Ayak Şekil Bozuklukları

İlk adımı attığımız andan, yaşamımız boyunca vücudun tüm ağırlığını taşıyan ayaklarımızda zamanla bazı faktörlerin etkisiyle birtakım şekil bozuklukları ortaya çıkabiliyor.

Liv Hospital Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü Ayak ve Ayak Bileği Uzmanı Prof. Dr. Tahir Öğüt ayak şekil bozukluklarının (deformite) sıklıkla rastlanan bir durum olduğuna; dar, sivri burunlu ve yüksek topuklu ayakkabıların ayak şekil bozukluğu oluşumunu hızlandırdığına dikkat çekiyor.

Prof. Dr. Tahir Öğüt “Özellikle halk arasında başparmak kemik çıkıntısı olarak da bilinen Halluks Valgus, düztabanlık, eski kırıklar ve bazı romatizmal hastalıklara bağlı nedenlere ortaya çıkabilen ayak şekil bozuklukları ile yaşamak kader değil. Ayak deformitesi uzmanlar tarafından yapılan doğru cerrahi müdahale ile rahatlıkla düzeltilebiliyor. Hastalar operasyon sonrası günlük hayata kolaylıkla geri dönebiliyor. Prof. Dr. Tahir Öğüt en sık görülen ayak deformiteleri hakkında bilgi verdi.

HALLUKS VALGUS

Halk arasında başparmak kemik çıkıntısı olarak da bilinir. Kadınlarda çok sık rastlanan bir durumdur. Ayakkabı seçimi önemli rol oynar. Genç kız ve yetişkin kadınların güzel görünme uğruna giydikleri, hatta ayaklarını zorla içine soktukları, kule topuklu sivri burunlu ayakkabılar Halluks Valgus’a yatkınlığı olan kadınlarda durumu hızlandırır. Ayakkabı giymeyen toplumlarda bu deformiteye çok daha az rastlanır. Ucu sivri, yüksek topuklu ayakkabılar, kovboy çizmeleri başlıca sorumlu tutulanlardır.

Kadınlarda daha sık görülmesi, topuklu ayakkabıları sıklıkla tercih etmelerine bağlandığı gibi, bağlarındaki yapısal gevşeklik d neden olarak gösterilir. Ayrıca, birçok hastalıkta olduğu gibi, bunda da genetik yatkınlık söz konusudur. Ailesinde Halluks Valgus olanlarda bu durumun görülme olasılığı, olmayanlara göre çok daha yüksektir. Özellikle anneden geçişe sık rastlanır.

DEFORMİTE AMELİYATLA DÜZELİR

Halluks Valgus, zamanında önlem alınmaz veya tedavi edilmezse başparmak ikinci parmağın altına kayabilir ve başparmağın üzerine çıkan ikinci parmağın sırtında sürekli ayakkabı basısına bağlı ciddi nasırlar oluşabilir. Biyomekaniği tamamen değişen ayak tabanında da nasırlar görülebilir.  İkinci parmakta görülen deformite ve ağrının en sık nedeni de aslında birinci parmakta meydana gelen bu değişikliktir.

Dolayısıyla ikinci parmak deformitesini düzeltmek için mutlaka birinci parmağı da düzeltmek gerekir. Halluks Valgus başlangıç döneminde uygulanan ayakkabı modifikasyonu en etkin koruma yöntemidir. Geniş taraklı, yumuşak derili, 3-4 santimi aşmayan topuklu rahat ayakkabılarla deformitenin ilerlemesi çok büyük ölçüde engellenebilir. Gece atelleri, tabanlıklar, parmak arası makaraları gibi ortezler deformiteyi asla düzeltemezler.

Deformitenin düzeltimi sadece ameliyatla mümkündür.  Ortopedist, ayak muayenesini takiben hastanın ayakta basarken çekilen radyografisini inceleyip gerekli ölçümleri grafi üzerinde yaptıktan sonra ameliyata karar verir. Deformitenin tekrarlamaması için bu prensiplere dikkat etmek gerekir.

DÜZTABANLIK

Çocukluktan itibaren var olan düztabanlık ile “erişkin tip” denilen 30’lu yaşlardan itibaren gelişen düztabanlığı iki grupta değerlendirmek gerekir. Her ikisinde de ayak zaman içerisinde deforme olur. Bu ilerleyici bir durumdur ve ilerleme hızı kişiden kişiye, kullanım ve genetik yapısına bağlı olarak değişir. İlerlemiş deformitelerde kişi o ayağı üzerinde tek ayak parmak ucuna kalkamaz veya kalkmakta zorlanır. Ağrı ilk başlarda ayağın orta-iç tarafında iken ilerleyen dönemlerde ayağın dış tarafında ağrı olur.

TEDAVİ DÜZTABANLIĞIN DERECESİNE GÖRE YAPILIR

Tedavi düztabanlığın derecesine göre yapılır. Başlangıç evresinde tabanlıklar kullanılabilir. Bu evre geçip ayakta deformite oluşmaya başladıktan sonra ise tabanlığın pek faydası olmaz. Ağrısı olan ve başlangıç evresini geçmiş düz tabanlıklar ameliyatla düzeltilmelidir. Ameliyat eğer zamanında yapılırsa eklemleri sabitlemeden düztabanlığı düzeltmek mümkündür, fakat gecikilen durumlarda tek çare eklemleri sabitleyerek (dondurarak) düzeltme yapmaktır. Düztabanlık ameliyatı hastalara daha kaliteli bir hayat sağlar.

ERİŞKİNLERDE DÜZTABANLIĞA YOL AÇAN NEDENLER

1-Aşırı kilo
2-Geçirilmiş ve iyi tedavi edilmemiş eski ayak ve topuk kırıkları
3-Kötü kullanım: Uygun olmayan ayakkabı, aşırı zorlamalar, travmalar
4- Romatolojik hastalıklar
5-Diyabet

CMT

CMT ayakta kas dengesizliğine yol açan nörolojik (sinir dokusu kaynaklı) ve genetik bir hastalıktır. Çocukluk yaşlarda şekil bozukluğu yavaş yavaş gelişmeye başlar. Çocuk yürürken sık düşebilir. Yaş ilerledikçe deformite de ilerler ve daha katı bir hal alır. Düz tabanlığın aksine ayak iç kavsi derinleşmiştir ve topuk içe doğru kaymıştır. İleri olgularda parmaklarda da deformasyon vardır.  Erken yaşta tanı konulup ameliyat edilebilirse başarı oranı çok yüksektir. İlerlemiş olgularda da bugün artık başarılı ameliyatlar yapılabilmektedir.

ROMATOİD ARTRİT

Romatoid Artrit hastalığında ayak tutulumu ve buna bağlı ayak şekil bozuklukları çok sık görülür. Deformasyonlar kemik ameliyatları ile başarılı bir şekilde düzeltilebilmekte, hatta ayak bileği problemlerinde uygun olgularda günümüzde ayak bileği protezi dahi uygulanabilmektedir. Ameliyatlar deformasyon ve hastalık çok ilerlemeden yapılırsa daha iyi sonuç verirler. Ayak ve/veya ayak bileğinin tutulan kısımlarına göre cerrahi müdahale yapılır. En sık parmaklar ve ayak bileği eklemi tutulur.

ESKİ KIRIKLARA BAĞLI DEFORMASYONLAR

En sık karşılaştığımız eski topuk kırıklarıdır. Genellikle ameliyat edilmesi gereken kırıkların ameliyat edilmemesi veya yanlış ameliyat edilmeleri sonucunda karşımıza çıkarlar. Genellikle ameliyatla ağrısız, düz basabilen bir ayak elde etmek mümkündür. Ayrıca uygun tedavi edilmemiş ayak ortası kırıklarından sonra da ayak deformasyonları zaman içerisinde oluşabilir. Bunlar da ameliyatla düzeltilebilirler. Yine uygun tedavi edilmemiş ayak bileği yaralanmaları da zaman içerisinde ayak bileği deformasyonlarına yol açabilirler.