Ben Kontrolü Neden Önemli?

Ben kontrolünün önemini ve ciltte sık görülen bir enfeksiyon olan egzama hastalığını Dermotoloji Uzmanı Doç. Dr. Ahu Birol Kocaalp anlattı.

BEN NEDİR?

Hemen hemen herkesin cildinde ben vardır. Öncelikle ben nedir? Benlerin belirli tipleri var mıdır?

Vücudunda ben olmayan kişi neredeyse yoktur. Deriye rengini veren melanin pigmenti vardır. Derinin daha açık renkli ya da daha koyu renkli olmasını sağlar. Benler, bu pigmenti üreten hücrelerin çoğalmasıdır. Deri içerisinde melanosit denilen bir grup hücrenin belirli bölgelerde çoğalmasıyla ortaya çıkar. Rengi de içerdiği melanin pigmentine göre değişiklik gösterir. Aynı zamanda bu melanositlerin yerleştiği derinlik de rengi belirleyen diğer bir faktördür. Çünkü derinin üst tabakası vardır bir de kolajenden daha zengin bir alt tabakası vardır. Benler, eğer derimizde epidermiste daha yüzelsel olursa daha koyu renkli, alt tabakaya doğru giderse pigment biraz daha az belirgin olduğu için daha açık renkli olabilir. Yüzümüzde, gövdemizde her yer de olabilir. Boyutu farklılık gösterebilir. Doğuştan mevcut olan benler de olabilir. Yaşla birlikte çoğalabilir. Bu benlerden “hangisi iyidir, hangisi risklidir” bunu tarifle anlatmak biraz zordur. Bunun için kontrol gerekir.

Benler için bazı kriterler vardır. Kişinin vücudunda 50’den fazla beni varsa mutlaka bir kontrolden geçmesi gerekir. Vücudunda 1-2 ben olan bir kişi, vücudunda 50’den fazla beni olan kişiye göre daha riskli olabilir. Kontrollerde atipik denilen ben sayısı 5-6’nın üzerindeyse düzenli kontrol gerekir.  Özellikle açık tenli olan, buğday tene göre deri rengi daha açık olan, kızıl saçlı, mavi gözlü, rengi beyaza yakın, güneşte kırmızılaşan, bronzlaşamayan kişilerdeki benlerin takip edilmesi gereklidir. Çünkü bu kişiler güneşe karşı daha hassastır.

Bu benler sonuçta yaşayan varlıklar. İçerisinde elanosit dediğimiz hücreler var. Eğer yoğun olarak güneşe maruz kalınırsa bu hücrelerin güneşin ultraviyole etkisiyle kimyaları bozulur. DNA dediğimiz hücre çekirdeğindeki yapı, güneşin etkisiyle zarar görür. Mutasyona uğrar ve bu hücreler güneşin zararlı etkisi nedeniyle atipik çoğalmaya başlar. Dolayısıyla çoğalmaya başlayıp başlamadığını özel cihazlarla değerlendirmek gerekir. Bu tarz deri tipine sahip kişilerde dermoskop adını verdiğimiz cihazla inceleme yapılır. Kişinin durumuna göre de belki 3 aylık periyotlarla değerlendirme gerekebilir.

BENLERİN KANSERLEŞME RİSKİ VAR MI?

Benlerin ya da benler üzerinde kanser gelişme riski nedir?

Benlerden köken alabilen malin melanom olarak adlandırılan bir kanser türü var. Melanom, daha tehlikeli ve çok erken yakalanması gereken bir kanser türüdür. Bunların erken evrede; yani daha deri içindeyken dışarı taşmamışken teşhis edilmesi gerekir. Bu durumda yakalanırsa hızlıca ben çıkartılır ve kurtulma sağlanır. Aksi taktirde süreç biraz zorlaşır. Farklı tedaviler uygulanması gerekir.

Doç. Dr. Ahu Birol Kocaalp

Benin renk değiştirmesi gibi birtakım şeyler önemli midir?

Diyelim ki vücutta 50-100 arası ben var. Kolumuzda da 30 tane ben var. Bunlara baktığımızda benler renk olarak, biçim olarak birbirine benziyorsa, 30’unun birden kötü huylu olma olasılığı yoktur. Bizim için önemli olan diğerlerinden farklı olan; yani çirkin ördek yavrusu diye tanımlayabileceğimiz beni bulmaktır. Dolayısıyla kişiler kendisinin doktoru olabilir. Örneğin ayda 1 kere kendi vücutlarını ayna karşısında inceleyebilirler.

Kol altından başlayıp, ayak tabanına, parmak aralarına kadar inceleme yapılmalıdır. Rengi daha önceden olmadığı kadar koyuysa, siyah benden birden beyaz bir bene dönüştüyse, birden pigment kaybı olduysa, hiçbir travma olmadan kanama meydana geldiyse, düzgün yuvarlak bir benken bunun simetrisi bozulmuşsa hekime danışmakta fayda vardır.

EGZAMA VE TEDAVİSİ

Egzama nasıl bir problemdir? Egzamanın tipleri var mıdır? Ne tür belirtilere yol açar? Egzamanın karıştırıldığı hastalıklar var mı?

Egzama, en sık karşılaştığımız hastalıkların başında gelir. Egzamayı bir başlık olarak düşünürsek çok değişik alt grupları vardır. Egzama, özellikle akut dediğimiz erken dönemde deride kırmızılık, üzerinde küçük su toplama, bu su toplamaların açılmasıyla kuruma ve kabuklanma ile karakterize bir grup hastalıktır. Saçlı deride başlayabilir, göz kapağında olabilir. Ayak tabanında, saçımızda, bütün vücudumuzda görülebilir. Eli fazla yıkamaya bağlı olabilir. Ayakkabıdan kaynaklanabilir. Kısacası alerjik nedenlere ya da tahrişe bağlı olabilir. Örneği bir çocuk doğduktan kısa bir süre sonra eğer alerjik bünyeliyse atopik egzama denilen yani alerjik bünyeli kişilerin egzaması tüm vücutta görülen daha kronik seyirli bir hastalık şeklinde ortaya çıkabilir. Egzama türlerinin görüntüsü benzerdir; ama nedenleri farklı çok sayıda hastalığı kapsar.

Tedavileri nasıl olur?

Tedavileri türlerine göre arada farklılıklar gösterebilir. Fakat temel özellikler de var. Kronik hale geldiğinde kuruma olur. Dolayısıyla ortak nokta bütün egzamaları iyi nemlendirmemiz gerektiğidir. Fakat gözdeyse farklı bir krem, vücutta kapalı bir alandaysa farklı krem olur. Korumak, uygun nemlendiriciyi kullanmak, tahriş edici kimyasallardan uzak durmak gibi ortak özellikler mevcut. Egzama en sık mantar enfeksiyonuyla, sedef hastalığıyla karışabilir. Başta hastalar doktora gitmek yerine eczaneye gidiyor ve ayakta kızarıklık ve pullanma olduğunu görünce mantar kremi alıyor. Mantar kremini egzamaya sürüldüğünde ise egzama giderek şiddetleniyor. Dolayısıyla önce dktora başvurmak uygun test ve tanı yöntemlerine ile hastalığı belirlemek gerekir. Hiçbir şekilde bir cilt hastalıkları uzmanına danışmadan öneri olarak verilen bir ilaç ya da kremi kullanmamak gerekir. Bu yanlış davranış hastalıkları artırabilir ve deride incelme, kızarıklık, yırtık gibi bir sürü probleme neden olabilir.

UYUZ HASTALIĞI VE TEDAVİSİ

Son olarak uyuz nasıl bir hastalıktır? Nasıl bir tedavisi vardır?

Uyuz, sercopets scabiei isimli bir parazitin neden olduğu bir hastalıktır. Parazit deriye bulaşır, deri içerisine yerleşir ve buraya yumurtalarını bırakır. Bulaşıcı bir deri hastalığıdır. En önemli özelliği kaşıntılı olmasıdır. Bütün vücudu tutabilir; ama özellikle el bilekleri, parmak arası, kadınlarda karın, meme çevresi, erkeklerde genital bölge uyuz için spesifik tutulum olan bölgelerdir. Bulaşma şekli de direk temas yoluyla olur. Aslında tokalaşmayla uyuz bulaştırılmaz. Toplu yaşam alanları örneğin yurtta yaşama, ortak evi paylaşma ile ya da gidilen bir otelde hijyenik olmayan çarşaflardan bu mikrop alınabilir. Uyuzda bir kuluçka dönemi vardır. Hemen ertesi gün değil en azından 2-3 hafta sonra semptomlar ortaya çıkar. Kaşıntı gündüz nispeten daha iyidir; ama gece yatakta sıcağın etkisiyle parazit aktive olur ve kaşıntı artar. Tüm vakaları kremle tedavi etmek mümkündür.