Beyin Tümörleri ve Tedavisi

Beyin tümörleri ve tedavisi konusunda Medicana İnternational Ankara Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Hakan Emmez bilgi verdi.

Beyin tümörleri nedir? Bulunduğu bölgeye göre ne gibi belirtiler verir?

Beyin tümörleri, kafa içinde olmasını istemediğimiz bir takım oluşumlardır. Farklı mekanizmlarla ortaya çıkar. Çeşitli yaşlarda görülebilir. Bulundukları yere göre birtakım semptomlar verir. Baş ağrısı, baş dönmesi, dengesizlik, görme bozukluğu olabilir. Sara dediğimiz nöbet tarzı şikayetler de olabilir. Davranış değişiklikleri de çok sık gördüğümüz belirtilerden.

Baş ağrısını tümördeki baş ağrısından ayırt etmek için nelere dikkat etmek gerekir?

Hiç başı ağrımayan bir insanın birden başı ağrımaya başladıysa ve uzun sürüyorsa aslında bir bu bir alarmdır ya da normalde her zamankinden daha farklı hissettiği bir baş ağrısı ortaya çıkıyorsa buna da dikkat etmek gerekir. Genelde beyin tümörlerinde sabah ağrılar daha fazla olur ve lokalize olur. Yani yaygın ağrılar her zaman ortaya çıkmaz. Ama bizim için en önemli şey uzun sürmesi, birden ortaya çıkmasıdır. Her zaman yaşanan tipte bir ağrı için ilk akla gelen şey beyin tümörü değildir.

Her beyin tümörü kanser midir?

Kesinlikle değildir. Beyin tümörleri iyi huylu ve kötü huylu diye ayrılır. Kanser kötü huylu olandır. Bunlarda tedavi şanslarımız biraz sınırlıdır; ama imkansız değildir. İyi huylu tümörleri de en az kanserler kadar çok görüyoruz. Tanı yöntemleriyle iyi veya kötü huylu ayrımını yaptıktan sonra ona göre birtakım tedaviler uygulanır.

BEYİN TÜMÖRLERİNDE TANI YÖNTEMLERİ

Beyin tümörlerinde tanı işlemleri nasıl oluyor?

Nörolojik muayene sonrası şüphe varsa görüntüleme yöntemlerine geçilir. Tomografi ve MR gibi yöntemler kullanılır. MR, asıl beyin tümörlerini göstermede en hassas tanı cihazıdır. MR’daki görüntülere göre tanı konulur ve tedavi planlamasına geçilir.

Beyin tümörü tespit edildikten sonra tedaviyi nasıl planlıyorsunuz? Örneğin cerrahi ne zaman gündeme geliyor?

Burada karar vermeyi sağlayan bir kaç şey var. Bir tanesi tümörün natürüdür. Yani parça almadan, biyopsi yapmadan net konuşulamaz. MR görüntüleri de çok ciddi bir yol çizer. Bazı tümörlerde cerrahinin yeri çok önemlidir. Bazı tümörler ise hem karakter hem de yerleşim olarak cerrahiye pek uygun değildir. Bu hastalarda sadece biyopsiye geçmek hastalar için oldukça avantajlı olacaktır. Dolayısıyla hem beyindeki yerleşimi hem de tümörün kendi MR’da görünen özellikleri sonrasında hasta için en uygun olan geniş cerrahi mi, radikal cerrahi mi yoksa sadece biyopsi de kalmak mı karar verilir.

Prof. Dr. Hakan Emmez

BEYİN TÜMÖRLERİNDE CERRAHİ

Cerrahiyi biraz daha açabilir misiniz? Örneğin hastayı bu cerrahi süreçte neler bekliyor?

Öncelikle hastanın çok iyi bilgilendirilmesi gerekir. Cerrahi öncesi cerrahın da çok iyi bir planlama yapması lazımdır. Planlama içinde tümör, hastanın yaşı, hastaya ait diğer özellikler incelenmelidir. Bunlar neticesinde bit planlama yapılır. Beyin ameliyatlarında mikrocerrahi denilen mikroskoplar kullanılır. Çünkü her doku çok kritik ve çok kıymetlidir. İyi bir cerrahide hasta üzerinde hiç bir iz kalmamalıdır. Bu konuda birtakım üst teknolojiler de yardımcı olur. Hem teknolojiyi hem de hekimin bilgi ve deneyimi ile iyi sonuçlar elde etmek mümkündür.

Peki cerrahide her tümörü tamamen çıkartıyor musunuz? Hastanın yaşam kalitesi açısından bir miktar bırakma gibi bir olasılık oluyor mu?

Denge, doğada da insan hayatında da çok kıymetli bir şey. Burada dengeli karar verilmesi gerekir. “Tümörü tamamen çıkarttınız; ama hastada ciddi bir felç var ve hasta yatalak durumda” bu mu tercih edilecek yoksa “bir parça tümör bırakıldı; ama hasta kendi hayatını düzgün bir şekilde sürdürebilecek durumda” olması mı? Böyle bir yarar ve zarar dengesiyle karar vermek gerekir. Bazı tümörlerde hepsinin çıkarılmasına gerek yoktur. Bunların asıl tedavisi cerrahi değildir, ışın veya ilaç tedavileri faydalı olabilir. Bazı tümörlerde ise ne kadar geniş çıkartırsanız, hastaya o kadar çok ciddi fayda sağlar. Bu hastalarda yaşam kalitesi, riskler ön planda tutulur. Bazı tümörlerde ise kritik bölgelerde ufak tefek parçalar ileri tedavilere bırakılarak, hastanın yaşam kalitesini koruyarak başarılı sonuçlar elde etmek mümkün. Buna tümöre, tümörün yerleşimine, bu yerleşimdeki damarlarla ya da sinirlerle ilişkilerine bakılıp karar verilir.

UYANIK OLARAK YAPILAN BEYİN AMELİYATLARI

Bir de uyanık olarak gerçekleştirdiğiniz bazı ameliyatlar oluyor. Bu konuda da bilgi verebilir misiniz?

Ameliyat sırasında hasta anestezi altında olur ve dolayısıyla çalışılan bölgede fonksiyon kaybının olup olmadığını çok iyi değerlendiremiyoruz. Hasta uyandıktan sonra muayenesine bakılır ve fonksiyon kayıplarına belirlenir. Bunu engellemek için beyinde çok kritik olan alanlardaki tümör ameliyatları uyanık olarak gerçekleştirilir. Hastanın iletişimi iyiyse, ameliyat sırasında birtakım elektriksel uyarılar vererek yaptığımız işin karşılığını görürüz. Eğer hastada fonsiyon kayıpları ortaya çıkacaksa durulur. Beyindeki kritik alanlar tespit edilir ve ona göre bir ameliyat planlanır. Çok sık uygulanmamakla beraber bazı lokalizasyonlardaki tümörlerde büyük fayda sağlar.

BEYİN TÜMÖRLERİNDE GAMMA KNIFE

Cerrahiyle çıkarılamayan tümörler de var. Bu konuda nasıl bir tedavi uyguluyorsunuz? Örneğin Gamma Knife denilen bir teknoloji var. Bu konu hakkında da bilgi alabilir miyiz?

Beyin tümörlerinde ışın ve ameliyat olarak iki tedavi yöntemi var. İlaç tedavisinin yeri çok fazla değil; çünkü beyne ilaçların geçme oranı çok yüksek değildir. Işın tedavisi çok önemlidir. Klasik ışın tedavisi 20-30 günlük bir zamanda yapılır. Gamma knife tedavide ise tek seferde yüksek doz ışın, tümöre odaklanır ve bu odaklama sayesinde tümörün çevresinde kalan kritik yapılar korunur. Dolayısıyla çok yüksek etkinlikte, bir günlük tedaviyle çok iyi sonuçlar elde edilebilir. Özellikle iyi huylu tümörlerde veya bazı kötü huylu tümörlerde çıkarmak için ısrarcı olmanın bir anlamı yoktur. Kafa tabanı yerleşimlerinde, beynin altındakilerde tek seferlik gamma knife tedavisiyle tümörü dondurmak, küçültmek ya da yok etmek mümkündür. Kişiyi ameliyat etmeden son derece iyi bir şekilde tümörü kontrol altına almak mümkündür.

Beyin tümörü tedavisinde başarıyı etkileyen faktörler nelerdir?

Başarı; takım çalışmasıdır. Sadece cerrah, sadece alet, sadece anestezi, sadece hastane ya da sadece hasta değil. Burada bütün ekibin, hasta ve hasta yakınları da dahil, bu işe çok uyumlu olması lazım. Biri olmadan başarı düşer. Dolayısıyla sizin cerrah olarak tecrübenizin, bilginizin, birtakım insani, vicdani özelliklerinizin de yüksek olması lazım. Sadece tümörü tedavi etmek değil, hasta ve hasta yakınlarına belli bir kalitede yaşam sağlamak gerekir. Bu anlamda teknolojik imkanlar, radyoloji, anestezi çok önemli. Hasta ve hasta yakınlarıyla iletişimin kuvvetli olması gerekir. Ameliyat sonrası evdeki süreçte hastaya moral ve fiziksel destek anlamında hasta ve hasta yakınlarının da çok güçlü olması gerekiyor.

Cerrahi sonrasında hastayı neler bekliyor ya da cerrahi sonrası hasta nelere dikkat etmeli?

Cerrahi sonrası hasta genelde ilk 1-2 gün yoğun bakımda tutulur. Ameliyat çok iyi geçmişse, basit bir tümörse direkt servise de alınabilir. Toplamda 3-5 günlük bir hastanede yatış süresi var. Tümörün, ameliyatın ağırlığına göre bu süreç uzayabilir. Eve gittiğinde hijyen önemlidir. Ama en önemli şey hastanın moralini bozmayacak şekilde hasta yakınlarının destek olmasıdır. Bazı hasta yakınları, hastadan daha endişeli ve kaygılıdır. Bu hastanın moralini de bozar. Dolayısıyla hem fiziksel hem moral anlamında hasta yakınlarının titiz ve sürekli desteği gerekiyor. Hastalığa göre, tümörün yerleşimine göre birtakım özel önerilerde de bulunulur.