Anestezi Uzmanı Kimdir, Neler Yapar?

Anestezi uzmanı kime denir? Anestezi uzmanlarının cer­rahi müdahale geçirecek hastalarla ilgili ne gibi görev, yetki ve sorumlulukları vardır? Anestezi uzmanı denildiğinde çoğu kişinin aklına; hastanın ameliyat sırasında uyutul­masını ya da acı, ağrı hissetmeden operasyon geçirmesini sağlayan bir uzman gelir. Anestezi uzmanları başka neler yapar? Anestezi uzmanı nasıl olunur? Ağrı tedavisinde anestezi uzmanlığının yeri nedir? Girişimsel ağrı tedavisi ne tür uygulamaları kapsar? Ağrısız doğum için anestezi uzmanları ne tür yöntemlerden faydalanılır? Kimler yoğun bakım tedavisine ihtiyaç duyar? Anestezi uzmanlarının yaptığı uygulamalardan biri olan “kemoterapi için port” ya da diğer adıyla “santral venöz port” nedir, ne işe yarar? Anestezi teknisyeni ve anestezi teknikerleri nasıl olunur?

Anestezi teknisyenlerinin ve anestezi teknikerlerinin han­gi sorumlulukları bulunmaktadır? Merak edilen bu tür soruları Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve aynı zamanda Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ömer Kurtipek yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Anestezi uzmanı kime denir?
“Anestezi uzmanları, her yaştaki hastaya her türlü ameliyat için anestezi veren bir hekim grubudur. Anestezi uzmanları aynı zaman­da ameliyat sonrasında hastaların ağrısının geçirilmesinden, yoğun bakımda kritik hastaların bakım ve tedavilerinin yapılmasından ve ağrısız doğum hizmetlerinin verilmesinde de sorumludur.”

.Anestezi uzmanlarının cerrahi müdahale geçirecek hastalarla ilgili ne gibi görev, yetki ve sorumlulukları vardır?
“Anestezi uzmanlarının görevleri yasalarda belirtilmiştir. Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği’ne göre anestezi uzmanlarının başlıca görevleri şöyle sıralanmaktadır:

. Anestezi uzmanları kendilerine verilen ameliyat listesine göre cerrahi müdahale geçirecek vakaların tetkiklerini isteyip, de­ğerlendirir. Hastaların ameliyata hazırlanmaları için gereken incelemelerin ve konsültasyonlarının yapılmasını sağlar.

. Yapılan tetkik ve konsültasyonların neticesinde cerrah tarafın­dan kendisine yönlendirilen hastanın anestezi alıp alamayaca­ğına ya da ne tür anestezi alacağına karar verir ve notunu yazar.

. Yatan hastalara hap, ameliyat sabahı ise iğne şeklinde uygula­nan ve halk arasında ‘cesaret iğnesi’ denilen sakinleştiricilerle ‘premedikasyon’ yapar. Bundaki amaç, hastaların ameliyata stres ve korkularından arınmış olarak daha rahat girmelerini sağlamaktır.

. Ameliyatın özelliğini, hastanın genel durumunu göz önün­de bulundurarak ve cerrahla da görüşerek hastaya ameliyat masasında en uygun pozisyonu verir. Karar verdiği hasta için en uygun anestezi tekniğiyle ilgili ilaçları uygular veya kendi kontrolü altında teknisyenlere uygulatır.

. Ameliyat sırasında anestezi altındaki hastanın sağlık duru­munun seyrini takip etmek için bütün kontrolleri yapar ya da kendi sorumluluğu altındaki teknisyenlere yaptırır. Bu kont­rollerde hastanın solunumu, böbrek ve beyin fonksiyonları, kan ve elektrolit düzeyi, ateşi, terlemesi, çıkardığı idrar miktarı sürekli takip edilir.

ANESTEZİ FİŞİNİN ÖNEMİ

. Anestezi uzmanı ameliyat sırasında olduğu gibi, uyanma oda­sından (derlenmeodası) yatağına götürülene kadar hastanın başındadır. Ülkemiz şartlarında anestezist birden fazla masaya bakıyorsa gereken kontrolleri yaptıktan sonra hastayı derlenme odasına gönderir. Ancak ameliyathanenin içinde olduğu için hasta anestezi uzmanının kontrolü altındadır. Bu arada bazı kri­tik hastalar yoğun bakım servisine alınır ve oradan da mutlaka teknisyen ya da hemşire eşliğinde yatağına kadar teslim edilir. Tüm bu süreç, anestezi uzmanlarının kontrolü altında işler.

• Anestezinin şeklini ve seyrini ‘anestezi fişi’ denilen ameliyat kağıdına kayıt eder. Bu anestezi fişinde hastanın solunum sistemi, kalp, tansiyon, nabız, ateş durumları beşer dakikalık aralıklarla grafik olarak işaretlenir. Hastanın ameliyat sırasında tansiyonu mu düşmüş, oksijeni az mı almış, hepsi bu fişte ya­zılıdır. Anestezi fişi, ayrıca hastalar tarafından yargıya taşınan bazı durumlar için resmi bir belgedir.

• Ameliyat sonunda hasta normal hayati fonksiyonlarını kaza­nıncaya kadar gerekli gördüğü bütün tedbirleri ve tedavileri uygular. Bu hususta cerrahla ve lüzum gördüğü diğer uzman­larla konsültasyon yapar.

• Operasyon sürelerini göz önüne alarak günlük ameliyatların çalışma listesini düzenler. Ertesi gün hastaların hangi sırayla ameliyata alınacağını belirler. Durumu kritik veya uzun süre aç beklemesi sakıncalı şeker hastaları ve çocuk hastalar gibi vakalara ameliyat listesini hazırlarken öncelik tanır.

• Anestezi uzmanı, ameliyat odasında ve ameliyat sonrası bakım yerlerinde çalışan personelin hizmetle ilgili amiridir. Onların düzenli ve verimli çalışmalarını ve hizmet içi eğitimlerini sağlar. Anestezi bölümünde baştabibe karşı da sorumludur.

• Ameliyathane ve sterilizasyon işlerinde, ameliyathane sorum­lusuna yardımcı olur.

• Ameliyathanenin yönetimi birçok yerde anestezi uzmanlarının sorumluğundadır. Çünkü anestezi uzmanı 24 saat ameliyat­hanededir ama cerrahi ekip vakası olunca gelir. Anestezistin haftada beş gün sekizer saatlik mesaisi ameliyathanede geçer. Dolayısıyla ameliyathanenin demirbaşı gibidir.

• Anestezi uzmanları, ameliyathanenin yanı sıra, ağrı merke­zinde ya da yoğun bakımda da görev yaparlar. Anestezistler saniyelerle yarıştıkları için çok çabuk karar alırlar. Çünkü o an müdahale edilmezse hasta kaybedilebilir. Bu sebeple stresli vakalarda kriz yönetiminde anestezistler çok başarılıdır ve lider konumundadırlar. Hastane idarelerinin anestezi uzmanlarının bu yöneticilik özelliklerini göz önüne almaları gerekir. Anes­tezistin yönetimde olmasında fayda vardır.

• Anestezi ve ameliyat sonrasındaki bakım birimlerindeki her türlü cihaz, ilaç ve malzemenin sağlanması, bakımı, muhafazası gibi konular da anestezi uzmanının sorumluğu altındadır.”

AMELİYAT SONRASINDAKİ AĞRILARIN DİNDİRİLMESİ

.Anestezi uzmanı denildiğinde çoğu kişinin aklına; hastanın ameliyat sırasında uyutulmasını ya da acı, ağrı hissetmeden operas­yon geçirmesini sağlayan bir uzman gelir. Anestezi uzmanlarının diğer görevleri konusunda bilgi verir misiniz?
“Anestezi uzmanlarının hastayı uyutmanın dışında pek çok görevi bulunmaktadır. Bunları şöyle sıralamak mümkündür:

. Ameliyat sonrasında hastaların ağrılarının giderilmesi de anes­tezi uzmanlarının önemli sorumluluklarından biridir. Ameliyat esnasında hastalara zaten anestezi ilaçları içinde uyutucu, ağrı kesici ve kas gevşetici özelliği olan ilaçlar verilir. Ameliyat bi­timinde ise bunların hepsi kesilir. Anestezi uzmanları, cerrahi müdahale sonrasında hastaların ağrı duymaması için gereken önlemleri alıp tedavileri uygular.

. Kronik kanser ağrılarının tedavisi aslında algoloji uzmanlarının esas görevidir ama onların sayıca yetmediği yerlerde bu görev anestezi uzmanlarına düşer.

. Yoğun bakım ihtiyacı olan hastaların takip ve tedavilerini yürütür.

. Ağrısız doğum ihtiyacı olan gebeleri takip eder ve ağrısız do­ğum hizmetini verir.

. Ani kalp ve solunum durması olan hastaların yeniden canlan­dırılmasını (resüsitasyonunu) yapar.

. Küçük ölçekli hastanelerde ameliyathane ve acil ünitelerini yapılandırır ve idaresinde görev alır.

. Anestezi uzmanı nasıl olunur? Kaç yıllık eğitim gerekir?
“Ülkemizde anestezi uzmanı olmak için, tıp fakültesi mezuniyeti sonrasında beş yıl anestezi ve reanimasyon ihtisası yapılması gerekir. Adaylar TUS (Tıpta Uzmanlık Sınavı) ile seçilirler.

Tabii ki, uzman olmakla iş bitmez; her anestezi hekiminin alanın­daki yeni gelişmeleri yakından takip etmesi, yeni teknikler ve yeni ilaçlar konusunda kendisini geliştirmesi gerekir. Bunun için Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin veya Sağlık Bakanlığı’nın ya da üniversitelerin düzenlediği hizmet içi eğitimler, kurslar ve modül eğitimleri almalıdır. Türkiye’de anestezi uygulamalarının kalitesini ar­tırmak adına tüm anestezi uzmanları sürekli bir eğitimden geçmelidir.”

Prof. Dr. Ömer Kurtipek

YILDA 300 YENİ ANESTEZİ VE REANİMASYON UZMANI…

. Türkiye’de ne kadar anestezi uzmanı vardır? Anestezi uzman­larının sayısı ve ülke genelinde dağılımları ihtiyacı karşılamakta mıdır?
“Türkiye’de 2011 verilerine göre 3 bin 208 anestezi ve reanimasyon uzmanı bulunmaktaydı. Ülkemizde 100 bin kişiye 4.42 anestezi uzmanı düşmekteydi. Oysa, bu oran Avrupa’da 100 binde 14.9’dur. Anestezi uzmanı açığını kapatmak için 2007 yılında yıllık 700 anestezi uzmanı kadrosu açılmaya başlandı. Günümüzde yaklaşık beş bin civarında anestezi ve reanimasyon uzmanı bulunmaktadır. Bu artış sonrasında yıllık açılan kadro sayısı 300’e düşürülmüştür. Şu anda yılda 300 anes­tezi ve reanimasyon uzmanı yetişmektedir. Günümüzde anestezi ve reanimasyon uzmanı olmayan hastane kalmamıştır. Türkiye’nin en ücra köşesindeki Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde ve özel hasta­nelerde bile anestezi uzmanı vardır. Zaten yasaya göre anestezi uzmanı bulundurmadan özel hastane açılamamaktadır. Bu olumlu gelişmelere karşın büyük hastanelerimizde her ameliyat odasında bir anestezi uzmanı düşecek noktaya henüz gelemedik. O yüzden bazı büyük hastanelerde anestezi uzmanı birden fazla ameliyat masasına bakmak zorunda kalmaktadır. Açılan kadroların biraz daha artırılmasıyla bu açığın 3-5 yıl içinde kapanması mümkün olacaktır.”

ANESTEZİ TEKNİSYENLERİ NE YAPAR?

. Peki, anestezi teknisyeni ve anestezi teknikeri kime denir? Anestezi teknisyen ve teknikerleri neler yapar?
“Sağlık meslek liselerinin veya meslek yüksek okullarının anestezi programlarından mezun olan; anestezi ve reanimasyon uzmanı he­kimlerin sorumluluğunda ve yönlendirmesi doğrultusunda, anestezi işlemlerinin güvenli şekilde başlatılması, sürdürülmesi ve sonlandırıl­ması için gerekenleri yapana ‘anestezi teknisyeni’ ya da ‘teknikeri’ denir.

Anestezi teknisyenleri dört yıllık sağlık meslek liselerini, anestezi teknikerleri ise liseden sonra iki yıllık sağlık meslek yüksek okullarının anestezi bölümünü bitirirler. Anestezi bir ekip işidir. Anestezi teknisyen ve teknikerleri anestezi uzmanı hekimlerin çok yakın çalıştığı bir mes­lek grubudur. Bir anestezi teknisyeninin ve teknikerinin yönetmeliğe göre görevleri şunlardır:

. Anestezide kullanılacak tüm cihaz ve ekipmanı kontrol eder ve anestezi uygulamalarına hazırlar.

. Merkezi gaz kaynaklarının bağlantılarının doğru olup olmadı­ğını; oksijen, azot protoksit tüplerinin doluluğunu ve bağlan­tılarını kontrol eder. Hastalar uyutulurken oksijen desteğinin yanısıra uyutucu ve ağrı kesici olarak ‘azot protoksit’ gazı verilir. Bunlar küçük hastanelerde eskiden tüpler şeklinde bulunurdu. Büyük hastanelerde merkezi sistemle kurşun borularla ameli­yat masasına kadar gelmekte ve oradan bir hortumla anestezi cihazına bağlanmaktadır. İşte bu tüplerin dolu olup olmadığı, yanlış bağlantı yapılıp yapılmadığının kontrolü tamamen anestezi teknisyeninin sorumluluğundadır. Tabii olası bir aksilikte anestezi uzmanı baş sorumludur. Anestezi uzmanı, ‘Talimat verdim. Bunları kontrol et’ dedim anestezi teknisyeni yapmamış’ diye kendini savunabilir. Ama anestezi teknikerinin işini kontrol etmemiş olacağı için mahkemeye intikal edecek durumlarda her ikisi de suçlanabilecektir.

. Uygulanacak anestezi yöntemine göre doktorun talimatıyla gerekli ilaç ve sarf malzemelerini hazırlar. Enjektörlerin üze­rine ilaçların isimlerini yazar. Eğer, enjektöre ilacın adı, dozu, kontrasyonu yazılmazsa istenmeyen sonuçlar gelişebilir. Bu sebeple ameliyathanedeki ve anestezi masasındaki bu şekilde yazılmamış ilaçlar çöpe atılır.

. Anestezi cihazındaki arızaları, anestezik maddelerle anestezide kullanılan bütün yardımcı ilaç ve malzeme ihtiyacını anestezi ve reanimasyon uzmanına zamanında haber verir. Bu tür eksikleri anestezi uzmanına haftalık ya da aylık bildirmek zorundadır. Ameliyat başladıktan sonra da eksikler fark edilerek tedbir alınabilir ama fark edilmediği takdirde bu durum hastanın kaybına yol açabilir. Bu yüzden ameliyat öncesinde anesteziyle ilgili her şeyin dört dörtlük hazırlanması anestezi teknisyeni ve teknikerinin önemli görevlerindendir.

ANESTEZİNİN GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE UYGULANABİLMESİ İÇİN…

. Anestezi uygulamaları ve monitörüzasyon için hastayı hazır­lar. Ameliyat odasına getirilip masaya yatırılan hastaya, kalp atımlarını izleyebilmek amacıyla EKG elektrotları yapıştırılır, tansiyon aleti bağlanır, ‘puls oksimetre’ denilen parmaktan oksijen oranını ölçen cihaz takılır. Bu sayede ekrandan has­tanın bütün yaşamsal parametreleri görülür. Aslında bu işler anestezi teknisyeninin görevleri arasındadır ama orada herkes işin bir ucundan tutar; kimi elektrotları yapıştırır, öbürü damar yoluna girer, diğeri serum takar. Çünkü diğer ameliyathanede hasta beklemektedir.

. Ameliyat sonunda odanın temizliği yapılır, kirli şeyler kaldırılır, ikinci hastaya temiz çarşaflar hazırlanır. Diğer hasta getirilene kadar tüm bunlar beş dakikada tamamlanır.

. Anestezinin güvenli bir şekilde uygulanabilmesinde, sürdürü­lebilmesinde ve sonlandırılmasında anestezi ve reanimasyon uzmanına yardımcı olur.

. Anestezi uygulamasında hastaya ilişkin anestezi kayıtlarını tutar. Verilen ilaçlar başta olmak üzere hastaya yapılanları hem kağıda hem de bilgisayara tek tek girer. Anestezi teknisyenleri ve anestezi teknikerleri bir taraftan zamanla yarışıp hastayla uğraşmak, diğer taraftan da bunları yazmak zorundadırlar. Ekstra yük getirmesine, performans sisteminde çok vakit alma­sına rağmen, bu uygulamanın kayıt anlamında faydası vardır.

. Hastaya uygulanan anestezi işlemlerine ait takip bilgilerini anestezi ve reanimasyon uzmanı ile paylaşır. Anestezi uzma­nının yan odadaki, yan masadaki başka vakayla ilgilendiği durumlarda, hastada gelişen ritim bozukluğu, tansiyon dü­şüklüğü, kanama gibi durumlar konusunda onu bilgilendirir.

. Anestezinin sonlandırılmasından itibaren hastanın derlenme odasına güvenilir şekilde teslim edilmesine yardımcı olur. Der­lenme odasında da ya anestezi teknisyeni ya da deneyimli bir hemşire hastayı monitörize ederek solunumunu, tansiyonunu kontrol eder. Hasta, iyice kendine gelinceye ve ağrısı olup ol­madığı gibi sorulara mantıklı cevaplar verene kadar derlenme odasında tutulur. Bu süre hastadan hastaya değişmekle birlikte yaklaşık yarım saattir. Sonrasında hasta ameliyathane asansörü ile yatağına veya eğer gerekirse yoğun bakıma götürülür.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

• Peki, Türkiye’deki anestezi teknisyenlerinin sayısı ihtiyacı karşılamakta mıdır?
• Biraz önce anestezi uzmanlarının algoloji (ağrı bilimi) ile uğ­raştıklarını da söylediniz. Algoloji ya da halkın anlayacağı deyimle “ağrı bilimi” nedir?
• Ağrı tedavisinde anestezi uzmanlığının yeri nedir?
• Girişimsel ağrı tedavisi ne demektir? Ne tür uygulamaları kapsar?
• Anestezi uzmanları “ağrısız doğumun” gerçekleştirilmesin­de de karşımıza çıkıyor. Ağrısız doğumun tanımlamasını yapar mısınız?
• Ağrısız doğum konusunda uzmanlaşmak için ne gereklidir?
• Anestezi uzmanlığında reanimasyon ne demektir?
• Kimler yoğun bakım tedavisine ihtiyaç duyar?
• Peki, anestezi uzmanlarının yaptığı uygulamalardan biri olan “kemoterapi için port” ya da diğer adıyla “santral venöz port” nedir, ne işe yarar?

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu,  Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan,  Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.