Çocuklarda Böbrek Hastalıklarının Tedavisi

Çocuklarda en sık görülen böbrek hastalıklarını İstinye Üniversite Hastanesi Liv Hospital Bahçeşehir’den Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Prof. Dr. Ozan Özkaya ile konuştuk.

Çocuklarda en sık görülen böbrek hastalıkları neler?
Çocuklarda öncelikle doğuştan idrar yolu anormallikleri denilen üriner sistemin anormalliklerini görüyoruz. Bunlar mesaneden idrarın geriye kaçması dediğimiz vezikoüreteral reflü olabilir, üreteropelvik bileşkelerle dediğimiz darlıklar olabilir. Bunların neden olduğu ya da bunlardan bağımsız olarak ortaya çıkan tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, idrar kaçırmalar, böbrek taşları ve böbrekteki kistler sık gördüğümüz hastalıklardır. Bu sık görülen hastalıkların dışında çocukluk çağında hipertansiyon, böbreğin glomerülonefrit dediğimiz iltihap durumları, proteinüri sebep olabilecek diğer hastalıklar da görülmektedir.

ÇOCUKLARDA İDRAR YOLU ENFEKSİYONU

Çocuklarda sık görülen bir hastalık ta idrar yolu enfeksiyonu. İdrar yolu enfeksiyonu nedir? Ne gibi belirtiler verir?
İdrar yolu enfeksiyonları idrar yollarının iltihabıyla meydana gelir. Bazen bu iltihap sadece mesanede olabilirken bazen de böbreklerde olabilir. Böbreklerde olduğu zaman üst üriner sistem enfeksiyonu, mesanede olduğu zaman sistit olarak tanımlanır. Bunun belirtileri aslında yaş grubuna göre değişir. Yeni doğan döneminden ergenlik dönemine kadar farklı dönemlerde farklı bulgular verebilir. Örneğin; yeni doğan döneminde ya da çok küçük çocuklarda ateş, kilo almakta gecikme, huzursuzluk, kusma, idrarın kokusundaki değişiklikler gibi bulgular olabilir. Daha büyük çocuklarda ya da okul çağındaki çocuklarda idrar yaparken yanma, karın ağrısı, kasık ağrısı, sık idrara gitme ama az idrar yapma, idrarda renk ve koku değişiklikleri gibi belirtiler olabilir. Burada hekim için en belirleyici önemli bulgulardan bir tanesi de ateşin eşlik ediyor olup olmamasıdır. Eğer ateş eşlik ediyorsa enfeksiyonun böbrekte olma ihtimali yüksektir. Böyle bir durumda buna yönelik ileri tetkikler yapılması gerekir.

TEKRARLAYAN İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI

İdrar yolu enfeksiyonu tekrarlarsa ne yapmak gerekir?
İdrar yolu enfeksiyonlarında çeşitli sebepler vardır. Bu hastanın kız ya da erkek olmasına bağlı olarak değişmekle birlikte eğer bir çocuğun üç kereden fazla idrar yolu enfeksiyonu tekrarlıyorsa ileri tetkik yapmak gerekebilir. Çünkü tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olan çocuklarda altta yatan sebeplerden bir tanesi mesaneden idrarın geriye kaçmasıdır. Bu tür çocuklarda vezikoüreteral reflünün olup olmadığını araştırılması gerekir. Bu nedenle bu çocuklara öncelikle bir ultrasonografinin yapılması önerilir. Bu sorunun devamı ve çözümü için bir çocuk nefrolojisi uzmanına ya da çocuk üroloji uzmanına başvurmaları gerekir. Bunun dışında okul çağı çocuklarında mesane fonksiyon bozukluğu denilen mesanenin çalışmasıyla ilgili bozukluklar da tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına sebep olabilir. Bu çocuklar özellikle idrar kaçıran çocuklardır, tuvalete yetişemeyen çocuklardır. Örneğin; çocuk oyuna dalıyordur, koştura koştura tuvalete giderken tuvaletin kapısında idrar kaçırabilir. Gündüz idrar kaçıran çocuklarda özellikle mesane fonksiyon bozukluğu açısından dikkatli olmak ve bu çocukları da o yönden değerlendirmek gerekir. Mesanenin çalışmasıyla ilgili bazı durumlarda basit tedbirlerle durum düzeltilebilir ve çocuğun enfeksiyon geçirmesi engellenebilir.

Prof. Dr. Ozan Özkaya

ÇOCUKLARDA BÖBREK TAŞI

Çocuklarda böbrek taşı neden olur? Böbrek taşı ne gibi belirtiler verir?
Böbrek taşlarının sebebi idrarda bazı kimyasal maddelerin bir kısmının fazla olması bir kısmının da az olmasıdır. Genetik faktörler de önemlidir. Bunun dışında aşırı derecede D vitamini kullanılması, beslenmeyle ilgili bazı faktörler de etkilidir. En sık görülen taş kalsiyum oksalat dediğimiz taş grubudur. Ama farklı taş grupları da vardır. Çocuklar erişkinler gibi taşları çok gürültülü bir şekilde düşürmezler. Daha hafif bulgularla seyreder. Örneğin karın ağrısı, idrar yaparken yanma, idrarda kan gözükmesi, sık idrara çıkma, böğür ve yan ağrısı dediğimiz ağrılar taşı olan çocuklardaki bulgulara örnektir. Ancak sıklıkla çocuklarda taş, başka bir sebeple karın ultrasonu yapıldığında tesadüfen de saptanabilir.  Böyle bir durumda hastanın çocuk nefroloji veya çocuk üroloji uzmanına hastanın başvurması gerekir. Neden olduğunu araştırmak için idrarda bazı testler yapılmalıdır. Bazı maddelerin atılımı için örneğin kalsiyum, oksalat sitrat dediğimiz maddelerin atılımını ve risk faktörlerin belirlenmesi gerekir. Çünkü taş bir kez olduğu zaman ilerleyen yaşam süresi boyunca tekrarlama riski vardır.  Bu nedenle bu önlemlerin belirlenip ona göre önlemlerin alınması gerekir. Taşın tipine veya anormal olan duruma göre diyet ya da ilaç tedavisi verilebilir. Verilebilecek en basit öneriler, bol su içme ve az tuzlu yemek yemektir.

ÇOCUKLARDA BÖBREK NAKLİ

Çocuklarda böbrek nakli gerektiren durumlar nelerdir?
Eğer böbrekler son dönem böbrek yetmezliği denilen evreye gelmişse bu durumda iki çeşit tedavi şekli ortaya çıkar. Diyaliz ya da böbrek nakli tedavisi. Çocuklarda son dönem böbrek yetmezliğine sebep olarak nakile yol açacak pek çok hastalık vardır. Örenğin; üriner sistemin doğuştan anormallikleri, mesanenin bozukluğuyla ilgili nörolojik mesane durumları. Bunun dışında genetik nefrotik sendrom adı altında gruplandırılan genetik hastalıklar, böbreğin glomerülonefritler dediğimiz bir grup böbrek hastalıkları, polikistik böbrek hastalıkları dediğimiz hastalıkların bir kısmı çocuklarda çeşitli yaş gruplarında son dönem böbrek yetmezliğine sebep olabilir. Bu durumda diyaliz ihtiyacı doğabiliyor ya da böbrek nakli yapılması gerekebiliyor.

Bir hekim olarak her zaman için öncelikle böbrek nakli tedavisini isteriz. Çünkü diyalizin yarattığı bazı sorunlar olabilmektedir. Çocuğun büyüme ve gelişme fonksiyonlarında biraz geriliğe sebep olabilmektedir. Bu nedenle biz hekimlerin en büyük amacı bu diyaliz süresini mümkün olduğunca kısa tutmayı başarmak ve nakil şansını hastalarımıza vermektir. Maalesef her hastanın, her çocuğun bir canlı vericisi uygun olamıyor ve ülkemizde kadavra bağışların oranı da diğer ülkelere göre oldukça düşük. Bu zorlu diyaliz sürecinden kurtulmalarının tek şansı bir organ bağışıdır. Bu konuda daha bilinçli olmamız gerekiyor.

ÇOCUKLARIN BÖBREK SAĞLIĞI İÇİN…

Çocukların böbrek sağlığı için nelere dikkat etmek gerekir?
Öncelikle doğru ve sağlıklı beslenme çok önemlidir. Bunun dışında böbrek sağlığını ifade eden belirtileri dikkate almak ve belirtiler varsa hemen hekime başvurmak önemlidir. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu, idrar kaçırma sorunu olan çocuklar ve tansiyon yüksekliği olan çocuklarımızın erken dönemde bir çocuk nefroloji uzmanına başvurmaları olayın ilerlemesini engelleyecektir. Özellikle idrar yolu enfeksiyonunu ve taş oluşumunu engellemek için bol sıvı almalarını, az tuzlu yemelerini ve kendi belirli hastalıkları varsa o hastalığın özelliğine göre çeşitli diyet ve önlemler alınabilir.