Böbrek Yetmezliği ve Böbrek Nakli

Kronik böbrek yetmezliği nedir? Diyabet ve hipertansiyonu olanlarda bu risk daha mı fazladır? Kronik böbrek yetmezliğinde ne tür yakınmalar olur? Kronik böbrek yetmezliğinde organ naklinin yeri nedir? Böbrek naklinde canlıdan mı yoksa kadavradan olan mı idealdir? Böbrek yetmezliği tanısı için hangi tetkikler istenir? Diyabet gibi riskli gruptaki hastalarda böbrek kontrolü sıklığı nasıl olmalıdır? Türkiye dünyada böbrek naklinde nerededir? Yurt dışından gelen hastalar böbrek nakli için ne kadar süre ayırmalıdırlar? Nakil sonrası bir böbreğin ömrü ortalama ne kadardır? Böbrek nakli olan kişiler evlenip, çocuk doğurabilirler mi? Kimler organ bağışında bulunabilir? Yakınlarına organ bağışlamak isteyenlerde ne tür şartlar olmalıdır?

Memorial Ataşehir Hastanesi Organ Nakli Bölümü Doç. Dr. Sabri Tekin ve Memorial Ataşehir Hastanesi Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Gökhan Temiz böbrek yetmezliğini ve böbrek nakliyle ilgili merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

DİYABET VE TANSİYONA DİKKAT!

. Kronik böbrek yetmezliği nedir? Diyabet ve hipertansiyonu olanlarda bu risk daha mı fazladır?

Doç. Dr. Gökhan Temiz: “Kronik böbrek yetmezliği, birtakım hastalıklara bağlı olarak böbreğin fonksiyonlarının kalıcı bir şekilde bozulmasıdır. En sık nedeni tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de şeker hastalığı (diyabet) ve yüksek tansiyon (hipertansiyon)dur. Bunların dışında uygunsuz bazı birtakım ilaçları ya da ağrı kesicileri kullanmak ya da bazı genetik hastalıklara sahip olmak neden olarak karşımıza çıkar.”

BÖBREK YETMEZLİĞİNİN SİNYALLERİ

. Kronik böbrek yetmezliğinde ne tür yakınmalar olur?

Doç. Dr. Gökhan Temiz: “Kronik böbrek yetmezliği sinsi bir hastalıktır. Çoğu hasta böbrek fonksiyonları yüzde 80’ini kaybedene kadar farkına varmaz. Hatta bazıları diyalizlik olma tablosu olarak karşımıza gelir. Gece sık idrara çıkma en erken belirtisidir. Şeker hastaları zaten bu tabloya aşinadır ama şeker hastası olmayan kişilerde de özellikle yatmadan en az 2-3 saat önce yemeyi bıraktıktan sonra gece ikiden fazla uykudan uyandıracak tarzda idrara çıkma hissi olur. Son döneminde ise hastalar genellikle bulantı, kusma, halsizlik, iştahsızlık, kaşıntı bazen cilt renginde koyulaşma gibi durumlarla gelirler.”

Doç. Dr. Sabri Tekin

EN İYİ TEDAVİ ORGAN NAKLİ

. Kronik böbrek yetmezliğinde organ naklinin yeri nedir?

Doç. Dr. Sabri Tekin: “Böbrek nakli için bir engel yoksa kronik böbrek yetmezliğinin en iyi tedavisi böbrek naklidir. Böbreğin insan vücudu için birden çok fonksiyonu vardır. Endokrin fonksiyonu, kan yapıcı fonksiyonu, vücut sıvılarını, tansiyonu düzenleyen fonksiyonu vardır. Diyaliz tedavisi bu böbrek fonksiyonlarının sadece yüzde 5’ini yerine getirir. Ancak böbrek nakli yapıldığında bu fonksiyonların en az yüzde 50’si yerine konmuş olur. Dolayısıyla eksik kalan fonksiyonların vücudun diğer organlarında yapacağı hasar da önlenmiş olur. En önemlisi de insan hayatının uzatılmasıdır. Böbrek naklinin en büyük amacı bir hastanın hayatının kurtarılmasıdır. İkincil amaçlar insanın toplum içindeki hayatını ve iş hayatını sürdürmesi, diyaliz tedavisinden kurtulmasıdır.”

“CANLIDAN YAPILAN NAKİLLER DAHA BAŞARILI”

. Böbrek naklinde canlıdan mı yoksa kadavradan olan mı idealdir?

Doç. Dr. Sabri Tekin: “Canlıdan yapılan nakillerin sonuçları daha iyidir. Çünkü birçok test yapılıp o kişide herhangi bir hastalık olmadığı anlaşıldıktan sonra o kişiden bir böbrek alınır. Alır almaz da 3-5 dakika içinde nakledilir. Ama kadavradan alınan bir organ 24 saat bir buzlukta bekletildikten sonra nakledilir. Canlıdan nakil genellikle akraba ya da sosyal çevreden yapılırken kadavrayla çoğunlukla o hastanın akrabalığı yoktur. Dolayısıyla uyum ve  uzun dönemdeki yaşam açısından ve fonksiyon açısından canlıdan yapılan nakillerde sonuçlar çok daha iyidir. Ancak canlıdan yapılan nakillerde bir insan daha ameliyat edilmektedir. Kadavradan naklin en büyük avantajı ikinci bir insanı ameliyat etme zorunluluğudur. Ayrıca kadavradan alınan organlarla birkaç kişiye yaşam şansı verilebilir. Bütün çabalara rağmen ülkemiz kadavra organ bağışında istenilen düzeyde değildir. Dünyada canlı nakiller giderek artmaktadır. Çünkü artan hasta sayısına oranla kadavra bağışı çok yetersiz kalmaktadır.”

Doç. Dr. Gökhan Temiz

BÖBREK YETMEZLİĞİNDE TANI YÖNTEMLERİ

. Böbrek yetmezliği tanısı için hangi tetkikler istenir? Diyabet gibi riskli gruptaki hastalarda böbrek kontrolü sıklığı nasıl olmalıdır?

Doç. Dr. Gökhan Temiz: “Çok basit birkaç biyokimyasal testle böbrek hastalığı olup olmadığı konusunda fikir sahibi olunur. Ama bunun yanında ağırlıklı olarak kan testi ve idrar testi çok önemlidir. Özellikle şeker hastalarında idrarla protein kaçağı durumu olması böbrek yetmezliği için riski arttıran bir durumdur. Dolayısıyla hastalar ya da bu açıdan kontrol edilmek istenen kişiler doktorlarına başvurdukları zaman basit bir kan ve idrar testiyle böbrek hastalığına sahip olup olmadıkları konusunda fikir sahibi olabilirler. Bunun yanında ilave durumlarda bazen böbrek ultrasonu denilen görüntüleme yöntemleri istenebilir. Ancak bu hastalığa ya da şüphelenilen duruma göre her zaman uygulanan bir yöntem değildir. Kontrol muayenelerinde özellikle hasta hipertansiyon açısından ilaç kullanıyorsa kontrol değilse bile en azından aylık takibi yapılmalıdır. Şeker hastalığı yoksa ve hastada hiçbir şeyden şüphelenilmiyorsa sadece ailevi öyküsü varsa yıllık check-uplar yeterli olacaktır. Ama böbrek hastalığı bulgusu olan kişiler en azından 3 aylık periyotlarla takip edilmelidir.”

NAKİL SONRASI 1 HAFTADA TABURCU OLUNUYOR

. Türkiye dünyada böbrek naklinde nerededir? Yurt dışından gelen hastalar böbrek nakli için ne kadar süre ayırmalıdırlar?

Doç. Dr. Sabri Tekin: “Böbrek nakli olmak başta olmak üzere Türkiye organ nakli açısından hem kalite hem de ekiplerin deneyimi olarak gerçekten dünyada iyi bir yerdedir. Sonuçlarımız birçok Avrupa ülkesine göre çok daha iyidir. Yurt dışından organ nakli için Türkiye’ye gelen hasta sayısı son zamanlarda giderek artmaktadır. Bir kişinin vericisi mevcut ise merkezimize başvurduğu zaman ortalama 4 gün içerisinde bu hastanın organ nakli olup olmayacağını kendisine söyleyebiliriz. Eğer engel yok ise 5. gün naklini yapıp 1 hafta içinde de şifayla taburcu edebiliyoruz.”

NAKİL SONRASI BÖBREĞİN ÖMRÜ NE KADARDIR?

. Nakil sonrası bir böbreğin ömrü ortalama ne kadardır? Böbrek nakli olan kişiler evlenip, çocuk doğurabilirler mi?

Doç. Dr. Sabri Tekin: “Böbrek nakli olan bir kişi tamamen sosyal hayatına, işine dönebilir. Profesyonel futbolculuk yapabilir, spora devam edebilir, çocuk doğurabilir. Böbrek nakli bunların hiçbirine engel değildir. Amacımız zaten kişiyi normal hayatına döndürmektir. Doğum yapma açısından hiçbir sakınca yoktur; hangisi uygunsa hasta o yöntemi tercih edebilir. Bu tamamen hastaya ve hekimine kalmış bir durumdur. Organın kaç yıl çalışacağı hastaya bağlıdır. Çünkü hiçbir zaman o organ yüzde 100 vücuda uyum sağlamaz. Vücutta durduğu sürece az çok vücutla organ arasındaki uyum savaşı devam edecektir. Dolayısıyla bu hastaların ömür boyu ilaç kullanması ve bazı şeylere dikkat etmesi gerekir. İlaçlara ve önerilerimize dikkat ettikleri sürece böbreğin belirlenmiş bir ömrü yoktur. Ama istatiksel olarak ortalama 20 yıl civarında bir böbreğin fonksiyonunu gördüğünü söyleyebiliriz.”

. Kimler organ bağışında bulunabilir? Yakınlarına organ bağışlamak isteyenlerde ne tür şartlar olmalıdır?

Doç. Dr. Gökhan Temiz: ‘‘Akraba olması doku uyumu açısından işimize gelir. Akraba olmak şart değildir; ekip onayı aldıktan sonra kişi isterse böbrek donörü olabilir. Sağlık sorunları açısından bakıldığında böbrek fonksiyonlarını bozan ya da bozma ihtimali olan hastalar olmamalıdır. Örneğin kontrolsüz bir diyabet, kontrolsüz bir hipertansiyon varsa, böbrekte yapısal sorunları varsa, sık ve aktif bir şekilde taş düşürüyorsa bunlar kişinin böbreğini bağışlamasına engel olabilir.”