesi de gerekir. Hastanın eve hazırlık dönemi gene anestezi uzmanının sorumluluğun­dadır.”

HEMŞİRELERİN VE CERRAHLARIN SORUMLULUĞU

. Hastaların ameliyata hazırlanmaları amacıyla bakım ve tedavi sürecinde anestezi uzmanları dışında hemşirelerin ya da cerrahların da sorumluluğu var mıdır?
“Hastaların ameliyata hazırlık dönemindeki bakım ve tedavilerinde cerrahların ve hemşirelerin de sorumluluğu vardır. Cerrah, ameliyat kararı alındıktan sonra yapılacak operasyonun hastaya yarar sağlaması için mutlaka anestezi doktoru ile bir görüşme yapmalıdır. Örneğin hastanın çıkarılması gereken bir tümörü vardır ama o tümör alınırken akciğerlerde, karaciğerde ya da kalpte risk yaratabilir. Sonuçta tümörün alınmasının ve anestezi verilmesinin hasta için daha büyük risk yarata­cağına karar verilebilir ve alternatif başka tedaviler gündeme gelebilir. Hemşirelerin sorumluluğu ise daha önce başlar. Hastanın ameliyat­haneye nasıl girmesi gerektiğine, üzerinde ne olup ne olmayacağına, takma dişi varsa çıkarılıp çıkarılmayacağına, oje ile girip girmeyeceğine kadar son derece önemli ayrıntılarla ilgilenirler. Hemşirelerin sorum­luluğundaki temel konu, hastanın doğru standartlarda ameliyathaneye girmesini sağlamaktır. Bu, özellikle cerrahi kliniklerindeki hemşirele­rinin sorumluluğundaki bir konudur.”

. Ameliyat öncesindeki dönemde hastanın bakımı ve tedavisi cerrahi müdahalenin başarısında ve güvenli anestezide nasıl bir öneme sahiptir?
“Hastanın ameliyat öncesindeki hazırlığı, koruyucu hekimlik hiz­metlerindendir. Ameliyatın güvenliğinde doğru hazırlığın yapılması kilit öneme sahiptir. Hangi anestezi yöntemleriyle en güvenilir alanda kalınacağına ameliyat öncesi dönemde karar verilir.”

HASTALARA YÖNELTİLEN BAŞLICA SORULAR

. Anestezi uzmanları, ameliyat planlanan hastaların sağlık öykü­lerini alırken hangi soruları sorarlar?
“Anestezi uzmanları hastalara ameliyat öncesi en sık şu konularda soru yöneltirler:

• Daha önce geçirdiği ameliyatlar
• Sigara ve alkol kullanımı
• Alerjik öyküsü
• Daha önce anestezi ile sorun yaşayıp yaşamadığı
• Ailesel anestezi öyküleri
• Kronik hastalıkları
• Kullandığı ilaçlar.”

HASTANIN SAĞLIK GEÇMİŞİ VE ANESTEZİ GÜVENLİĞİ

. Hastanın hikayesinin alınması anestezi uygulamasını ne yönde etkiler?
“Eğer hastanın hikayesinde bir anestezi ilacına karşı komplikasyon geliştiği öğrenilirse o ilaç kullanılmaz. Sigara içtiğini söyleyen hasta­larda gerekli önlemler alınarak ameliyat sonrasında yaşanacak sorun­ların önüne geçilir. İlaç kullanan hastalarda hangi ilaçların ameliyat öncesinde alınabileceğine, hangilerinin kesilmesi gerektiğine karar verilir. Kronik hastalığı olan kişilerin ilaçlarına bakılarak kullanılması gereken anestezik madde belirlenir. Mesela diyabeti olan bir hastanın ilacı şekerini dengede tutuyorsa, verilecek anesteziğin de bu dengeyi bozmamasına dikkat edilir.”

AMELİYAT ÖNCESİNDE HANGİ TESTLER, NEDEN İSTENİR?

. Anestezi uzmanları cerrahi müdahale öncesinde hastalardan genel olarak hangi testleri isterler?
“Kan değerleri konusunda belli standartlar vardır ve ameliyata girer­ken hastanın bu standartlar içinde olması gerekir. Bu yüzden ameliyat öncesinde hastalardan öncelikle kan tetkikleri istenir. Hastada kansızlık olup olmadığı sorgulanır, enfeksiyonu gösteren değerlere bakılır. Eğer, hastanın enfeksiyonu varsa, öncelikle bunun tedavi edilmesi gerekir.

Karaciğer enzimleri ve böbrek fonksiyonlarıyla ilgili testler de ameliyat öncesinde istenen tetkikler arasındadır. Ameliyata girecek hastaların karaciğer enzimleri sağlıklı bir hastanın karaciğer enzimleri limitlerinde olmalı; böbrekleri yeteri kadar toksik maddeyi atabilme­lidir. Kanda bulunan sodyum, potasyum gibi bazı elektrolitlerin dü­zeyleri de son derece önemlidir. Bütün bu tetkiklerin yanında ameliyat planlanan kişide kanla bulaşan herhangi bir aktif viral hastalığın olup olmadığı da araştırılır. Bu test hem ameliyathane ortamındaki diğer hastaları, hem de kendimizi korumak içindir.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

. Anetezi için istenen tetkikler ameliyattan ne kadar zaman önce yapılma­lıdır?

. KOAH, diyabet, hipertansiyon gibi kronik hastalığı olan kişi­lerden ameliyat öncesi ne tür ekstra tetkikler istenir?

. Yapılan tetkiklerin sonuçlarına bakıldığında hastalarda ameli­yatın bir süreliğine de olsa ertelenmesini gerektiren ne tür durumlar saptanabilir? Mesela kansızlık ve enfeksiyon bunlar arasında yer alır mı?

. Ameliyat dönemi (perioperatif) bakım ve tedavisi sırasında anestezi riskinin değerlendirildiği ya da sınıflandırıldığı uluslara­rası bir standart var mıdır?

. Ameliyat öncesi değerlendirme ve bakım konusunda yaşlı bir hastaya yaklaşım nasıl olmalıdır?

. Hastayı psikolojik olarak da anesteziye ve ameliyata hazır­lamak gerekir mi?

. Anestezi uzmanları panik atak, fobi, kaygı bozukluğu gibi ruhsal sorunları olan hastaları ameliyata nasıl hazırlamalıdır? Hastada ameliyat ve anestezi korkusunu gidermek için nasıl bir yol izlenmelidir?

. Ameliyat öncesi ilaç tedavisi (premedikasyon) nedir, ne amaçla yapılır?

. Peki, her hasta için ameliyat öncesi ilaç tedavisi (premedikasyon) gerekir mi?

. Ameliyat olması gereken çocuklarda operasyon öncesinde bakım ve tedavi gerektiren özel durumlar nelerdir?

. Yenidoğanın ameliyat dönemi (perioperatif) bakım ve tedavisi nasıl olmaktadır?

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu,  Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan,  Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix gibi online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.