Bahar Alerjisinden Korunmak Mümkün Mü?

Acıbadem Kadıköy Hastanesi Göğüs Hastalıkları ve Alerjik Hastalıkları Uzmanı Doç.Dr. Gülden Paşaoğlu Karakış, bahar alerjisine dair merak edilen soruları cevapladı.

. Bahar alerjisi nedir? Bu hastalığa hangi faktörler yol açıyor?
“Bahar alerjisi; bahar dönemi gözde sulanma, kaşıntı, kızarıklık, burun akıntısı, hapşırık, burun tıkanıklığı, öksürük, nefes darlığı, ciltte kaşıntı gibi şikâyetlerin görülmesi olarak tanımlanıyor. Bahar mevsiminde alerjik hastalıkların görülme sıklığında büyük bir artış gözleniyor. Bunun sorumlusu olarak da havada yayılan çimen, ağaç ve çiçeklerin oluşturduğu polenler ve bazı mantarlar gösteriliyor. 

Polenler veya mantarlar solunum yoluyla vücuda girdiklerinde, kişi alerjik bir bünyeye sahipse, vücutta salgılanan “histamin” maddesi solunum yolu, göz, burun zarı ve alt solunum yolu, bazen de cildin iltihaplanmasına yol açıyor. Bunun sonucunda da halk arasında “saman nezlesi” olarak bilinen ve uzun yıllar devam edebilen bir hastalık olan “alerjik rinit” ve “alerjik astım”, bazen de ciltte alerjik döküntüler ortaya çıkıyor.”

. Hangi bitkiler bahar alerjisine yol açıyor? Polenler ne kadar süre etki ediyor?
“Ülkemizde ağaç, çayır – çimen ve otsu bitkiler olmak üzere 3 ana bitkinin polenleri alerjik reaksiyonlara neden oluyor. Bunların alerjik reaksiyon oluşturma olasılıkları ise, kişinin genetik yatkınlığına ve o polenin alerjenitesine bağlı olarak değişim gösteriyor. 

Bu 3 ana polen grubu arasında alerjenitesi en fazla olan bitki, “Graminea” olarak adlandırılan çayır-çimen polenleridir. Sıklıkla huş ağacı, fındık ağacı, kızıl ağaç gibi ağaç polenleri ilkbahar başlangıcında; çayır salkım otu, delice otu, parmak otu gibi çayır-çimen polenleri ilkbahar ve yaz mevsiminde; pelin, akkaz ayağı, yapışkan otu gibi yabani ot polenleri de sonbahar aylarında ortaya çıkıyorlar.”

. Yaklaşık iki haftadır ardı ardına hapşırıyorum. Ayrıca burnum akıyor ve gözlerim sulanıyor. Nezleye yakalandığımı düşünsem de, arkadaşım bunun bahar alerjisi olabileceği konusunda beni uyardı. Bu doğru olabilir mi?
“Halk arasında “saman nezlesi” ve “göz nezlesi” olarak bilinen alerjik rinit ve konjuktivit genellikle nöbetler halinde tekrarlayan hapşırık, burun akıntısı, gözde sulanma ve kaşıntı, burunda ve damakta kaşıntı, geniz akıntısı ile burun tıkanıklığı gibi, nezle hastalığıyla aynı belirtileri gösteriyor. 

Her iki hastalığın belirtileri arasındaki önemli farklar ise; bahar alerjisi belirtilerinin 2 haftadan fazla sürmesi, ateşininiz olmaması, akıntınızın renksiz olması ve şikayetlerinizin sürekli olmayıp aralıklı krizler halinde olmasıdır. Yakınmalarınız ve aile öykünüz tanıyı koymaya yardım edecektir. Doktorunuz alerjiden şüphelenirse kesin tanı için sizden alerjik deri testi, burun içine alerjen maddelerle yapılan uyarı testi veya kan tetkikleri isteyebilir.”

. Bahar alerjisi tedavi edilmezse ciddi sorunlara yol açabilir mi?
“Bahar alerjisinin hafife alınmayıp, mutlaka tedavi edilmesi gerekiyor. Aksi halde üst solunum yollarında başlayan sorun zamanla alt solunum yollarına yayılabiliyor, bunun sonucunda astım atakları oluşabiliyor. Yapılan çalışmalara göre; bahar alerjisinin astıma dönüşme oranı yüzde 30 gibi yüksek bir oranda seyrediyor. 

Bunun nedeni ise; hastaların “nasıl olsa geçecek” düşüncesiyle doktora başvurmamaları, yeterince alerjenden korunmamaları ve sigara içmeye devam etmeleridir. Bu nedenle bahar alerjisinde erken tanı ve tedavi, hastanın sağlıklı bir yaşam sürmesi açısından çok önemlidir.”

. Bahar aylarında, duyarlı olduğum alerjenlerden korunmak için ne yapmalıyım?
“Alerjik hastalığın tedavisinde temel kural, duyarlı olunan alerjenlerle teması önlemektir. Çünkü birçok alerjik hastalıkta yakınmalar, genellikle alerjenle temasın ardından ortaya çıkıyor. Dolayısıyla bu konuda çok dikkatli olmanız gerekiyor. Alerjenlerden korunmak için polenlerin yoğun olduğu dönemlerde pencerelerin kapalı tutun. Arabanızın camlarını da açmayın. Evin içinde havalandırma sistemleri ve hava filtreleri kullanın. Dış ortam aktivitelerini azaltın. 

Özellikle polenlerin yoğun olduğu 10.00 – 16.00 saatleri arasında dışarı çıkmayın. Polenlerin yoğun olduğu yerlerde egzersiz yapmaktan kaçının. Yeşil alanlarda mümkün olduğunca bulunmayın. Dışarı çıkmışsanız eve girer girmez kıyafetlerinizi değiştirin ve duş alın. Kıyafetlerinizi yatak odasında çıkarmamaya dikkat edin. Ağzınızı ve burnunuzu koruyan maske de kullanabilirsiniz.”

. Bahar alerjisinde aşı etkili oluyor mu? Herkes bu aşıyı yaptırabilir mi?
“İlaç tedavisi ile hastada belirgin bir düzelme sağlanamadığı ya da kesin tedavi istendiğinde aşı tedavisine geçiliyor. Özellikle polen alerjisinde, aşı tedavisi ile oldukça başarılı sonuçlar elde ediliyor. 

Öyle ki, hastanın yakınmaları aşı tedavisi ile yüzde 60 – 70 oranında azaltılabiliyor. Son zamanlarda mevsimsel polen alerjilerinde, kısa dönem bağışıklık sağlayan ve her yıl tekrarlanması gereken aşılar da tercih edilebiliyor. Mevsim öncesinde haftada bir kez uygulanan bu aşılar, hastanın tüm baharı rahat bir şekilde geçirmesini sağlayabiliyor.

Eğer bu aşı hastada yarar sağlamazsa veya uzun yıllar devam edecek kesin bir çözüm isteniyorsa, bu durumda en az 5 yıl boyunca tekrarlanması gereken klasik aşılara başvuruluyor. Ancak riskli bir tedavi yöntemi olduğu için, aşıların mutlaka bu konuda eğitim almış alerji uzmanları tarafından ve hastane ortamında uygulanması gerekiyor. Aksi halde aşılar fayda vermek yerine, “anaflaktik şok” adı verilen ağır tabloya kadar varabilen ciddi yan etkilere neden olabiliyor.”

. Yapılan test sonucunda yakınmalarımın nedeninin bahar alerjisi olduğu saptandı. Bu hastalık nasıl tedavi ediliyor?
“Alerjik hastalıkların tedavisinde yapmanız gereken ilk şey, duyarlı olduğunuz alerjenden korunmanızdır. Bahar alerjisinde ikinci adım olarak da ilaç tedavisine başvuruluyor. Günümüzde hastalığın bulgularını kontrol altına alarak sağlıklı şekilde hayatınızı sürdürebilmenizi sağlayan etkili ilaçlar mevcuttur. 

Yakınmalarınıza göre kullanılan ilaçların türü de değişiyor. Doktorunuzun önerdiği ilaçları, her yıl özellikle yakınmaların arttığı bahar dönemleri boyunca kullanmanız gerekiyor. İlaç tedavisi kesin çözüm sağlayamıyor, ama yakınmalarınızın hafiflemesine, yaşam kalitenizin artmasına ve hayatınızı sağlıklı olarak sürdürebilmenize yardımcı oluyor. Ülkemizde pek çok hasta, ilaçlarını doktorun önerdiği süre boyunca kullanmıyor, yakınmaları geçer geçmez yarıda bırakıyor. Oysa bahar alerjisinde ilaçlar, mutlaka doktorun önerdiği şekilde ve sürede kullanılmalıdır.”

. Bahar alerjisi ne kadar sürüyor? Yakınmalar her yıl aynı süre boyunca mı tekrar ediyor?
“Kişinin duyarlı olduğu polenin mevsimine ve süresine göre değişiyor. Kişi sadece ağaç polenlerine duyarlı ise ilkbaharın başlangıcından sonuna kadar 2-3 ay, çayır-çimen polenlerine duyarlı ise, ki sıklıkla bahar alerjisi olarak bilinen gruptur, Nisan başı – Haziran sonu arasında görülüyor. Tahıl polenleri ve yabani otlara duyarlı ise, yaz ve sonbahar boyunca ortaya çıkıyor. Ama kişiler her zaman tek bir polene değil, aynı anda birkaç polene birden duyarlı oluyorlar. 

O zaman da ilkbahar başından sonbahar sonuna kadar yakınmalar devam edebiliyor. Son yıllarda küresel ısınma nedeniyle de polen mevsimlerinin süresi uzadı ve nerdeyse tüm yıla yayılır oldu.”

. Bahar alerjisinden kurtulmak mümkün mü, yoksa hastalık her yıl tekrar ediyor mu?
“Polen alerjisinden kurtulmak için günümüzde uygulanan aşı tedavileri oldukça etkilidir, ama mutlaka bu konuda tecrübeli alerji uzmanlarınca uygulanması gereken bir tedavi yöntemidir.”

. Bahar alerjisi sadece yetişkinlerde mi görülüyor? 
“En sık 18-25 yaş döneminde görülmekle birlikte, yeni doğan ve bebeklik döneminden sonraki herhangi bir yaşta da görülebiliyor. Günümüzde çevresel koşullar bozuldukça yaş sınırı da ortadan kalktı. Ama söz konusu alerjinin yeni doğan dönemde oluşması için öncelikle, bebeğin en az bir bahar dönemi boyunca polenle karşılaşıp duyarlaşması gerekiyor. Onun dışında her yaşta görülebiliyor.”