Çene Kemiğindeki Erimeler, Tedavileri ve İmplantlar

Çene kemiğinde erime neden olur? Kötü yapılmış diş protezlerinin uzun yıllar kullanılması buna yol açan bir faktör müdür? Çene kemiği sağlığı ve çiğnemenin önemi açısından protezlerin belli sürelerle değiştirilmesi gerekir mi? Çene kemiği erimesine uygulanan son tekniklerden biri olan Bon’Lamina nasıl bir yöntemdir? Çene kemiğinde her türlü erime olan kişiye uygulanabilir mi? Box ve bon’lamina tekniklerinin avantaj ve dezavantajları nelerdir? Tek günde yapılan implantlar kimler için mümkündür?

Diş Hekimi Pertev Kökdemir çene kemiğindeki erimeleri, tedavilerini ve implantlar hakkında merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

ÇENE KEMİĞİ NEDEN ERİR?

. Çene kemiğinde erime neden olur? Kötü yapılmış diş protezlerinin uzun yıllar kullanılması buna yol açan bir faktör müdür?
“Çene kemiği, vücudumuzdaki tüm kemikler gibi yaşla birlikte bir miktar zayıflar. Ama çene hep aktif durumda olduğu için yaşla bu erime çok azdır. Örneğin 20 yaşındaki bir kişinin çene kemiği 1 cm yüksekliğindeyse 40 yaşına geldiğinde 0.8 cm, 60 yaşında geldiğinde 0.6 cm olabilir ki bu normal bir azalmadır. Çene, içindeki dişleri desteklemeye devam eder. Ancak;

* Yanlış bir protez yapılmışsa ve bu uzun yıllar kullanılıyorsa;

* Diş çekiminden sonra o bölgeye hiç müdahale edilmemişse ve dişsiz bir şekilde uzun süre yaşanmışsa;

* Dişler arasında ayrıklıklar var ve buralara sürekli yiyecekler kaçıyorsa çene kemiğinde erime olur.

Dişlerin arasına yiyecek kaçması önemsenmez ama bu çok önemli bir faktördür. Kürdanla yiyeceğin çıkartılması ile iş bitmez; yiyeceğin her kaçışı orada bir miktar kemik erimesine yol açar. Bunlar çok az miktarlardır ama 2-3 senenin sonunda dişi sallanmaya götürecek kadar erimeye yol açabilir. Ağızda diş olsa bile çene kemiğinde erime olabilir. Diş olmayan arka bölgelerde özellikle üst çenede burun sinüsleri tam dişlerin üstündedir. Dişler çekildikten sonra yer çekiminin etkisiyle aşağıya doğru sarkmaya başlarlar. Bu da o bölgeye eğer implant uygulamak istersek implant yapabileceğimiz kemiğin miktarını azaltır. Diş çekildikten sonra sadece yüksekliği değil kemiğin kalınlığı da azalır. Kemik yüksekliğini arttırmak mümkündür ama kemik genişliğini arttırmak biraz daha komplike bir işlemdir. Örneğin alt çenede eğer dişler çekildi ve hiçbir şekilde orada bir protez veya bir implant yapılmamışsa hem genişliği, hem yüksekliği azalmaya başlar. Bir süre sonra artık kendi kemiğinin içine implant yapılamaz hale gelir. Bu noktada kemik arttırma yöntemlerinin kullanılması gerekir. Hasta böylece tekrar sabit dişlerine kavuşur. En güzeli eğer bir diş kaybı varsa hiç geciktirmeden o kaybın telafisi yönüne gitmektir.’’

Diş Hekimi Pertev Kökdemir

‘‘DAMAK PROTEZİ 5 YILDA BİR YENİLENMELİDİR’’

. Çene kemiği sağlığı ve çiğnemenin önemi açısından protezlerin belli sürelerle değiştirilmesi gerekir mi?
“Protezler, kişinin kendisinin takıp çıkarabildiği damak şeklindeki protezler ya da sabit protezle denilen porselen dişler olarak ikiye ayırılır. Porselen dişler metal alt yapılı veya zirkonyum olabilir. Ama hangisi olursa olsun tipine göre belli sıklıkta değiştirilmesi gerekir. Çünkü ağzımız aynı vücudumuz gibi sürekli günler ve yıllar içinde değişen bir organizmadır. Dolayısıyla yaşla birlikte değişen ağza, o porselenler veya takıp çıkarılan protezler hiç değişmediği için bir süre sonra artık uyum sağlayamazlar. Vücut kendisini yeni şekline alıştırmaya çalışırken protez o kemiği içinde hapseder, sıkı sıkı tutar. İdeal olan en geç 5 senede bir damak protezinin yeniletilmesidir. Böylece kişi 80 yaşına geldiği zaman hala damak protezini kullanmak istiyorsa rahat bir şekilde kullanabilir. Damak protezini 20 yıl hiç değiştirmeden kullanan bir kişide kemik erir ve küçülür. Ama onun üstündeki diş eti pozisyon değiştirmez ve kalınlaşır. Böyle olunca da damak protezini kullanırken ikinci damak protezine geçtiğinde protez yerinde durmaz. Çünkü altında sağlam bir doku yoktur; oynak bir diş eti vardır. Protezi rahat kullanamaz. İçerideki kemik eridiği, diş eti çok kalın olduğu için implant yapmak da zorlaşır. Zirkonyum dişlerin ise 20-25 yıl ömrü vardır. Ama bu süreç içerisinde de diş eti ile uyumunun mutlaka hekim kontrolünde değerlendirilmesi gerekir. Diş eti uyumu bozulmuşsa, o bölgede gıda birikimi oluyorsa zirkonyumun içindeki dişler çürüme riskiyle karşı karşıya kalır. Dişeti çekilmesi, zirkonyumlarda estetik olarak bir problem yaratmaz. Ancak sağlık açsından bir problem yaratma riski olabilir.’’

İMPLANT TEDAVİSİNDE SON TEKNİK: BON’LAMİNA

. Çene kemiği erimesine uygulanan son tekniklerden biri olan Bon’Lamina nasıl bir yöntemdir? Çene kemiğinde her türlü erime olan kişiye uygulanabilir mi?
“Damak protezi kullanan bazı hastalar 15 yıl sonra sabit diş kullanmaya karar verebiliyor. Çünkü damak protezi, yemek yerken ağzında oynayabilir; hapşırırken fırlamasın diye kontrol etmek zorundadır; damak bölgesi kapalı olduğu için yiyeceklerin tadını alamaz. Sabit dişe dönmesi için önce röntgen alınır. Eğer kemik implant yapmak için yeterli değilse o bölgede kemik arttırımı yapılır. Eğer çok fazla kemik kaybı varsa implantın etrafına kemik eklemek yetmeyecektir. Belli metotlarla bu kemiği yükseltmek ve genişletmek gerekir. Bunlardan biri box tekniği diğeri de bon’lamina tekniğidir. İki teknik birbirine benzer özellikler gösterir. Bon’lamina tekniğinde kemik ilavesi yapılması gereken bölgeye kemik ilavesi yapılıp üzeri özel bir zarla kapatılır. Bu zar kemiğin koyulan pozisyonda durmasını sağlar. 2-4 ay sonunda kemiğin içine özel solüsyonlar enjekte edilir. Eklediğimiz kemik tozu hastanın kemiğiyle bütünleşir ve orada implant koyabileceğimiz bir kemik oluşur. Daha sonra bu kemiğin içine implantlar yerleştirilir ve hasta sabit dişlere kavuşur. Box tekniğinde ise, örneğin alt çene için yapılacaksa; kemiğin yanak ve dil tarafına özel zarlar yerleştirilir ve bunların içi kemikle doldurulur. Çok ufak olan bu zarlar vidalarla kemiğe tutturulur ve içi doldurulan bu kemik belli bir süre sonunda tamamen kemikleşir. Bu kemiğin içine yine implant konularak hasta sabit dişlerine kavuşturulur.’’

BOX VE BON’LAMİNA TEKNİKLERİ

. Box ve bon’lamina tekniklerinin avantaj ve dezavantajları nelerdir?
“Her iki teknikte de amaç kemik arttırımını sağlamaktır. Hangisinin tercih edileceği hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir. Hastanın sigara kullanması, kemik erime miktarı ve diş eti miktarı çok önemlidir. İstenildiği kadar o bölgeye kemik tozu eklensin bunun üzerinin hastanın kendi diş etiyle örtülmesi gerekir. Oysa diş eti de dişin altındaki kemikle beraber erir ve küçülür. Bu diş etinin oraya uzatılması gerekir. Tüm bunların sağlanıp sağlanamayacağına bakılır. Bon’lamina, bir miktar daha az komplikasyonu olan bir tekniktir. Hastanın daha risksiz olarak vücudunun kabullenebileceği bir tekniktir. Kemiğin içine büyüme hormonu gibi bir solüsyon enjekte edilerek kemiğin daha hızlı sertleşmesi sağlanır. Orada hastanın kendi kemiğiyle bütünleşir ve içine implant yapabileceğimiz kemik haline gelir. Bu sayede hastanın sabit dişlerine kavuşma süreci 1 yıldan 8-6 aya indirilmiş olur.’’

TEK GÜNDE YAPILAN İMPLANTLAR

. Tek günde yapılan implantlar kimler için mümkündür?
“İmplantlar diş eksikliği olan vakalara uygulanır. İmplant kemiğin içine yerleştirilir. Halkın vidalı diş dediği implant diş kökü yerine geçer. İmplantın büyüklüğü 0.6 cm’den 1.4 cm’ye kadar değişir. Kemiğin içerisine yerleştirildikten sonraki iyileşme süreci yaklaşık 2-6 ay arasıdır. Kemik ilavesi yapıldıysa 6 ay beklenir. Hiç kemik ilavesi yapılmamış bir alt çenede implant 2 ay sonra kemikle tamamen bütünleşmiş hale gelir. İmplant yerleştirildikten 6 ay sonra diş görevi görecek ufak bir parça implantın üzerine yerleştirilir. Özel bir aletle kapak açılarak yapılan bu işlem sırasında hiç kanama ve ağrı olmaz. Daha sonra da bu yerleştirilen  başlığın üstüne hastanın dişi 1 hafta içinde yapılıp yapıştırılır. Eğer bu olmazsa bölgeye bir köprü protezi yapılır. Köprü protezinde ise komşu dişlerin aşındırılması gerekir. İmplantın tercih edilme nedeni bu sebepledir. Komşu sağlıklı dişlere dokunmamak için yapılır. Köprü tedavisinde porselen diş komşu dişlerin üzerine yerleştirilir; eksiği bu şekilde tamamlamış olur. Tek günde yapılan dişlerde süreç şöyledir: Hastanın kemik durumu uygunsa ve ağzında hiç dişi yoksa alınan ölçü üzerinde laboratuvarda bir çalışma yapılır. Hastadan alınan fotoğraflar ve çeşitli ölçümlerle sabit porselen dişleri  iki günde hazırlanır. Hasta 3. gün gelerek çenesine 4 veya 6 implant yerleştirilir. Hazırlanan dişler de implantların üzerine vidalanır. Hasta implantlarının yerleştirildiği gün sabit dişlerine kavuşmuş olur. Bu sabit dişleri 6 ay boyunca kullanır. 6 ay sonra tekrar ölçü alınarak hastanın yüzüne uygun form ve renkte yeni porselen dişleri yapılır. Dişler zirkonyum da olabilir metal destekli porselen de olabilir.’’