Bel Ağrısı Ve Sert Yatak

Uzun süreli bel ağrısı olan hastalarımızın sıklıkla sorduğu bir sorudur bu. Açıkcası bu konu ile ilgili çok az bilimsel yayın olduğu için bizim de cevaplamakta zorlandığımız bir sorudur. Halk içindeki genel kanı bel ağrısı olan hastanın sert yatakta yatmasıdır. Bel ağrısı nedeni ile hiç yatak kullanmadan beton veya parke zemin üzerine çarşaf sererek haftalarca yatan hasta hikayeleri yadsınmayacak kadar çoktur.
Peki nedir bu sorunun doğru cevabı? Bilimsel kanıta dayalı doğru cevabı bulmak için yaptığım literatür araştırmasında bulduğum bilgileri sizlerle paylaşmak istedim.

YATAK, BEL AĞRISINI NASIL ETKİLEYEBİLİR?

İyi bir yatak iyi bir uyku sağlayacağı için hasta sabah kendini daha iyi hisseder ve bu da gün boyu ağrının algılanmasını iyi yönde etkileyebilir.

Yatak vücut postürünü eklemlerin istirahat pozisyonunda olduğu ideal pozisyonda tutar ise omurgayı oluşturan eklemlerde aşırı zorlanma olmaz ve ağrı engellenebilir.

Vücudun çıkıntılı kısımlarının üzerinde oluşan yatmaya bağlı basınç ne kadar az olursa ve bu çıkıntılı kısımlar ne kadar iyi yastıklanabilirse basınca bağlı ağrı o kadar az olur.
Yatak kişinin içinde rahat dönmesini sağlayan bir yapıda olursa bu işlem sırasında bel bölgesinde olan dönme hareketi daha yumuşak ve zorlamasız olacak ve ağrıya neden olamayacaktır.
Yatak tipinin omurgalar arasındaki yastıkçıkların (disk) beslenmesi üzerinde etkili olabileceği düşünülmektedir.

Yukarıda bahsedilen teorik bilgileri inceleyen ve ideal yatak tipini ortaya koyan bilimsel makale sayısı ne yazık ki çok az ve bu az sayıda ki çalışmaların ise metodolojileri birinci dereceden kanıt olabilecek nitelikte değil. Bunların içinden en fazla hasta populasyonunu içeren, Kovacs1 ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada kronik bel ağrısı olan 313 hasta incelenmiş. Çalışmanın sonunda, orta sertlikte yatan hastalarda daha sert yataklarda yatanlara göre bel ağrısı şikayetlerinde biraz daha fazla iyileşme olduğu gözlenmiştir.

Çok yakın zamanda yayınlanmış Danimarka merkezli ve Bergholdt2 ve arkadaşları tarafından yapılmış bir çalışma literatürde görülen en kapsamlı ve en iyi metodolojiye sahip çalışma gibi gözüküyor. En iyi metodolojiye sahip olmakla birlikte çeşitli zayıf tarafları olan bu çalışmayı size özetlemeye çalışacağım.

Bu çalışmaya en az 6 aydır kronik bel ağrısı olan 18 ile 60 yaş arası 160 hasta dahil edilmiş. Bu hastalar yaş, cins, ağrı süresi ve şiddetine göre tek kör randomizasyon usulüyle 3 değişik gruba ayrılmışlar. Daha sonra 3 çeşit yatak bu gruplarda denenmiş. Birinci gruptaki hastalara su yatağı, ikinci gruptaki hastalara vücut şekline uyan viscoelastik yatak ve üçüncü gruptaki hastalara sert yatak verilmiş ve yataklar firmalar tarafından evlerine yerleştirilmiş.

Yatakları biraz daha ayrıntılı inceleyecek olursak;  Su yatağı (Akva) , su bağlantısını sağlayan horizontal fiber tabakaları, su hareketini 1 saniye sonra stabilize ediyor.
Vücut şekline uyan viscoelastik yatak (Tempur), Isı-hassas basınç rahatlatıcı materyal, birkaç saniye içinde vücut şeklini alıyor.

Sert yatak ((Innovation Futon) merkezi sünger ve sertliği sağlayan 3 tabaka pamukla sarılı, yay sistemi yok. Hastalar bu yataklarda bir aylık bir süre yattıktan sonra bel ağrıları ve uyku kaliteleri tekrar incelenmiş.
Birinci gruptaki 54 hastanın 13 tanesi evlerine getirilen yatağın su yatağı olduğunu görünce daha önce yakınlarından bu yatakla ilgili tatminsiz sonuçlar duydukları için  yatakları istememişler. Yine ikinci gruptan 3 hasta ve üçüncü gruptan 3 hasta benzer duyumlar nedeniyle gruplarına özgü yatağı kullanmak istememişler ve çalışmadan çıkmışlar. Böylelikle birinci grupta 41, ikinci grupta 49 ve üçüncü grupta 51 hasta yatakları evlerine kurdurmuşlar ve deneme sürecine girmişler. Bunlardan da kısa süreli deneme sonrası birinci grupta 3 hasta su yatağını, ikinci grupta 6 hasta visko-elastik yatağı ve üçüncü grupta da 18 hasta sert yatağı bel ağrılarını arttırdıkları ve uyku kalitelerini düşürdükleri gerekçesi ile çalışma tamamlanmadan bırakmışlar.

Geri kalan ve bir aylık deneme sürecini tamamlayan hastalarda ise ağrı ve uyku kaliteleri ve düzenleri ile ilgili testler yapılmış ve su yatağı veya visko-elastik yatakta yatan hastaların, bel ağrısının ve uyku düzenlerinin sert yatağa yatan hastalara oranla daha pozitif etkilendiği tesbit edilmiş.

Su yatağı ile visko-elastik yatak arasında ise bir farklılık bulunamamış. Bu çalışmanın bilimsel değeri yatak çeşitlerini öğrendikten sonra çalışmaya katılmak istemeyen hastaların çokluğu nedeniyle biraz zayıflamakla beraber literatürdeki bu konu ile ilgili en derli toplu çalışma denebilir. Elde edilen sonuçlara göre de sert yatağın sanıldığı gibi kronik bel ağrısını azaltmadığı aksine arttırdığı gözleniyor. Ancak ideal yatağın ne kadar yumuşak olması gerektiği konusunda da bize net bir bilgi vermiyor.

Çalışmanın tartışma kısmında ise yumuşak yatakların sert yataklara oranla neden daha iyi sonuç verdiği şu şekilde açıklanıyor;

Sert yatakta kişinin yatağa değen çıkıntılı yerleri (kalça, omuz vs.) üzerinde daha fazla basınç olacağı için kişi bu bölgelerdeki basıncı azaltmak üzere sık sık dönecektir ve bu dönme hareketleri de bel ağrısını arttıracaktır. Yatağın yumuşaklığına gelince, bir miktar yumuşaklıkla yatak vücudun nötral şekline uyum sağlayarak omurga eklemlerini zorlamayacak ve bunların üzerindeki basıncı azaltarak ağrıyı tetiklemeyecektir. Ayrıca vücudun çıkıntılı kısımları üzerinde daha az basınç olacağı için hasta bu basıncı rahatlatmak üzere sık dönmek zorunda kalmayacaktır. Ancak aşırı yumuşak yataklar, vücudun yatak içinde aşırı bükülmesine neden olup anormal zorlanma nedeniyle eklemler üzerindeki basıncı ve dolayısıyla ağrıyı arttıracaktır. Yukarıda bahsedilen çalışmadaki iki yumuşak yatak türü vücudu nötral pozisyonda tutan yataklar olduğu için muhtemelen bel ağrısını pozitif yönde etkilemiştir ve muhtemelen ideal yumuşaklıktadırlar.

Sonuç olarak sert yatakların bel ağrısını arttırdığı ve uyku düzenini bozduğu görülmektedir. Aşırı yumuşak özellikle yayları yıpranmış eskimiş ve çökmüş yataklar da bel ağrısının tetikleyicileridir. Ancak eldeki bilimsel veriler tek bir ideal yatak tanımlamasını yapmak için yeterli değildir.

Kaynaklar: Kovacs FM, Abraira V, Pena A ve ark. Efect of firmness of matress on chronic non-specific low-back pain: randomised, double-blind, controlled, multicenter trial. Lancet 2003;362:1599-604 Bergholdt K, Fabricius RN, Bendix T Beter backs by beter Beds ? Spine 2008;33:703-8

Prof. Dr. Ahmet Alanay
Şişli Florence Nightingale Hastanesi
Ortopedi Ve Travmatoloji Omurga Cerrahisi Merkezi
www.florence.com.tr
www. ahmetalanay.com