Anestezi Uzmanları Hastaların Hep Yanında!

Bir yakını ameliyata giren hastalar için saatler bir türlü geçmek bilmez. Hastalarının genel anesteziyle nasıl uyu­tulacağı, ameliyatının nasıl geçeceği konusunda endişe duyarlar. “Ameliyathane. Girilmez” yazısının ardındaki bölümde neler yaşandığını bilmediklerinden her geçen saatte kaygıları daha da artar. “Hastam ya anesteziden uyanamazsa?” sorusunu bilinçaltlarının derinliklerine itmeye çalışırlar. Aslında ameliyathanede ve operasyondan sonraki ilk saatlerde neler yaşandığını ve yaşanabileceğini bilmemek hasta yakınlarının soru işaretlerini daha da çoğaltır. Oysa, böylesine önemli anlarda hastaların her türlü hayati fonksiyonunun anestezi uzmanları tarafından takip edildiğini, gelişme ihtimali olan risklere karşı önlemler alındığını, gerektiğinde yerinde müdahalelerle ortaya çıkan sorunların tedavisinin yapıldığını acaba kaçımız biliyoruz?

Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Yöne­tim Kurulu Üyesi ve aynı zamanda Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Bayar, cerrahi müdahale sırasında anestezi altındayken, uyanma aşama­sında ve ameliyattan sonra gelişebilecek durumlar, alınan önlemler ve uygulanan tedavilerle ilgili merak edilen soru­ları yanıtlıyor. Ameliyat ağrılarının giderilmesinde “Hasta Kontrollü Analjezi” (PCA) yöntemi, anestezi sonrasında bazı hastalarda görülen kusma ve mide bulantısının ön­lenmesi, genel anesteziden geç uyanılmasının nedenleri gibi merak edilen konularda bilgi veriyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

.Çoğu kişi, anestezi uzmanının sorumluluğunun hastaya anes­tezi uyguladıktan sonra bittiğini düşünür. Gerçekte durum nedir? Anestezi uzmanının sorumluluğu ne zaman biter?
“Bu aslında yanlış bir düşüncedir. Anestezi uzmanının görevi ameliyat olması planlanan hastaların anestezi öncesi muayenelerinin, konsültasyonlarının, tetkiklerinin yapılmasını sağlamakla başlar. Hastanın anestezi altında operasyon için risklerini belirler ve cerrahi girişim sırasında uygun anestezi yöntemini uygular. Anestezi sırasında hastanın yaşamsal fonksiyonlarını (solunum, kardiyovasküler, serebral, üriner sistem, kan ve elektrolit düzeyleri vb.) düzenler.

Bunların dışında da ameliyat ve ayılma döneminde ortaya çıka­bilecek tıbbi problemlerin tanı ve tedavisini yapar. Cerrahi girişim bittikten sonra derlenme odasına alınan hastayı burada da izler. Özetle anestezi uzmanının görevi ameliyat öncesi (preoperatif) dönemde başlayıp ameliyat sonrası (postoperatif) dönem süresince devam eder. Hasta ameliyat sonunda normal hayati fonksiyonlarını kazanıncaya kadar gerekli gördüğü bütün tedbir ve tedavileri uygular. Anestezi uzmanının ve teknikerinin bu görev ve yetkileri halen yürürlükte olan Sağlık Bakanlığı’nın Yataklı Tedavi Kurumları Yönetmeliği’nin ilgili maddelerinde de belirtilmiştir.”

CERRAHİYE VE ANESTEZİYE BAĞLI RİSKLER

. Cerrahi müdahale sırasında ameliyatla ya da anesteziyle ilgili ne tür sorunlar ortaya çıkabilir?
“Cerrahi girişimin şekline göre kanama, koter yanıkları (ameli­yatlarda dokuyu yakarak kesme ve birleştirme işlemi yapan cihazın yol açtığı yanıklar), sinir kesileri gibi çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Anestezi, genel veya bölgesel olsun, enjeksiyon yerinde hafif bir re­aksiyondan ölüme kadar giden çeşitli istenmeyen veya beklenmedik reaksiyonlara neden olabilir. Bunlar ameliyat öncesi son anestezi ha­zırlık döneminde de (premedikasyon) başlayabilir; anesteziden sonra da ortaya çıkabilir.

Ayrıca karşılaşılan tüm sorunlar her sistemi ilgilendirebilir. Ör­neğin; mide içeriğinin solunum yoluna kaçması, anestezi sırasında hava yolu açıklığının sağlanamaması, tüpün yerleştirilmesi esnasında solunum yolundaki bazı organlarda yaralanma gibi durumlar olabilir. Bazen operasyon sonrasında ağrıya bağlı solunum sıkıntısı, boğaz ağrısı gözlenebilir. Toplardamara serum vermek için girilmesi gereken iğnenin, anatomik farklılıklara bağlı olarak yanlışlıkla atardamara takılması ve atardamar içine özel iğne uygulanmasına bağlı sorunlar görülebilir. Hastalarda ameliyat sırasında ve sonrasında kalp krizi gelişebilir. Büyük damarlara katater uygulamaları sırasında ilaçlara bağlı çeşitli yan etkiler ortaya çıkabilir.

Bazı genetik bozukluğu olan hastalarda ise, verilen ilaca bağlı aşırı sıcaklık artışı gözlenebilir. Ameliyat pozisyonuna bağlı olarak sinir ezil­mesi, yüz travması, göz yaralanması gibi sorunlar da meydana gelebilir.”

. Saydığınız risklerin önlenmesinde, kontrolünde ve tedavisinde anestezi uzmanlarının sorumluluğu nedir? Bir anestezi uzmanı ameliyat sırasında hastayla ilgili neleri takip eder?
“Tüm bu ortaya çıkabilecek istenmeyen risklerin erken tanınması, önlenmesi ve tedavisinin hızla yerine getirilmesi anestezi uzmanının görevleri arasında yer alır. Anestezi uzmanları bu istenmeyen olayların erken tanısı için anestezi sırasında hastanın yaşamsal fonksiyonlarının takibi amacıyla çeşitli izleme araçlarını (monitörizasyon) kullanırlar. Olası risklere karşı gerekli olan ilaçları ve tıbbi malzemeleri hazır bulundururlar.”

Prof. Dr. Mustafa Bayar

ANESTEZİDEN UYANAN HASTALARIN TAKİBİ

. Anestezik ilaçların etkisi ne zaman geçip hastanın vücut fonk­siyonları geri dönmeye başlar?
“Hastaya uygulanan cerrahinin şekline ve kullanılan anestezik ilaç­lara göre uyanma süreleri farklılık gösterir. Anestezide kullanılan ilaçlar kısa ve uzun etkili olabilir. Ayrıca hastanın kendine ait hastalıklarının özelliğine ve girişim geçirdiği cerrahinin şekline göre bu ilaçlara verdiği yanıt süresi de değişebilir. Anestezide genellikle uygulanan modern ilaçların etki süreleri kısa olup hastaların uyanmaları (derlenmeleri) de erkenden sağlanmaktadır. Bu nedenle genellikle küçük cerrahi girişimlerde derlenme kısa sürede gerçekleşmektedir.

Hastalar yaşamsal fonksiyonları tam sağlanana kadar derlenme odalarında izlenirler. Yapılan cerrahi girişime göre bazı hastaların ameliyat sonrası yoğun bakım ünitelerinde yatırılmaları gerekebilir. Bu hastalar anestezi altında yoğun bakım ünitelerine alınarak tedavi­lerine devam edilir.”

. Genel anestezi alan hastalarda uyanma aşamasında anestezi uzmanlarının takibini gerektiren ne tür sorunlar yaşanabilir?
“Solunumsal ve kardiyovasküler sorunlar yaşanabilir. Bunlar ara­sında nefes almada güçlük, tansiyon değişikliği, ajitasyon gibi sorunlar yer alır.”

. Anestezi uzmanları hastanın uyanma aşamasında nelere dikkat ederler? Uyanma odasında hastanın takibi nasıl yapılır?
“Anestezi uzmanları uyanma odasında hayati fonksiyonları dengeli hale gelene kadar hastaları dikkatle takip ederler. Uyanma odasında hastaların yaşamsal fonksiyonları izleme cihazları ile takip edilir ve buradan çıkarılmaları için gerekli kriterlerin sağlanıp sağlanamadığı çeşitli çizelgelerle değerlendirilir.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

•  Uyanma sırasında neden bazı hastalarda kusma ve bulantı gibi şikayetler ortaya çıkar? Böyle bir durumda ne tür tedaviler uygulanır?

•  Bazı hastaların ameliyat sonrasında şiddetli ağrı duymaları hangi faktörlerden kaynaklanır?

• Ameliyat ve anestezi sonrasında yaşanan ağrıların tedavisine yaklaşım nasıldır?

• “Hasta Kontrollü Analjezi” (PCA) uygulaması nedir? Nasıl uygulanır?

• Bu yöntemde hastanın gereğinden fazla ağrı kesici alma riski var mıdır?

• Ağrı eşiği düşük hastalarda bu yöntem güvenli midir? Eğer hasta sık sık düğmeye basarsa kullanması gereken ağrı kesici dozunu önceden bitirebilir mi?

• Hasta kontrollü analjezi uygulaması ne tür yan etkilere yol açabilir?

• Hasta kontrollü analjezi uygulamasının ne gibi avantajları vardır?

• Bazı hastaların genel anesteziden geç uyanmalarında hangi faktörler etkili olmaktadır? Aşırı alkol kullanımının bunda etkisi var mıdır?

• Sigara içen hastalar, anesteziyle ilgili hem uygulama hem de uyanma sonrasında ne gibi sorunlar yaşayabilirler?

• Ameliyat sonrasında bazı hastaların yoğun bakıma alınmasının sebepleri nelerdir? Yoğun bakım sözü çoğu hasta yakınında stres yaratır. Bir hastanın yoğun bakım servisine yatırılması mutlaka durumunun ciddi olduğunu mu gösterir?

• Ameliyattan sonra yoğun bakıma alınan hastaların takip ve tedavisini kim yürütür? Hastanın cerrahı mı yoksa anestezi uz­manları mı?

• Ameliyat sonrasında hastaların solunum cihazına bağlanma­sını gerektiren durumlar olabilir mi?

• Solunum desteği tedavisi nasıl yapılır? Tipleri var mıdır?

• Solunum cihazına bağlı her hastanın hayati riski söz konusu mudur?

• Hasta ameliyattan ne kadar süre sonra yemek yiyebilir? Buna anestezi uzmanı mı, ameliyatı yapan cerrah mı karar verir?

• Genel anestezi sonrası uyanmaya başlayan hastada duygula­nım bozukluğu ve düşüncelerinde değişiklik olması normal midir?

• İkinci defa cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyan hastalarda üst üste anestezi uygulamalarının bir zararı olur mu? Eğer hastanın durumu acil değil ise belli bir süre beklenmesi tercih edilir mi?

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu,  Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan,  Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.