Çikolata Kisti (Endometriozis) Nasıl Bir Hastalık?

Çikolata kisti (endometriozis) nasıl bir problemdir? Çikolata kisti ne tür yakınmalara yol açar? Bağırsağa veya yumurtalıklara yapışması farklı problemlere neden olur mu? Endometriozis hangi yaşlarda daha çok görülür? Endometriozis hastalığında kalıtımın etkisi var mıdır? Çikolata kistinin tanısı nasıldır? Tanı için ultrason yeterli midir? Endometriozisin tedavisinde ve tanısında laparoskopinin avantajları nelerdir? Laparoskopik cerrahiden başka hangi jinekolojik problemlerde faydalanılır? Kadınlar, kadın hastalıkları ve doğum kontrolleri açısından nelere dikkat etmelidir? Endometroizis tedavisinden sonra özellikle çocuğu olmayan kadınlar daha sonra çocuk sahibi olabilirler mi?

Memorial Ataşehir Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Cem Demirel bu soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Çikolata kisti (endometriozis) nasıl bir problemdir?
‘‘Endometriozis, normalde her adet döngüsünde dışarı akması gereken kanın rahim içini döşeyen endometrium denilen tabakaya dökülmesidir. Bu yalnızca rahim içinde yerleşen bir tabakadır. Endometrium tabakası bazı kadınlarda rahim dışına çıkarak, mesela yumurtalığa yerleşerek, içi kanla dolu kistler oluşturur. Bunlara çikolata kisti denir. Endometriumun bağırsağın üzerine, idrar torbasına, diyafram altına kadar çıkıp yerleştiği durumlar da vardır. Endometrium denilen dokuların vücudun başka yerlerine gidip yerleşmesi endometriozis adı verilen ciddi, sıkıntılı bir hastalıkla sonuçlanır. Üreme çağındaki kadınların yaklaşık yüzde 20’sinde görülen bir problemdir.’’

NE TÜR ŞİKAYETLERE YOL AÇAR?

. Çikolata kisti ne tür yakınmalara yol açar? Bağırsağa veya yumurtalıklara yapışması farklı problemlere neden olur mu?
‘‘Hastalar, ağrı veya çocukları olmadığı şikayetleri ile gelirler. Bu hastalık çok değişik ağrı çeşitleriyle kadınların doktora başvurmasına yol açar. Bazen adet döneminde çok şiddetli ağrılar, bazen de hiç geçmeyen karın alt bölgelerindeki ağrılar başvuru nedenidir. Bazen de ilişki sırasında ağrı nedeniyle başvururlar. Yumurtalığa yerleştiğinde yine özellikle kasıklarda ağrı yapabilir. Bazen kadının tüpünü tıkayabilir; kadın gebe kalamaz. Kısaca üreme organları yumurtalık, rahim çevresine yerleştiğinde ağrıya ilave olarak üreme fonksiyonlarını da bozabilir. Eğer hastalık bağırsağa yerleşmişse bağırsağı üreme organlarına yapıştırır. Bu durum ise karında şişkinliğe, kabızlığa ya da büyük tuvaleti yaparken ağrı gibi gastrointestinal sistem bulguları veren hastalığa neden olur.’’

ÇİKOLATA KİSTİ HANGİ YAŞLARDA GÖRÜLÜR?

. Endometriozis hangi yaşlarda daha çok görülür?
‘‘Endometriozis, üreme çağının bir hastalığıdır; adet döngüsünün başlaması ile ortaya çıkar ve menepoza kadar görülebilir. 9-10 yaşlarındaki bir çocukta da 45-50 yaşlarındaki bir kadında da olabilir. Menepozdan sonra ise giderek küçülür ve lezyonlar yok olur.’’

Doç. Dr. Cem Demirel

. Endometriozis hastalığında kalıtımın etkisi var mıdır?
‘‘Endometriozis, hem çevresel hem genetik faktörlerin bir arada rol oynadığı bir hastalıktır. Dolayısıyla genetik yatkınlık da bu nedenlerden biridir. Ayrıca eğitim düzeyi yüksek, iş hayatı yoğun, kariyer sahibi ve çocuk sahibi olmayı erteleyen kadınlarda daha sık görülmektedir.’’

TANI İÇİN ULTRASON YETERLİ Mİ?

. Çikolata kistinin tanısı nasıldır? Tanı için ultrason yeterli midir?
‘‘Normal bir jinekolojik muayenede ultrason incelemesi ile rahatlıkla tanısı koyulabilir. Muayene sırasında ultrasonda görülemeyen endometriozise bağlı yapışıklıklar bazen el ile yapılan muayenede ortaya çıkar. Eğer endometriotik odaklar derin yerleşimli ise mesela bağırsak ile rahim arasındaki bölgeye nüfuz edip çok ciddi ağrılar yapıyorsa MR gibi daha ileri görüntüleme teknikleri kullanılır. Hastalıktan kesin şüpheleniliyor ve tedavisinde de faydalı olacağı düşünülüyorsa laparoskopiye başvurulur.’’

TEDAVİDE LAPAROSKOPİNİN FAYDALARI NELER?

. Endometriozisin tedavisinde ve tanısında laparoskopinin avantajları nelerdir?
‘‘Kapalı yöntemde, herhangi bir kesme işlemi yapılmadan göbekten optik ince aletlerle girilip, görülerek teşhis edilir. İçerdeki görüntü optik teleskopla vücut dışındaki bir ekrana yansıtılır ve o ekrana bakılarak ameliyat yapılır. Artık bu tür cerrahi müdahalelerde hastanın karnına kesiler açılmamaktadır. Bu yöntem sayesinde hastalığın boyutu da daha iyi görülmektedir. Mesela yumurtalıkta çikolata kistinin çıkarılması, derin yerleşmiş odakların temizlenmesi laparoskopi yöntemi ile daha etkin biçimde gerçekleştirilir. Hastanın bu yöntemle daha az ağrısı olur ve karında büyük bir kesi olmadığı için ilerde doğum yaptığında zorlukla karşılaşmaz. Ameliyat anestezi altında yapılır. Hastanın, hastanede bir gün kalması yeterlidir. Dolayısıyla hasta işine, günlük yaşantısına da erken döner.’’

. Laparoskopik cerrahiden başka hangi jinekolojik problemlerde faydalanılır?
‘‘Günümüzde 15 santimin altındaki tüm miyonlara da yeri ve sayısı ne olursa olsun laparoskopik cerrahi müdahale etmek mümkündür. Bunun dışında tüplerdeki tıkanıklıklardan dolayı gebe kalmakta zorluk çekenlere yine laparoskopik cerrahi yapılarak tıkanıklıklar açılır. Eğer tıkalı olarak artık hastaya zarar vermeye başlamışsa tüpler çıkartılabilir. Kötü huylu olmamasına rağmen rahatsızlık veren yumurtalıktaki endometriozis dışındaki kistler ile çeşitli nedenlerle oluşan rahim sarkmaları için de laparoskopik cerrahi uygulanabilmektedir.’’

AĞRILARIN SESİNE KULAK VERİN!

. Kadınlar, kadın hastalıkları ve doğum kontrolleri açısından nelere dikkat etmelidir?
‘‘Karındaki, tanı konulmamış şüpheli ağrılar gaz probleminden kaynaklanabilir ya da kasık ağrıları ayakları üşütmeye bağlanabilir ama bu ağrılar endometroizise bağlı da olabilir. Kadınlar bu gibi şikayetlerinde endometroizisin bilincinde olmalı ve bu konuda bir uzman hekime danışmalıdırlar.’’

. Endometroizis tedavisinden sonra özellikle çocuğu olmayan kadınlar daha sonra çocuk sahibi olabilirler mi?
‘‘Bazen infertilite sorununu çözmek için de cerrahi yapılır. Yapılan müdahale çocuk olma şansını arttırır. Yapışıklıklar açılarak, çikolata kistleri temizlenerek bazen hastaların kendiliğinden gebe kalmaları sağlanır.’’