Çocuklarda Diş Çürüğü

Çocuklarda çürük önleyici uygulamalar…

Çocukların ağız ortamında bulunan floranın doğal yerleşik bakterilerinden mutans streptokokları( MS) ile çürük arasındaki ilişkinin gösterilmesine yönelik pek çok araştırma bulunmaktadır. MS ve diğer bir bakteri türü olan laktobasiller  birlikte  ağızda bulunan sert dokularının temel bakterileri olarak anılırlar. Tükürükteki oranlarının ölçümü, çürüğün tanı ve tedavisinde önemli rol oynar. Ağız ortamındaki çürük yapıcı bakterilerin  sayılarının azaltılması, çürüğün önlenmesi ve kontrolünde önemli bir faktördür.

Mutans streptokokları, süt dişlerinin bebeğin ağzındaki yerlerini almaları ile hemen birkaç ay içerisinde saptanabilirler ve  kaynakları ise genellikle annenin tükürüğü olarak görülmektedir. Deneysel veriler tükürüklerinde çürük yapıcı bakteri (MS) oranı yüksek konsantrasyonda  bulunan annelerin çocuklarının infeksiyon oranının yüksek , düşük tükürük MS oranına sahip annelerin  çocuklarının infeksiyon oranının çok daha  düşük olduğunu göstermektedir. Daha da önemlisi tükürüklerinde yüksek konsantrasyonda MS taşıyan annelerin çocukları çok küçük yaşta enfekte olma yönünde büyük bir risk taşırlar ve süt diş dizilerinde de  çok yüksek bir olasılıkla çürük lezyonları gelişir.

Bu kanıt tükürük çürük yapıcı MS sayısının azaltılması yoluyla anneden bebeğe tükürük mutans streptokoklarının geçişinin azaltılması temeline dayanan pek çok araştırmaya dayanak oluşturmuştur.

Gelişimlerinin erken bir evresinde MS ile enfekte olan çocuklar da anne, infeksiyonun ana kaynağı kabul edilir. Çalışmalar tükürüklerinde yüksek oranda MS taşıyan annelerin çocuklarında MS birikim riskinin kuvvetle artmış olduğu gösterilmiştir. Kısaca annenin bebeğini beslerken biberon, emzik, mama kaşığı vs. araçları önce kendisinin tadarak bebeğine vermesi yoluyla anneden bebeğe bakteri geçişi oluşabilmektedir. Aslında bu durum annede bakteri hücreleri fazla sayıda olduğunda çocukta ilk dişlerin sürmesi sırasında bakterinin tutunabileceği diş yüzeylerine yerleşimi kolaylaşacaktır. MS ile erken  enfeksiyon sonucu  süt diş dizisinde çürük gelişim riskinin artışını pek çok araştırmada gösterilmiştir. Tüm bu bulgular koruyucu uygulamaların tükürüklerinde yüksek oranda MS taşıyan annelerin üzerinde yoğunlaşması gerektiğini göstermektedir.

Bu alanda yapılan çeşitli uygulamalardan  fluorid ve klorheksidinin bir kombinasyonunun kullanımının en iyi sonuçları verdiği yönündedir. Fluorid çok yaygın olarak bilinen uygun bir çürük önleyici ajan, ve klorheksidin de bakteri plağı oluşumunu önleyen  bileşen olarak yaygın  kullanılmaktadır. Her ikisinin etki etki mekanizmaları  tamamen farklıdır ve birlikte kullanımı çürük yapıcı bakterilerin üzerinde sinerjik bir etki yaratır.

Anneden bebeğe bakteri geçişi 3 yaşına dek önlenebilirse, çocuğun dişlerinin çürüme olasılığı büyük ölçüde engellenecek ve çocuğun ağzında çürüklü diş sayısı çok büyük ölçüde azalacaktır. Çocuklarda korunma programları özellikle çürük açısından infeksiyon riskinin arttığı dönemlere yoğunlaştırılması önemlidir. Bu dönemler süt dişlerinin sürmelerinin tamamlandığı 3 yaş civarı ve 6-8 yaşları arasında karışık dişlenme dönemine rastlayan zamanlardır.

Çürükten korunma programları içinde çocuğun beslenmesinin dişhekiminin uyarıları doğrultusunda düzenlenmesi, profesyonel olarak muayenehane ortamında uygulanacak” florid jelleri”, dişlerin çiğneyici yüzlerinin çürümesini engelleyen ”fissür örtücü” uygulamaları, “probiyotik” kullanımı, “propolis” uygulamaları vs sayılabilir. Ancak ailelerin özellikle dikkat etmeleri gereken çocuklarının öğün aralarında atıştırma alışkanlıklarını önlenmek ki bu tip atıştırmalar oldukça çürük yapıcıdırlar ve dişlerini en azından sabah ve akşam “floridli” bir diş macunu ile günde  iki kez fırçalamalarını sağlamak olacaktır.

Prof. Dr. Gamze Aren
İstanbul Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi
Pedodonti Anabilim Dalı Öğretim Üyesi