Çocuklara En Erken Kaç Yaşında Karaciğer Nakli Yapılabilir?

Karaciğer; sindirim, protein sentezi ve detoksifikasyon gibi temel fonksiyonları nedeniyle hayati önem taşıyan bir organ.
Memorial Şişli Hastanesi Organ Nakli Bölümü’nden Çocuk Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Turan Kanmaz, karaciğer hastalıklarının ilke belirtisinin sarılık olduğunu söyledi.

Türkiye’de kadavradan yapılan nakillerin çok az olduğunu söyleyen Doç. Dr. Turan Kanmaz, nakillerdeki vericilerin genellikle aileler olduğunu ve vericilerden alınan karaciğerlerin zamanla kendisini yenilediğini ve eski haline geri döndüğünü söyledi. Doç. Dr. Turan Kanmaz, çocuklarda karaciğer nakliyle ilgili soruları yanıtladı.

. Çocuklara hangi organların nakillerinin yapılması mümkün?
Çocuklarda organ nakli dediğimiz zaman; böbrek, karaciğer, akciğer ve kalp nakli yapılabiliyor. Büyük organlar olarak düşündüğümüzde birinci sırada karaciğer nakli yer alıyor.

“ÇOCUKLARDAKİ NAKİLLERİN BÜYÜK BİR KISMI DOĞUŞTAN GELEN HASTALIKLARDAN KAYNAKLANIR”
. Ne tür sağlık problemleri karaciğer naklini zorunlu kılar?
Erişkinlerden farklı olarak çocuklarda organ nakillerinin büyük kısmı doğuştan gelen hastalıklardan kaynaklanır. Karaciğer vücudun fabrikası gibidir, birçok hormondan sorumludur. En çok bilineni safra yapımı. Çocuklardaki karaciğer naklini gerektiren nedenlerin hemen hemen yarısı safra yapımıyla ilgili sorunlardan kaynaklanır.

Karaciğer safra yapamıyor, büyümeye başlıyor ve sonrasında da siroz gelişiyor. Bunların içerisinde de "safra yollarının gelişmemesi hastalığı" ilk sırada yer alıyor. Çocuklar safra atmadığı için hastalığın ilk bulgusu sarılık oluyor.

. Hepatit B ve Hepatit C de bir risk faktörü müdür?
Çocuklarda; doğumsal risk faktörlerinin dışında, enfeksiyonlar, bulaşıcı hastalıklar da diğer riskler. Hepatitler bazen viral nedenlerle oluyor, bazen de başka faktörlerle oluyor. Hepatit ülkemizde çok yaygın olarak görülen bir bulaşıcı hastalık. Hepatit C kan ürünleriyle geçiyor ve karaciğer nakli gerektiriyor.

Hepatit A’ya bağlı olarak akut karaciğer yetmezliği gelişebiliyor. Enfeksiyonlar dışında, gelişen birtakım kanserler de karaciğer nakli gerektirebiliyor. Mantar zehirlenmesi, çatapat gibi kimyasallar nedeniyle de nakil gerekebiliyor.

“KARACİĞER HASTALIKLARININ İLK BELİRTİSİ SARILIKTIR”
. Karaciğeri nakil durumunda olan bir çocuğun genel sağlık tablosu nasıldır?
Karaciğer hastalıklarında ilk olarak sarılık ortaya çıkıyor. Ama her zaman da sarılık ortaya çıkmayabiliyor. Bazen sarılık ortaya çıkmadan karaciğer hastalığının ilerlemesine bağlı olarak kanama veya asit dediğimiz su birikimi de olabiliyor. Karaciğer hastalıklarının en önemli belirtilerini şöyle sıralayabiliriz:
• Halsizlik
• İştahsızlık
• Bulantı
• Dışkıda görülen renk değişiklikleri
• Gözün beyaz kısmının sarılaşması
• Karında büyüme ve şişme

. Yeni doğan sarılığıyla ciddi hastalıklara neden olan sarılık nasıl ayırt ediliyor?
Yeni doğanda fizyolojik sarılık dediğimiz normal bir sarılık süreci var. Bu süreç genellikle çocuk doğduktan 2-3 gün sonra başlayıp, ortalama 1 hafta-10 gün kadar sürer. Bu süreçte bebek zaten çocuk doktorları tarafından takibe alınıyor. Eğer 2 haftayı geçen bir sarılık söz konusuysa, mutlaka araştırılması gerekiyor. 2 haftayı geçen sarılıklarda nakil gerektirmeyen hastalıklar da var ama mutlaka hastaneye başvurup sarılığın karaciğerden mi yoksa kan probleminden mi kaynaklandığının ayırt edilmesi gerekiyor.

. Çocuklara en erken kaç yaşında karaciğer nakli yapmak mümkün?
Teknik olarak literatürde 2,5 kilogramlık bebeğe karaciğer nakli yapılmış. Biz yaklaşık 150 çocuğa karaciğer nakli yaptık. En küçüğümüz 4 kiloydu. Bu da Türkiye için iyi bir rakam. Genelde 6 kilonun altındaki bebeklere nakil yapmak zordur. Damarlar çok küçüktür, çocuğun ameliyatı kaldırmak ihtimali düşüktür. Bizim hastalarımızın yaklaşık 3’te 1’i 10 kilonun altında olan bebekler.

. Bebeğe karaciğer nakli yapılması gerektiğinde, ailelerden ne gibi tepkiler alıyorsunuz?
Aileler bebeklerinin böyle bir ameliyatı kaldıramayacağından, narkozdan uyanamayacağından korkuyorlar. Bu korkunun nedeni de bu ameliyatın ve naklin vatandaşlar tarafından çok fazla bilinmemesi. Çocuklara karaciğer nakli yapılabileceği ve bu ameliyatların başarı oranlarının yüksek olduğu bilinmiyor. Bilinmediği için de insanlar korkuyor. Oysa karaciğer nakli olmuş bebekleri ve ailelerini gördükçe, nakil olmayı bekleyen ailelerin de umutları artıyor.

“TÜRKİYE’DE KADAVRADAN YAPILAN KARACİĞER NAKLİ SAYISI ÇOK AZ”
. Çocuklara yapılan nakiller kadavradan mı yoksa canlı vericilerden mi oluyor?
İki imkanda var ama bunun için çocuk kadavra gerekiyor. Çocuklardan elde edilen kadavra çok çok az. Türkiye’de yılda bir ya da iki tane çıkıyor. Bu yüzden aileden elde edilecek nakiller bizim için daha önemli. Şu da var ki, hiçbir cerrah canlıdan karaciğer nakli yapmak istemez. Çünkü nakil esnasında aslında sağlıklı bir insana da zarar veriyorsunuz. Keşke organ bağışı daha fazla olsa da ailelerden yani canlı vericilerden nakil yapmak zorunda kalmasak.

. Vericilerde aranan şartlar nelerdir?
Sağlık Bakanlığı’nın yönetmeliğine göre 4. derece akrabaya kadar verici olunabiliyor. Fakat uyumlu organ bulunamazsa Sağlık Bakanlığı’nın kuruluna başvurarak arkadaşlardan da nakiller elde edilebiliyor. Yine de biz genellikle akrabalardan almaya çalışıyoruz.

Organ nakli açısından karaciğer biraz şanslı bir organ. Doku uyumuna bakmıyoruz. Sadece kan grubuna bakıyoruz. Yani 0 grubu bir kişi tümüne verebiliyor. Diğer kan grupları da kan verme kurallarına göre karaciğer verebiliyorlar. Onun dışında vericinin bütün genel sağlık taramaları yapılıyor.

“KARACİĞER KENDİNİ YENİLEYEN BİR ORGAN”
. Karaciğerini bağışlayan kişinin karaciğeri daha sonra eski formuna geliyor mu?
Karaciğer kendini yenileyen bir organ. Bu açıdan da şanslıyız. Karaciğerinizi verdikten yaklaşık 2ay sonra karaciğer eski haline geliyor.

. Ameliyat süreci ve sonrasında neler oluyor?
Alıcı ve verici aynı anda iki grup tarafından ameliyata alınıyor. Vericinin ameliyatı yaklaşık 4 saat sürüyor. Alıcının yani çocuğun ameliyatı her şey yolunda giderse 6-8 saat sürüyor. Ameliyattan sonra hem alıcı hem verici bir gün yoğun bakımda kalıyor. Verici bir hafta sonra, alıcı da 2 hafta sonra taburcu oluyor.