Baş Dönmesinin (Vertigo) Nedenleri ve Tedavisi

Baş dönmesi ya da tıbbi adıyla vertigo nasıl bir problemdir? Vertigonun tipleri nelerdir? Kulak kaynaklı hangi faktörler daha çok vertigoya yol açar? Vertigonunu tanısı nasıl konur? Hastadan ne tür testler istenir? Baş dönmesi hastaların yaşamını nasıl etkiler? Meniere hastalığı nedir? Nedenleri arasında kalıtım var mıdır?

Memorial Ataşehir Hastanesi Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Engin Acıoğlu merak edilen soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

‘‘GERÇEK VERTİGODA BAŞ DÖNMESİ YAŞANIR’’

. Baş dönmesi ya da tıbbi adıyla vertigo nasıl bir problemdir?
‘‘Baş dönmesinin tam karşılığı vertigodur. Tansiyon düşüklüğü, şeker düşmesi, baygınlık hissi, göz kararması veya araç tutmaları gibi durumlarda da bir geminin içerisindeymiş gibi kaymalar hissedilir. Bunlar aslında dizziness’tir. Gerçek vertigoda baş dönmesi yaşanır. Göz açıkken oda döner, tutunacak yer aranır. Biri itiyor hissi olur veya göz kapatıldığında baş dönmeye başlar. İlk aşamada gerçek bir vertigo mu yoksa dizziness mi olduğunu ayırt etmek gerekir. Vertigo bir kulak hastalığıdır. Gerçek bir vertigo ise bu kulak veya kulaktan beyne giden herhangi bir yerden kaynaklı olabilir. Gerçekte vertigo değil ise hasta üroloji, göz, kardiyoloji ya da dahiliye branşlarına yönlendirilir.’’

. Vertigonun tipleri nelerdir?
‘‘Vertigonun altında genelde sık görülen üç tane hastalık vardır. Halk arasında kristal oynaması diye tanımlanan paradoksal pozisyonel vertigo, en sık görülen tipidir. İkinci tipi olan vestibüler nörinit, karakter olarak kristalden daha farklı olmasına rağmen baş dönmesi olarak çok karşılaşılır. Üçüncüsü de meniere hastalığıdır. Ayrıca bunların dışında, ancak takip edip beklenerek ismi koyulabilecek bazı vertigo atakları vardır.’’

VERTİGOYA YOLAÇAN FAKTÖRLER

. Kulak kaynaklı hangi faktörler daha çok vertigoya yol açar?
‘‘İç kulak kaynaklı her şey vertigodur. İç kulak bir duyma organıdır ama ayrıca denge organıdır. İnsanın dengesini sağlayan üç ana önemli organ vardır. Bunlar göz, kulak ve bacak kaslarıdır. Bunların herhangi birinde bir sıkıntı çıktığında düşme söz konususu olur. En çok kristal oynamaları ile karşılaşılır. Kristal oynamaları, iç kulak kaybı kaynaklıdır. Çözümü de kolaydır; belirli manevraları içerir. İlacı yoktur.

İç kulakta üç tane yarım daire kanalları vardır. X, Y, Z ekseninde dizayn edilmişlerdir ve tüm baş hareketlerini kontrol ederler. Bu kanalların içerisinde küçük kristaller vardır. Mikroskobik dengeyi sağlamaya yardımcı olan jölemsi lokumun içinde duran ama kafa travması ve yaşa bağlı nedenlerden küçük kristaller bu kanalların içerisine kaçabilir veya değişik yerlere yapışabilirler. Böyle bir durumda bazı belirlenmiş kanallara göre değişik manevralar vardır. Ancak bunlar evde yapılmamalıdır. Çünkü farklı bir kanaldan çıkıp farklı bir kanala kayabilirler.’’

Doç. Dr. Engin Acıoğlu

TANI NASIL KONUYOR?

. Vertigonunu tanısı nasıl konur?
‘‘Tanıda, önce vertigo ile dizziness ayrılmaya çalışılır. Örneğin hasta göz kararması ve baygınlık hissinden söz ederse iç kulak patolojilerinde baygınlık hissi olmaz. Hasta net her şeyi hatırlar. Dengesi bozulup duvara çarpsa dahi hepsini hatırlar. Tansiyon yüksekliği, çarpıntı, mide bulantısı şikayetleri ise vertigoda olur. Bunlar ayırt edildikten sonra hastanın tarif ettiği gerçek bir vertigo ise ne kadar sürdüğü çok önemlidir. Ayrıca hastanın yaşı, bu durumu daha önce yaşayıp yaşamadığı, belirli pozisyonlarda mı olduğu, işitmesinin durumu, kulak ağrısının olup olmadığı önemlidir. Vertigoda tanı yüzde 80-90 hastanın öyküsü ile konur. Daha sonra yapılacak testler, uygulanacak yöntemler sadece öngörülen tanıyı doğrulamak amaçlıdır.’’

. Hastadan ne tür testler istenir?
‘‘Kristal şüphesi olduğunda bunu doğrulamak ve hangi kanalın etkilendiğini bulmak için  gereken manevralar vardır. Bunlar bir sedyede hastayla beraber yapılır. Amaç o baş dönmesini hastaya tekrar yaşatarak baş dönmesi esnasındaki göz hareketine bakarak hangi kanalın etkilendiğini bulup tedavi etmektir. Örneğin video VNG yöntemi ile hasta bir gözlük yardımıyla bilgisayara bağlanır ve kızıl ötesi ışıkla göz hareketleri kaydedilerek hangi tarafın ne kadar etkilendiği, sebebin ne olabileceği tespit edilmeye çalışılır. Bu yöntem sebebe dair öngörülerimizi kolaylaştırır. Çünkü sorun kulakta değil; kulakla beyin arasında olabilir. Görüntüleme gerektiğinde ise hastadan MR istenebilir.’’

BAŞ DÖNMESİ YAŞAMI NASIL ETKİLİYOR?

.  Baş dönmesi hastaların yaşamını nasıl etkiler?
‘‘Özellikle ilk deneyim hastada ciddi sıkıntılara yol açabilir. Çünkü çok şiddetli baş dönmesi, bulantı ve kusmayla geldiğinde; beyin kanaması ya da kalp krizi geçirdiğini, ölmek üzere olduğunu düşünen hastalar vardır. Kristal kaymalarındaki ataklarda, hastaya, bir yanlış uyarı yaşadığı, bunu tekrar yaşayabileceği, endişelenmeyip sabırlı beklerse iki dakika içerisinde bunun sonlanacağı anlatılır. Vestibüler nörinit daha uzun sürer. Birkaç gün yatması gerektiği, gerekli tedavilerle düzeleceği hastaya söylenir. Menier hastalığı ise en sıkıntılı olanıdır. Çünkü menierde atağın ne zaman geleceği belli olmayabilir. Her zaman hasta anlamayabilir. Hisseder ama araba sürerken, denizdeyken de aniden gelebilir. Araba sürerken kendisi düz gidiyor sanır halbuki bir tarafa doğru gidiyordur anlayamaz.’’

‘‘MENİERE, KRONİK BİR HASTALIK’’

. Meniere hastalığı nedir? Nedenleri arasında kalıtım var mıdır?
‘‘Meniere, kronik bir hastalıktır. Tamamen ortadan kaldırılamayabilir. Meniere hastasında önemli olan atak sayılarını ve atak süresini kısaltmaktır. Örneğin yılda iki defa, ayda iki defa ya da haftada iki defa atak yaşayan hasta vardır. Bunların arasında çok büyük farklılık bulunur. Önemli olan tedaviyi verip gerekli takibi yaparak atak sayısını azaltmak ve kısaltmaktır. Meniere, zamanla kendisini sınırlar, yıllar içerisinde düzelebilme ihtimali vardır. Menierin kalıtımsal yanı çok ispatlanmamıştır.

Menierin bazı tipleri vardır. Örneğin vestibüler tipi migrene benzer bir baş ağrısıyla veya menierin klasik kulak çınlaması ve kulakta dolgunluğu baş dönmesinden önce gelebilir. Bazı hastalar ‘önce kulağım çınlamaya başlıyor, sonra bir dolgunluk geliyor, arkasından başım dönüyor’ demektedir. Meniere hastalığında genellikle hasta hangi kulak kaynaklı olduğunu bilir. Çünkü menierelerde atak geçirdikçe o taraftaki kulağın işitmesi zamanla bir miktar düşer. Tek taraflı meniereler, gerekirse kulağın içine iğne yapılarak tedavi edilir. Menierede en sıkıntılı hasta grubu her iki kulağı meniereli olanlardır. Menierede bir basamak tedavisi vardır. İlk önce basit başlanır; hastanın aldığı faydaya göre kademe kademe üzerine ilaç ya da yöntem eklenir. En son basamak, cerrahidir. Çok yoğun meniere atağı geçiren; artık tamamen hayatından bezmiş hastalar ameliyat edilir.’’