Çikolata Kisti Nedir?

Çikolata kisti (endometriozis) nedir? Endometriozis sadece yumurtalıklarda mı görülür? Çikolata kistlerinin belirtileri nelerdir? Çikolata kistlerinin tanısı nasıl konur? Çikolata kistleri kısırlığa neden olur mu? Çikolata kistlerinin tedavisi nasıl yapılır? Çikolata kistlerinde kapalı ameliyatın avantajları nelerdir? İlaç tedavisi nasıl uygulanır? İlaçların düzenli kullanılması gerekir mi?

Acıbadem Altunizade Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Taner Usta, çikolata kisti olarak bilinen endometriozisin nedenlerini ve tedavisini Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

ADET SANCILARINI DİKKATE ALIN!

. Çikolata kistleri (endometriozis) nedir? Toplumda ne sıklıkla ve daha çok hangi yaş grubunda görülür?
“Endometriozis özellikle üreme çağındaki kadınlarda görülür. 20-30’lu yaşlardayken bir anda şiddetli adet sancısı ile karşılaşırlar; okula veya işe gidemez duruma gelirler. Günlük işlerini yapmakta çok zorlanırlar. Evlendikten sonra çocuk sahibi olmak için kontrole gittiklerinde o ağrıların sebebinin yumurtalıklarındaki çikolata kisti hastalığı olduğu ortaya çıkar. Çikolata kisti 10 kadından birinde görülür. Kısırlık üzerine yapılan bir araştırmada bu oran yüzde 30-40’lara kadar çıkmaktadır.”

SADECE YUMURTALIKLARDA GÖRÜLMÜYOR!

. Endometriozis sadece yumurtalıklarda mı görülür?
“Endometriozis en sık yumurtalıklara yerleşir ama sanki bir tümör gibi rahmi, karın içindeki diğer dokuları ve uzaktaki dokuları da tutar. Örneğin bağırsakları tutabilir ya da idrar yollarına dıştan bası yapıp sessiz böbrek kayıplarına bile sebep olabilir. Hatta her ay burundan bir adet kanaması veya aynı bir tümör gibi gözyaşı kanalına yerleşerek oradan adet döneminde rahmin içindeki endometriozis dokusu gibi bir kanama meydana gelebilir. Adet bittiği zaman oradaki kanama durur ve bu tekrarlayarak devam edebilir. Endometriozis ayrıca sezaryen veya karın ameliyatı gibi eski ameliyat yerlerinde bir kitle etkisi yaparak ağrıya yol açar.”

TANI KOYMADA HASTANIN HİKAYESİ ÇOK ÖNEMLİ

. Endometriozisin belirtileri nelerdir? Tanı nasıl konulur?
“Tanıdaki en önemli araçlardan biri hastanın hikayesidir. Hastanın her ay adet döneminde  çok şiddetli ağrıları varsa; hareket ettiği zaman ağrıları daha da artıyorsa; adet döneminde büyük tuvalete çıktığında çok ciddi ağrıları oluyorsa hatta idrar veya dışkılama sırasında ağrıları olacak diye tuvalete gitmek; bir şey yemek istemiyorsa; ağrı sebebiyle eşi ile birlikte olamıyorsa bu belirtiler endometriozise işaret eder. Daha sonrasında yapılan muayenede de o lezyonlar görülür. Tanıda mutlaka muayenenin bir parçası olan ultrason uygulanır.”

Doç. Dr. Taner Usta

KISIRLIĞA NEDEN OLUR MU?

. Endometriozis kısırlığa neden olur mu?
“Çikolata kistinin varlığı doğrudan kısırlığa işaret etmez. Bazı hastaların hiçbir şikayeti yoktur, kontrole gittiğinde çikolata kisti olduğunu öğrenir. Çikolata kisti görüntüsündeki bu küçük kistik yapılar sadece izlenir. Ama bir grup hastada gürültülü klinik tabloyla beraber ultrasonda da görülür. Çok yaygın hastalık durumunda tüpleri tıkayabilir. Tüplerin yumurtalıktan yumurtlama zamanında yumurtayı kapmasını o yapışıklıklar buluşmalarını bozabilir. Tüp bebek tedavisinde yumurta toplama işlemini engelleyebilir. Çünkü kocaman bir kitlesel yapı olarak karşımıza çıkar. Dolayısıyla kısırlıkla bir bağlantısı vardır. Ancak bu, hastalığın evresiyle çok değişir. Çok ileri hastalıkta, tekrarlayan cerrahiler geçirmiş, her yer yapışık, tüpleri tıkamış bir durumda kısırlıktan söz edilebilir. Ama sadece yumurtalıkta küçük bir kistik yapı varsa kısır denilemez.”

“TANI KOYMA SÜRESİ 5,5-10 YIL ARASI”

. Türkiye’de kadınlar endometriozis tanısını erken mi yoksa çocuk sahibi olmak istediklerinde mi öğreniyorlar?
“Endometriozis tanısı koyma süresi hem bizde hem de Batı’da 5,5 ila 10 yıl gibi uzun bir süredir. Çünkü gidilen hekim bu konuda çok çalışan biri olmayabilir. Ancak hasta endometriozis olduğunu bilip bir endometriozis uzmanına giderse tanı daha erken konulur. Kadınların önemli bir bölümü endometriozisi olduğunu çocuk sahibi olmaya çalışırken öğrenir. Araştırmalar sırasında, tüplerin filmi çekilirken tıkanıklığın sebebinin endometriozis olduğu görülür.”

ENDOMETRİOZİS HASTALIĞINDA CERRAHİ YÖNTEMLER

. Endometriozis hastalığında ne tür tedaviler uygulanır? Ameliyat ne zaman söz konusu olur? Cerrahideki gelişmeler nelerdir?
“Görülen her çikolata kisti ameliyatla alınmaz. Çünkü yapılan her işlem yumurtalıklardaki sağlam dokudan da bir miktar kayba sebep olur. Cerrahi uygulanabilmesi için hastanın yumurta rezervi iyi olmalı, çocuk isteği durumu çok iyi bilinmelidir. Eğer büyük bir kistik yapıysa cerrahiden sonra gebe kalma şansı artar. Fakat tekrarlayan, tam olmayan cerrahiler veya zor cerrahilerden sonra yumurtalık rezervi azalacağı için gebe kalma şansı da azalır. Hastanın sadece ağrıları varsa; büyük bir endometriozisi, bağırsakta bir tıkanıklığı yoksa; idrar yollarını daraltmamışsa ilaç tedavisi faydalı olur. Ülkemizde bunun için ruhsatlandırılmış Sağlık Bakanlığı’nın ilaçları da vardır. Ama kocaman bir kitlesi varsa; bir tümörmüş gibi oralarda ciddi sıkıntılar yaratıyor; bağırsağı, idrar yollarını daraltıyorsa kapalı cerrahi uygulanır. Kapalı cerrahide laparoskopik ve robotik olmak üzere iki yöntem vardır.  Her iki yöntem de bu hastalığın tedavisinde başarıyla uygulanmaktadır. Günümüzde 3 boyutlu bir görüntü altında küçücük lezyonları da tanıyıp çıkarabilme şansımız bulunmaktadır. Burada cerrahideki en önemli nokta sanki bir tümör cerrahisi gibi girmek gerekmesidir. Eğer tam bir cerrahi yapılmaz, birazcık çekinerek ve yarım bir ameliyat yapılırsa hastalık çok erken bir dönemde tekrar karşımıza çıkar. Kapalı cerrahilerin avantajlarından biri de hastanın hızlı taburcu edilmesidir.”

‘‘İLAÇLAR DÜZENLİ KULLANILMALI’’

. İlaç tedavisi nasıl uygulanır? İlaçların düzenli kullanılması gerekir mi? Kadınlar bu ilaçları doğurganlık süresince kullanmak zorunda mıdır? 
“Hastalar bu ilaçları düzenli olarak alırlar ve üreme çağında da kullanmaya devam edilir. Çünkü kullanmadıkları zaman tüm şikayetler geri gelir. Bunlar sanki bir hipertansiyon, şeker tedavisi gibidir; her gün alınması gerekir. Bir kısmı aralıklı bir kısmı da devamlı kullanılır.”

. Endometriozis ve diğer jinekolojik hastalıklara erken tanı nasıl konulur?
“Mart ayının 3. haftası endometriozis farkındalık ayı olarak tüm dünyada kutlanıyor. Sarı kurdele takılarak hastalığın varlığına dikkat çekiliyor. Anlattığımız şikayetlerin çikolata kistinden olduğu aklımıza gelirse buna yönelik ilerleyebiliriz ve bunlarla uğraşan hekimlere rahatlıkla hastalarımız ulaşabilir. Yoksa yıllar biraz boşa geçiyor ve bir bakıyorsunuz hastanın yaşı 45’li yaşlara gelmiş ve artık ondan sonra işler çok zor hale gelebiliyor. Sessiz bir böbrek kaybıyla karşımıza gelebiliyor veya bağırsakta bir bakıyorsunuz tümör gibi daraltmış ishal, kabızlık gibi periyotlar çekilebiliyor.’’