Canımızın İstediğini Yemek!

Diyete başladınız. Bu kez son derece kararlısınız. İlk birkaç hafta her şey yolunda gitti. Sonra bir anda, önünüzdeki salata ve yanında kepek ekmeği dilimleri dururken, aklınızdan dumanı üstünde lahmacunlar geçmeye başladı. Peki, neden? Ne oldu da kendi kendinizi baştan çıkarır halde, diyetinizi sabote etmeye ramak kalmış halde buldunuz? Diyetisyen Nurdan Balakçı, “Bu, bir tür aşerme hali. Karnınız aç değil ama belli yiyeceklere karşı aşırı zafiyet gösteriyorsunuz ve o yiyeceği yemeden kendinizi doymuş hissetmiyorsunuz. Bunun da başta fizyolojik olmak üzere pek çok sebebi var” diyor.

FİZYOLOJİK SEBEPLER

“Söz konusu yiyecek isteklerinden beynimizin belli bazı bölümleri sorumludur ve bu bölümler  de hafıza, zevk alma ve ödülden sorumlu bölgelerdir. Leptin ve serotonin gibi hormonlarda yaşanan dengesizlikler belli yiyeceklere arzu duyma şeklinde kendini gösterebilir. Diyet öncesinde belli şeyleri yedikten sonra vücudumuza endorfin salınmışsa ve biz de farkına bile varmadan bunun bağımlısı olmuşsak, endorfini salgılatan o gıdayı arzulamaya başlamış olabiliriz. Bazılarımız hamile kadınlar gibi hormonal değişiklikler yaşadığımız için, bazılarımız da vücudumuzda eksilen (örneğin) mineraller nedeniyle belli yiyecekleri özleriz. Özetle vücudumuz bazı besinleri özler çünkü bu besinlerden yoksundur.”

NE EKSİKSE NE YİYORUZ?

Diyetisyen Nurdan Balakçı, yoksun olduğumuz besinleri özleme ve bu besinlere karşı istek duyma kısmını da açıklıyor:

“Çikolata: Büyük olasılıkla magnezyum eksiğimiz vardır ve çikolatanın hammaddesi olan kakao da yüksek oranda magnezyum içerir. Kadınların özel dönemlerinde yaşadığı magnezyum eksikliği de onları çikolataya yöneltiyor olabilir. Oysa badem, ceviz, fıstık, fındık yiyerek de magnezyum eksiğini giderebiliriz. Yine hamur işlerine, pasta ve makarnaya özlemin de nedeni karbonhidrat bağımlılığı olabilir.

Et ve etli gıdalar: Demir eksikliği çekiyorsak et yemeye yöneliriz. Etin fazlasına diyetlerde yer verilmediği için bu isteği ıspanak, lahana gibi demir zengini gıdalarla kapatabiliriz.

Peynir ve peynirli gıdalar: Örneğin peynirli tost, peynirli pizza vb. canınız çekiyorsa, vücutta Omega 3 yağ asidi azalmış demektir. Peynirin yağlı türlerinden ve tost, pizza gibi karbonhidrat yedirecek yiyeceklerden kaçınmak için somon balığı, keten tohumu ve ceviz yiyebilirsiniz. Yine peynir arzulamak kalsiyum ve fosfor eksikliğine de işaret eder. Bunun için de süt, yumurta ve muz iyi birer alternatiftir.

Tuzlu atıştırmalıklar: Örneğin paket paket cips yemek istiyorsanız, vücutta tuz ya da su eksilmiş demektir. Tuz sodyum eksikliğine işaret edebilir. Sodyum içeriğine sahip fındık, fıstık, ceviz gibi kuruyemişlerle, kereviz ve havuç gibi sebzelerden bu eksikliğimizi sağlayabiliriz. Balık yemek de iyi bir çözümdür. Bunun yanında vücutta su eksildiği için de tuzlu bir şeyler yemek isteyebilirsiniz çünkü tuz vücuttaki suyu tutar. Vücutta su azalmışsa tuzu tutacak su da azalmıştır. Bunun çaresi de sadece su içmektir.

Şeker: Basit karbonhidrat tüketimi fazla olan insanlar adeta şeker özlemiyle yaşar. Kan şekeri yükselir, insülin salınımı artar ve kısa süre sonra da iner. İnsülin iner inmez de şeker açlığı yeniden başlar. Bu kriz halinin üstesinden gelmek için meyve  tercih edebilirsiniz. Meyveleri tek başına tüketmek yerine yanına yağlı tohumları veya süt ürünlerini tercih etmek kan şekerinizi daha uzun sürede dengede tutmaya destek olur.

Makarna, kek vb. hamur işleri: Canınız durmadan makarna veya hamur işi çekiyorsa yeterli protein ve yağ almıyorsunuz demektir. Kırmızı et, beyaz et, baklagiller, süt, yoğurt, kabak çekirdeği gibi protein içeren gıdalara yönelip salatanıza biraz daha fazla zeytinyağı ekleyebilirsiniz.

Süt ve süt ürünleri: Kalsiyum eksikliğini gösterir. Süt içme isteği, stresli dönemlerde de ortaya çıkabilir. Bu da doğal bir aminoasit olan triptofan eksikliğinin göstergesi olabilir ve triptofan’ın antidepresan etkisi de vardır.

Baharatlı, acılı gıdalar: Tiroid dengesizliğinin veya kükürt eksikliğinin işareti olabilir. Tiroidi dengelemek için yoğurt, somon, Hindistan cevizi yağı, esmer pirinç, barbunya, yumurta ve kabuklu deniz ürünleri yiyebilirsiniz. Kükürt için de soğan ve sarımsak dışında havuç, kereviz, turp. patates, marul, maydanoz, çilek, muz ve yumurta yeterlidir.”  

BAĞIRSAKLAR DA DEVREDE…

Diyetisyen Nurdan Balakçı, önemli bir noktaya daha değiniyor: “Açlık hissiyle ilgili olarak artık bağırsaklarımızın da bu işte payı olduğu biliniyor. Bunun sebebi de ‘ikinci beyin’ olarak adlandırılan bağırsaklarımızın barındırdığı pek çok mikroorganizmadan sorumlu olması… Bilindiği gibi, vücudumuzda var olan hücrelerden çok daha fazlası bağırsak floramızda yaşıyor. Ve bunlar da biz ne yiyorsak onunla besleniyor. Dolayısıyla hangi grup gıdayı tüketiyorsak, o gıda grubuyla beslenen mikroorganizmaları besliyor, sayılarının artmasını sağlıyor; diğerlerini ise zayıf düşürüp, sayıca azalmalarına sebep oluyoruz. Biz, lif ve protein ağırlıklı besleniyorsak, aynı besin grubuyla beslenen bağırsak mikroorganizmalarımız mutlu oluyor özetle. Ama karbonhidrat yemediğimiz için, karbonhidratla beslenen bağırsak mikroorganizmalarımız bir tür isyan başlatıp beynimize sinyaller gönderiyor ve karbonhidrat yeme isteğimizi kamçılıyor. Bununla başa çıkmak için bağırsaklarımızdaki mikroorganizmalara eşit ve adil davranmalıyız. Yani her besin grubundan dengeli şekilde tüketmeliyiz.”

HANGİ YAŞTA NE YERİZ, NE YEMELİYİZ?

Diyetisyen Nurdan Balakçı, bebeklikten başlayarak hangi gıdalara yöneldiğimizi, bunları yiyerek ne gibi hatalar yaptığımızı ve aslında ne yememiz gerektiğini de sıralıyor:

ÇOCUKLUK:

Ne yenir: Çikolata ve şekerleme.

Ne yenmeli: Besin kalitesi düşük olan çikolata ve şekerleme türleri yerine  yaş ve kuru meyveleri tercih etmek gerekir. Yine bu dönemde sağlıklı kemikler için süt ürünleri de oldukça  önemlidir.

ERGENLİK:

Ne yenir: Cips veya kızartmalar.

Ne yenmeli: Cips ve tuzlu kızartmalar yerine ceviz, fındık, çiğ badem gibi kuruyemişler tercih edilmelidir. Yapılan araştırmalar, özellikle genç kızların adet dönemlerinde kaybettikleri demir ihtiyacını mutlaka karşılaması gerektiğini gösteriyor. Bunun için demirden zengin yumurta ve et grubunu da beslenmelerine dahil etmeleri gerekir.

20-30 YAŞ:

Ne yenir: Makarna, pizza gibi karbonhidrat ağırlıklı gıdalar.

Ne yenmeli: Balık, et, tavuk, yumurta  gibi protein bakımından zengin gıdalar tercih edilmeli. Yine bu yaşlarda sigara, alkol ve fazla miktarda fastfood tüketimi olduğu için, özellikle domates, portakal gibi C vitamini bakımından zengin besinler ihmal edilmemeli.

35-50 YAŞ:

Ne yenir:Hamur işi ve doymuş yağ kullanılan besinler.

Ne yenmeli: Kolesterolü dengelemek ve kalp sağlığı için Omega 3 yağ asidinden zengin uskumru, alabalık, ton balığı ve ceviz gibi besinler tercih edilmelidir. Yine bu dönemde kalp sağlığını koruma adına düşük yağlı, yüksek lifli bir diyet uygulanmalıdır.

50 YAŞ VE ÜZERİ:

Ne yenir: Yağlı etler veya kızartmalar.

Ne yenmeli: Bu yaşlarda demire olan ihtiyaç azalır ancak kalsiyum ihtiyacı artar. Bu nedenle kalsiyumdan zengin süt ürünlerini tüketmek gerekir. Özellikle menopoz dönemini yaşayan kadınlar, menopozun etkilerini hafifletmek için keten tohumu tüketebilirler.