Çocuklarda Anneden Ayrılma Korkusu

Bebeklerde anneden ayrılma korkusu

Anadolu Sağlık Merkezi’nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Zafer Atasoy, özellikle bebeklerde görülen anneden ayrılma korkusu ile ilgili soruları yanıtladı.

Ayrılma korkusu 1-2 yaş döneminde görülmesinin nedenleri?
Ayrılık karşısında verilen ruhsal yanıt, bebeklik döneminde başlayan bir durumdur. Yaklaşık olarak 8 aylık bebek yabancı ile annesini (ya da anne yerine geçen kişiyi) birbirinden kesin bir biçimde ayırır durumdadır. Annenin ortamda ya da görüş alanının dışında olması halinde ortaya çıkan duygusal tepkiler annenin tekrar bulunması, ortaya çıkması ile ortadan kaybolur. Anneyi kaybetme onunla kurulan bağın bozulma olasılığına verilen bir tepki söz konusudur.

Ayrılma korkusu nedir ve nasıl ortaya çıkar?
Anne yüzü bebek için 4 aydan itibaren tanınan bir yüzdür. Doğumla birlikte kurulmuş ve yürütülmekte olan ilişki içinde anne bebeğin her türlü bedensel ve ruhsal isteğini ve gereksinimini yerine getiren, doyuran kişidir. Anne, varlığı ile birlikte güven duygusunun bebekte yerleşmesini sağlayan kişidir. Bu ilişkide annneye bağlanma gerçekleşir. Anneden kısa süreli olsa bile ayrılma durumu dayanılabilecek bir durum değildir. Özellikle ayrılık annenin görüş alanı dışına çıkması ile daha belirginleşir. Ortaya çıkan korku bedensel özelliklerin abartılı olarak sergilendiği bir tablo içerir. Anneni gelmesi ile birlikte bir oranda sönse bile tepki şiddetlidir.

Çocuklar neden anneye bağımlı olur?
Anne ya da anne yerini tutan bir kişi olmadan insan yavrusunun gereksinimlerinin, özellikle de ruhsal olanlarının doyurulması mümkün değildir. Anne, bebek için doyurucu ve sevgi kaynağı olan kişidir. Anneye yönelik gerçekleştirilen bağlılık tek taraflı değildir. Söz konusu bağ karşılıklı olarak oluşturulur. Bebek anneye, anne bebeğe bağlanmıştır. Sağlıklı anne-bebek ilişkisi ancak bu şekilde kurulur. Bu ilişkinin oluşturduğu alan bebeğin büyümesi için vaz geçilmezdir.

Annenin gitmeye hazırlandığını anlayan çocuk neden korkuya kapılır?
Annenin gitme olasılığı tek başına korku çağırabilir. Dönme ya da dönmeme olasılıklardan öte annenin şimdi gidiyor olması yeterlidir. Kendi iradesi ile ayrılan, anneden uzaklaşan çocular bile bu korkuyu hissedebilirler.

Bu korkuların altında yatan nedenler nelerdir?
Ayrılık korkusu tek başına ele alınarak düzeltilmesi ya da tedavi edilmesi gereken bir korku değildir. Korkunun altında anneden ayrılma ve anneden yoksun kalma yatmaktadır. Gerçek bir korkudur, zihinde tasarlanmış, yaratılmış, karmaşık vb… bir korku söz konusu değildir.

Korku gelişimin bir parçası mıdır? Her çocuk böyle korkuya kapılır mı?
Bu sorun tek ve en kısa cevabı EVET’tir. Anne bebek bağlılığının sergilenme ve gözlemleme alanıdır. Algı ve zihin gelişim sorunları yaşayan bir bebek bu tür bir korku geliştirmez. Sağlıklı bir tepkiden söz etmek gerekir, ancak tanımlanmaya çalışılan korkunun şiddeti ve biçimi her zaman sağlıklı olmayabilir. Normal, beklenen bağlanma yanı sıra olağan dışı farklı, patolojik bağlanmalar dolayısıyla anormal korkulardan da söz etmek gerekir.

Çocuğun anneye bağımlı olarak yaşaması ve anneden ayrılmak istememesi onun ileriki yaşamını nasıl etkiler?
Yaklaşık 1-3 yaş sıralarında çevreyi dolaşmaya ve tanımaya başlayan çocuk eğer annesi ile güvenli bir ilişki kurmuşsa bu araştırmayı güvenli bir biçimde gerçekleştirir. Eğer anne bebek ilişkisi güven sarsıcı temeller içeriyorsa, çocuğun ruhsal gelişmesi bu durumdan çok etkilenecektir. Bağlanma zorlukları ve güçlükleri o bireyin yaşamının tüm alanlarında ortaya çıkacaktır. Ergenlik, erişkinlik ve hatta yaşlılık dönemlerinde bağlanma zorlukları va acıları çekmesine yol açacaktır.

Anne gittikten sonra çocuğu sakinleştirmek için neler yapılmalı?
En doyurucu olan annenin beklenmesidir. Annenin ayrılması ile yaşanan gerginliği ancak anne alabilir. Yapılacak özel bir davranış biçimi yoktur. Başka kişi ya da nesneler çocuğun dikkatinin bir süre dağılmasına yardımcı olabilir. Normal bağlanma yaşayan çocuk annenin gelmesi ile hızla sakinleşirken bağlanmada farklılıklar sergileyen çocuk annenin gelmesine karşın halen sakinleşmemiştir. Bazı durumlarda çok gürültülü  tepkiler ortaya çıkabilir.

Anne çocuğunun bu tür davranışlar sergilememesi için çocuğuyla nasıl bir iletişim kurmalı ve nasıl bir yol izlemelidir?
Olağan anne bebek ilişkisininde bağlanma, dolayısıyla annenin ayrılması ile de korku tepkisi olacaktır. Korku beklenmelidir. Bağlanma bebeğin olduğu kadar annenin de gereksinim içinde olduğu bir durumdur. Bağlanmayan bebek kökü olmayan bitki gibidir, olağan gelişim sergileyemez ve yaşamını, ilişkilerini yürütemez. Sağlıklı bağlanma da güven temel bir özelliktir. Bebeğe güven duygusunun iletilmesi gerekir. Güven sarsıcı olmamak için verilen sözün tutulması yeterlidir.

Çocukların anneye bağımlı olmasının asıl nedeni anne midir?
Bağlanma karşılıklıdır. İlişkinin başında belirleyici ve etkin olma rolü büyük olmasından dolayı annedir. Bebek ilişkinin başında edilgen iken yaşı ilerledikçe etkin olmaya başlar.

Anne çocuğa tekrar geri geleceğinin güvencesini nasıl vermelidir?
Geri gelme güvencesi geri gelinerek verilir. Bunun için ayrılık süresinin makul düzeyde tutulması yeterlidir. Bebek makul olan süreyi belirleyen taraftır. Bebeğin anneden ayrıldıktan sonra kimlerle kaldığı da önemlidir. Tanıdık kişiler her zaman daha kolay kişilerdir. Aile bireyleri bu nedenle yardım alınacak ilk kişilerdir. Babalar önemle ön plana çıkarılmalıdırlar.

Kaynak: Anadolu Sağlık Merkezi web sitesi
(www.anadolusaglik.org)