Anesteziyle İlgili Yanlış Bilinenler

Toplumumuzda anestezi konusunda pek çok yanlış bilinen olduğu bir gerçek. Bir yanda anesteziyle ilgili konuların medyanın gündeminde kanser, kalp hastalıkları, diyet reçeteleri, zayıflama yöntemleri kadar yer almaması… Diğer tarafta gazetelerde, televizyonlarda özellikle genel anestezinin olumsuz örneklerle gündeme gelmesi… Ve bilginin böylesine tek taraflı verildiği bir ortamda, anestezi konusunda kulaktan kulağa yayılan yanlış bilgiler…

Bazıları anestezi altındayken uyanıklığın sık rastlanan bir durum olduğundan endişelenir. Bazıları da uyanma aşamasında anestezi verilen tüm hastaların sırlarını açık­layacağına inanır. Kimi de, kalp hastalarının genel anestezi alamayacağını düşünür. İşte toplumda anesteziyle ilgili bu yanlış bilinenlere Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Re­animasyon Ana Bilim Dalı’ndan emekli Prof. Dr. Yüksel Keçik dikkat çekiyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Genel anestezi, ağızdan ve burundan solutulan gazlar ile uygulanır. “Doğrudur ama kullanılan tek yöntem bu değildir. Damar ve adale içine ilaç enjekte edilerek de genel anestezi yapılabilir. Hatta rektal yolla (makattan) girilen bir kateter vasıtasıyla da ilaç verilebilir. Ama bu daha çok pediatrik yaş grubunda uygulanabilen bir yöntemdir. Ancak en yaygın yöntem ağız ve burundan solutulan anestezik gaz­ların direkt akciğerlere verilmesi veya damar içine anestezik ilaçların enjekte edilmesidir. Böylelikle anestezik maddeler hızla kana karışıp beyne ulaşmaktadır.”

. Genel anestezi uygulaması, ameliyatın kendisinden daha risklidir.

“Bu söylem bazen doğrudur ama yüzde 100 geçerli değildir. Genel anestezinin ameliyattan daha riskli olması hastanın genel durumuna göre değişir. Öyle hastalıklar vardır ki, cerrahisi çok basittir fakat hasta sistemik olarak birçok organından rahatsızdır. Dolayısıyla söz konusu hastalarda anestezi çok daha riskli olabilir. Örneğin kangren nedeniyle bacağın kesilmesi aslında basit bir operasyondur. Fakat hastanın genel durumu kötü ise anestezi cerrahiden çok daha riskli olabilir. Bu du­rumdaki hastalarda genellikle kalp ve damar rahatsızlıkları ile birlikte seyreden bir tablo görülür. Çoğu zaman bu tabloya şeker hastalığı, yük­sek tansiyon da eşlik eder. Dolayısıyla böyle bir vakaya genel anestezi uygulanması büyük risk taşır. Buna karşın cerrahinin de çok zahmetli ve riskli olduğu vakalar da vardır.”

. Kalp hastaları genel anestezi ile ameliyat olamaz.

“Bu tamamen yanlıştır. Günümüzde kalp hastalarının yüzde 95’i ge­nel anestezi ile ameliyat edilirler. Genel anesteziyle gerçekleştirilen kalp ameliyatları ehil ellerde zannedildiği gibi tehlikeli değil, aksine oldukça güvenlidir. Kalp hastalarında yüksek epidural anestezi uygulaması ile de kalp ameliyatları yapılabilir.”

YAŞLILAR GENEL ANESTEZİ ALAMAZ MI?

. Yaşlı hastalarda genel anestezi ile ameliyat yapılmamalıdır.

“Öncelikle günümüzde ileri yaştaki kişilerin ameliyatları konusunda bir yaş sınırı olmadığını belirtmek isterim. Artık 100 yaşın üzerindeki hastalara dahi ameliyat yapılabilmektedir. Burada önemli olan hastaya göre en uygun cerrahi ve anestezi yönteminin seçilmesidir.

Yaşlı hastalarda genel anestezi uygulaması riskli görülür ama lokal anestezi de aynı derecede risk taşıyabilir. Lokal anestezi yönteminde, akciğerler devreye girmediğinden uygun ameliyatlarda ve hastanın durumunun elverişli olması halinde hasta için yararlı olabilir.

KOAH hastası bir yaşlıyı düşünelim. Akciğerleriyle ilgili hastalığı nedeniyle yaşlı hastaya genel anestezi uygulanması çok riskli olabilir. Yaşlılarda sık görülen bir problem olan kalça kırıklarının cerrahisinde ise birinci olarak bölgesel anestezi (spinal veya epidural anestezi) tercih edilir.

Son yıllarda genel anestezide kullanılan ilaçların, yaşlı hastalarda beyin hücrelerine toksik etki (nörotoksisite) yaptığı öne sürülmektedir. Verilen gazların var olan alzheimerı tetiklediği yönünde tartışmalar vardır.”

ANESTEZİ UZMANI HASTAYI NE ZAMANA KADAR KONTROL EDER?

. Ameliyathanede hasta uyutulduktan sonra anestezi uzmanının sorumluluğu biter.

“Anestezi uzmanının sorumluluğu ameliyat öncesinden başlayıp ameliyatın bitiminden itibaren en az 48 saat sonrasına kadar devam eder. Anestezi doktorunun görevi ameliyat öncesinde hastanın değer­lendirilmesi ile başlar. Hastaya gerekli tedavileri yapıp sakinleştirici verdikten sonra ameliyat masasına alarak anesteziyi uygular. Ameliyat bitiminde ise anesteziyi sonlandırdıktan sonra hastayı uyandırarak derlenme odasına alır.

Derlenme odasında hasta tamamen anestezi doktorunun sorumlu­luğundadır. Bu dönem hasta için en riskli dönemdir. Hastanın yakından dikkatle takip edilmesi gerekir. Anestezi doktoru, gerekli değerlendir­meyi yapıp hastanın bilinci yerine gelip, solunum ve genel durumu düzeldiğinde hastayı derlenme odasından çıkarabilir. Sonrası için üç olasılık vardır: Hasta durumuna ve ameliyatın niteliğine göre ya servisteki odasına çıkar veya eğer çok yakından takip edilmesi gereken kritik bir hasta ise, anestezi bölümünün sorumluluğunda olan ‘post-operatif yoğun bakım’ ünitesine ya da yoğun bakım servisine yatırılır. Bu üç bölümde de anestezi doktorunun sorumluluğu bitmez. Ameliyat sonrasındaki ağrının giderilmesi de anestezi doktorunun sorumluluğundadır. Anes­tezi ve cerrahi bölüm doktorlarının olayın her aşamasında temas ve işbirliği içinde olması gerekir.’’

Prof. Dr. Yüksek Keçik

AMELİYAT SIRASINDA ANESTEZİDEN UYANMA RİSKİ NEDİR?

. Anestezi altındayken uyanıklık sık rastlanılan bir durumdur!

“Ameliyat sırasında uyanık olup ağrı hissetmek, anestezi hakkında fikri olmayanların en çok korktuğu durumdur. Oldukça nadir görülen bu duruma özellikle sezaryen ve açık kalp ameliyatlarında rastlanır.  Özellikle kalp ameliyatlarında; kalp, akciğer pompasına bağlandığı zaman hastanın kanı olduğu gibi dışarı alınır ve temizlenip tekrar vücu­da verilir. Bu sırada eğer anestezi hekimi yeterli dozda anestezi ilacını iyi bir teknik uygulayarak vermezse uyanıklık olasılığı vardır. Genel anestezi altında gerçekleştirilen sezaryenle doğumlarda ise, bebeğin çok hızlı çıkarılmaması ve anestezik ilaçların beyne henüz çok iyi etki etmemiş olması nedeniyle bu durum ortaya çıkabilir. Böyle bir tabloda hastalar acı hissetmezler ama durumun farkındadırlar. Ayrıca anestezi sırasında akciğerlere anestezi gazlarını gönderebilmek için hastanın nefes borusuna özel olarak üretilmiş tüpleri yerleştirmek gerekir. Bu işlem için vücudun tüm çizgili kaslarının felç edilmesi gerekir. Dolayısıyla hasta asla hareket edemez. Eğer, beyin yeteri kadar baskılanamaz ise hasta farkındalık dediğimiz uyanıklık durumunda olabilir. Ancak bu sık rastlanan bir durum değildir.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

• Anestezi verilen tüm hastalar uyanma aşamasında sırlarını açıklar.

• Genel anesteziden uyanan her hasta kusma, ağrı gibi sorunlar yaşar.

• Anestezi, hastaların beyin hücrelerini olumsuz etkiler.

• Spinal anestezi felç yapar.

• Sezaryenle doğum sırasında genel anestezi uygulaması bebeğe zarar verir.

• Bebeklerde ve çocuklarda genel anesteziye bağlı ölüm riski yüksektir.

• Bir hastanın kendini ameliyat edecek hekimi seçme hakkı vardır. Ancak anestezi verecek uzman konusunda tercih hakkı bulunmaz.

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu,  Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan,  Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ve Migros gibi zincir marketlerin kitap stantlarından ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.