Anne Karnındaki Bebekte Böbrek Genişlemesi

Ocak 17, 2021 - 13:53

Medikal Park Bahçelievler Hastanesi Çocuk Cerrahisi ve Çocuk Ürolojisi Uzmanı Prof. Dr. Pelin Oğuzkurt, Atv Avrupa ekranlarında yayımlanmakta olan “Esra Kazancıbaşı ile Sağlığım İçin Herşey" programına katıldı.

Çocuk cerrahisi ve çocuk ürolojisi nedir, hangi hastalıklarla ilgilenir? Anne karnındaki bebekte böbrek genişlemesi (Antenatal Hidronefroz) nedir, ne zaman ortaya çıkar, tedavileri nelerdir? Hamileliğin kaçıncı ayından itibaren böbrek genişlemesi saptanabiliyor? Antenatal hidronefroz (böbrek genişlemesi) iki böbreği birden mi etkiler, yoksa tek böbrekte mi görülür? Bebekte bu problem saptandığı zaman, ne sıklıkla hangi tür testler uygulanıyor? Antenatal Hidronefroza yakalanan bebekler, doğum sonrasında nasıl takip ediliyorlar, ne tür tedavi seçenekleri var? Ameliyatı hangi vakalara öneriyorsunuz? Tanı konulmamış atlanmış bir vakada anne ve babalar ne tür belirtilerde bir hekime başvurmalıdırlar?

Prof. Dr. Pelin Oğuzkurt, Esra Kazancıbaş’ının sorularını yanıtladı.

. Çocuk cerrahisi ve çocuk ürolojisi nedir, hangi hastalıklarla ilgilenir?

“Çocuk cerrahisi çok geniş bir dal; baş boyun hastalıklarından başlıyor. Akciğer anomalileri, toraks içindeki kitleler, göğüs duvarıyla ilgili problemler, karın içindeki organların mide, bağırsak sistemi dâhil karaciğer hastalıkları dalak ve pankreas hastalıkları biraz daha aşağı inersek genitoüriner sistem; çocuklardaki cinsiyet gelişim bozuklukları, çocuklarda çok sık görülen fıtık hidrosel, inmemiş testis gibi günü birlik cerrahi gerektiren konular hepsi çocuk cerrahisinin ilgi alanları içindedir.

Çocukluk çağı tümörleri, onkolojik hastalıklar cerrahileri ve sonraki bakımları da çocuk cerrahisinin içindeki konulardır. Yaş grubumuz 0 ila 18 yaş; biz, 18 yaşa kadar bireyleri çocuk kabul ediyoruz ve Sağlık Bakanlığı'nın da artık bu konuda netleşmiş bir yaş grubu var. Yaş grubu bu kadar geniş olunca ve 0 yaştan başlayınca bize, en çok doğumsal anomaliler geliyor. Çünkü çocuklarda doğum öncesi veya doğumdan hemen sonra fark edilen doğumsal anomaliler çocuk cerrahisinin asıl ana konuları arasındadır.”

. Anne karnındaki bebekte görülen böbrek genişlemesi (Antenatal Hidronefroz) nasıl bir problemdir?

“Anne karnında böbrek genişlemesi, hamilelere rutin olarak ultrason yapıldığı için teşhisi en sık ortaya çıkan durumlardan biridir. Bir kısmı geçici bir dönem genişlemeler şeklinde görülüyor ve hamileliğin sonuna doğru tamamen düzeliyor.

İdrarı oluşturan vücudumuzdan zararlı maddeleri süzen, ayıran organa böbrek diyoruz. Bir de idrarın toplandığı kısım var. Böbrek genişlemeleri dediğimizde toplayıcı sistemde yani idrarı biriktiren kısımdaki genişlemelerden bahsediyoruz. Bu çok çeşitli nedenlerden olabilir. Böbreğin üst kısmından başlayıp toplayıcı sistemden mesane ve idrar yollarının tümünü ilgilendiren genişlemelerin hepsine bu ismi veriyoruz."

. Çocukta böbrek genişlemesi hangi sorunlara neden oluyor?

"Geçmişte hamilelik sırasında ultrason bu kadar yaygın kullanılmazken bu sorun; tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu, kanlı idrar yapma, bazen şiddetli karın ağrıları ile ortaya çıkıyordu. Ortaya çıktığında da idrar yolu enfeksiyonları veya bu genişleme nedeniyle böbrek bir miktar zarar görmüş oluyordu. Hamilelik sırasında bunların tanı almasıyla çok erken şekilde takibe alınabiliyor. Erken tanı ve erken tedavi hayati önem taşıyor."

“12-14 HAFTA CİVARINDA BÖBREKTEKİ GENİŞLEMELER SAPTANABİLİYOR.”

. Hamileliğin kaçıncı ayından itibaren böbrek genişlemesi saptanabiliyor?

“Böbrek 4-5 haftada gelişmeye başlıyor. 9 haftada idrar üretimi başlıyor. En erken 12-14 hafta civarında böbrekteki genişlemeler saptanabiliyor.”

. Atlandığı durumlar oluyor mu?

“ Ultrason, kullanıcıya bağlı bir tetkiktir. Burada tecrübe çok önemlidir. Bunu özellikle radyologlar ve kadın doğumcular da vurgular. Atlama olabilir çok erken dönemde de olabilir hatta hamileliğin geç dönemlerinde de olabilir ama ultrason tecrübesine sahip bir hekimin çok ciddi genişlemeleri atlaması çok mümkün değildir. Genişlemenin çok hafif olanları atlanabilinir. Çok hafif olanların ancak hamileliğin ileri safhalarında yakalanması mümkün olabilir.”

“YÜZDE 10-15 CİVARINDA HER İKİ BÖBREKTE DE GÖRÜLEBİLİYOR”

. Antenatal hidronefroz (böbrek genişlemesi) iki böbreği birden mi etkiler, yoksa tek böbrekte mi görülür?

“ Çoğunlukla tek taraflı görülür ama yüzde 10-15 civarında çift taraflı da görülebilir. Çift taraflı görülme sıklığı yüzde olarak düşük olmakla birlikte, iki böbrekte etkilendiğinde haztalığın ciddiyeti artar. Hamileliğin ileriki safhalarında amniyon sıvısı dediğimiz bebeğin içinde bulunduğu sıvının azalmasına neden oluyor. Çünkü bu sıvının esas kaynağı bebeğin idrarıdır.”

. Bebekte bu problem saptandığı zaman, ne sıklıkla hangi tür testler uygulanıyor?

“ Bu tamamen böbrek genişlemesinin derecesiyle ilgilidir. Orta ve şiddetli olanlar daha önemlidir. Hafif olanlarda izlem biraz daha rahattır. Hamilelerin yüzde 5’inde böbrekte genişleme hafif oluyor ve bunların yüzde 50’si hamileliğin sonuna kadar tamamen düzelebiliyor.

Hamileliğin son haftalarına doğru devam eden ciddi bir Hidronefroz varsa bu takip sıklığının biraz daha fazla olması gerekiyor. Eğer iki taraflıysa özellikle amniyon sıvısı dediğimiz sıvı azalıyorsa, hamileliğin son haftalarında artık iki haftada bir ultrason ile takip edilmelidir.

Böyle bir sorun olduğunda 'erken doğum mu yapılmalı' diye düşünülüyor; buna, bebeğin gelişimini takip eden doktor karar verir. Tek taraflı genişlemenin hiçbir şekilde erken doğum endikasyonu olmadığını belirtmek istiyorum.”

. Ultrason bebeğe zarar verir mi?

“ Ultrason bizim için en masum tetkik ve hiçbir zararı yok; dalga boyuyla ölçülen bir tetkik. Anne adaylarının en rahat yaptırabilecekleri tetkik budur ve çok güvenilir sonuçlar elde ettiğimiz bir tetkiktir. “

“TEDAVİLER BÖBREK GENİŞLEMESİNİN DERECESİNE GÖRE DEĞİŞİR”

. Antenatal Hidronefroza yakalanan bebekler, doğum sonrasında nasıl takip ediliyorlar, ne tür tedavi seçenekleri var?

“ Orta ve şiddetli böbrek genişlemesinde ultrasonografik olarak bir takım ölçümleri yapılıyor. 15 milimetreye yaklaşan ya da bunu aşan genişlemeler olabiliyor.

Bebek doğduktan sonra özellikle iki taraflı böbrek genişlemesi olanlarda ilk 48 saat içinde hemen ultrason yapmak, idrar çıkışını takip etmek gerekir. Eğer 48 saat içinde yaptığımız ultrasonda böbreği ciddi etkileyecek bir durum varsa böbreğin drenajını, akışını sağlayacak, böbreğin daha fazla risk altında tutulmamasını sağlayacak girişimler yapılması gereklidir.

Orta şiddetli grup için de ilk hafta ultrasonu yapıp böbrek genişlemesi devam ediyor mu, etmiyor mu diye takip edilmelidir.”

. Ameliyatı hangi vakalara öneriyorsunuz?

“Böbreğin hemen çıkışındaki darlıklar ameliyat gerektiriyor ama burada da belli kriterler var. Bebekte ilk bir ay tamamlana kadar belli tetkikleri yapamıyoruz. Tetkikler başladığında tam bir tıkanıklık saplandıysa cerrahi tedavi gerekiyor.

İkinci en sık rastlanan durum da reflü dediğimiz grup. Reflü grubunda da derecelendirme gene çok önemli; 5 derecesi var. İlk 3 derece böbrekte çok fazla bir genişleme nedeni değil ama 4- 5 derece reflüler genişleme nedeni ve ağır böbrek hasarına yol açabilecek durumdalar. Bu hastaları zaten çok erken antibiyotik tedavisi altına alıyoruz. Ameliyat yaşı darlıklardaki kadar erken değil ama ileri derecede reflülerde yine ilk bir yaşın takibi çok önemlidir. Sık idrar yolu enfeksiyonu geçiriyorsa ve reflü gerilemiyorsa cerrahi gerekebilir.”

. Tanı konulmamış, atlanmış bir vakada anne ve babalar ne tür belirtilerde bir hekime başvurmalıdırlar?

“Bu tarz çocuklarda sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları görülebilir. Birinci ve ikinci enfeksiyonda rutin bir tedavi verilir. Genellikle çokta önemsenmez ama özellikle ikinci enfeksiyonu geçirdi ve tedavi sonrası şikâyetler devam ediyorsa mutlaka radyolojik tetkiklerin yapılması gerekiyor. Böyle çocuklarda kanlı idrar görülebilir; bu uyarıcı bir bulgudur. Mutlaka tetkik edilmesi gerekir. Daha büyük çocuklarda çok iyi tarif edilen yan ağrıları, karın ağrıları çok belirgin bulgulardır. Bunlar aileler için uyarıcı olabilir ve radyolojik tetkikle birlikte bir doktora başvurmakta yarar var.”