Çocuklarda Göz Kapağı Düşüklüğü ve Gözyaşı Kanal Tıkanıklığı

Çocuklarda göz kapağı düşüklüğü ve göz yaşı kanal tıkanıklığını Batıgöz Altunizade Hastanesi’nden Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ferda Çiftçi Sağlığım İçin Herşey’e anlattı.

ERKEN MÜDAHALE EDİLMEZSE GÖZ TEMBELLİĞİ GELİŞİR

Pitozis, çocuklarda göz kapağı düşüklüğü nedir? Nasıl bir hastalıktır?
Çocuklarda göz kapağı düşüklüğü erişkinlerden daha farklı bir durumdur; çünkü çocuklarda müdahale etmenin zamanlaması önemlidir. Eğer zamanlamayı doğru seçemezseniz optik aksı; yani görme aksını kapatan bir Ptozis, çocuklarda göz tembelliği yaratır. Bu göz tembelliğinin tedavisi 6 yaşına kadar olmalıdır. Aksi takdirde geri dönüşü olmaz. Dolayısıyla çocuklarda ptozisi yakalamak ve tedavi etmekte zamanlama çok önemlidir. Çocukta eğer kapak düşükse göz bebeğini kapatıyorsa müdahale hemen olmalıdır. Aksi takdirde göz tembelliği ortaya çıkar. Ama göz bebeğini kapatmıyorsa hafif bir ptozis varsa 4-5 yaş arası müdahale edilebilir. 4-5 yaş civarında okul hayatı başlamadan Ptozu ameliyat ederek düzeltmek gerekir. Kapağın fonksiyonu varsa diğer gözün kapağı gibi aynı seviyede ayarlanabilir. Ama fonksiyonu yoksa da alın kasına asılarak askı ameliyatıyla düzeltilebilir. Erken müdahale görme aksını açacağı için göz tembelliği riskini de ortadan kaldırır.

PTOZİS NASIL ANLAŞILIR?

Göz kapağı düşüklüğünde çocukta ne tür yakınmalar olur?
Çocuk tarafında hiçbir yakınma olmaz; ptozis tamamen görseldir. Aileler bunu fark ettiği anda hekime başvurmalıdır. Hafif bir ptozis göz kapağını kapatmaz. Hafif göz kapağı düşüklüklerinde 4-5 yaş civarında müdahale edilmelidir. Asla 18 yaşına kadar beklenmesi gibi bir durum yoktur. İleri derecede kapak düşüklükleri ise çocuğun göz bebeğini kapatır. Bu göz kapağı düşüklükleri görmeyi geliştirmediği için göz tembelliği yapabilir. Bu türün tedavisi de 6 yaşına kadar olmalıdır. Daha sonra geri dönüşü olmayan bir yola girdiği için çocuk hep az görecektir.

Göz kapağı düşüklüğü ptozis genelde tek gözde mi olur? Bazı çocuklarda iki gözde birden olabiliyor mu?
Sıklıkla tek gözde olur; ama çift taraflı da olabilir. Birde bazı sendromlar var o sendromlarda hem burun kökü genişliği ile birlikte hem göz kapağı düşüklüğü olabiliyor. Çift taraflıda olabiliyor tek taraflıda ama daha çok tek taraflı.

Hafif derecedeki ptozis; yani çocuklardaki göz kapağı düşüklüğünde sürekli göz kapağı hafif düşük müdür? Zaman zaman göz kapağı açılıp zaman zaman düşebilir mi?
Genellikle öyle bir şey olmaz. Bakış açısıyla öyleymiş gibi görünür. Örneğin çocuk yukarı bakarken çok düşük gibi görünür ama aşağı bakarken yükselmiş gibi görünür. Aslında değişmez.

Doğumsal olarak ne gibi risk faktörleri var, kalıtımın etkisi var mı? Bunda başka tetikleyici faktörler var mı?
Eğer aile de bu sendrom varsa kapak düşüklüğü genetik geçişli olabiliyor. Ama sadece br neden bu değil. Mutasyonel; yani anne karnında yaşanan bazı olaylar da kapakta düşüklük yapabilir. Maalesef anne karnında saptanması da çok kolay değildir.

Genelde çocuklarda göz sağlığı çok belirgin bir şikâyet olmazsa ailelerin çok dikkate almadığı bir konudur. Nasıl değerlendirirsiniz?
Çocuklarda göz tembelliğini ailelerin anlaması çok zordur. Çünkü eğer bir göz bozuksa çocuk sağlam olan diğer gözünü kullanır. Bozuk olan gözde görme gelişmediği için göz tembelliği olur. Bu 3 yaşına kadar yakalanırsa tedavisi mümkün. Sağlam gözü kapatarak o gözü çalıştırarak göz bozukluğu düzeltilebilir. Bunun için çocukların göz kontrolleri önemlidir. Okullarda yapılan taramalar bile çocuklar için geç olabilir.  Çocuk hekimlerinin küçük yaşlarda değerlendirmesi önemlidir.

Prof. Dr. Ferda Çiftçi

NE ZAMAN GÖZ KONTROLÜ YAPILMALI?

Aileler ne sıklıkla çocuklarını göz hekimine götürmeli? Hiçbir şikâyeti olmasa bile göz tembelliğini aileler anlayamayacağına göre ne önerirsiniz?
Normal süreçte her bebeği aile ya da çocuk hekimleri büyüme süreci açısından takip eder. Bu dönemde kriter Sağlık Bakanlığı’nın da söylediği 3 yaştır. Erken dönemde her probleme müdahale etme şansı vardır.

ASKILAMA AMELİYATI İLE GÖZ KAPAĞI DÜŞÜKLÜĞÜNÜN TEDAVİSİ NEDEN OLUR?

Göz kapağı düşüklüğünün Ptozisin tedavisinde nasıl olur? Askılama ameliyatı nedir? Anestezi nasıldır? Nasıl yapılır? Ne kadar sürer?

Öncelikle kapak fonksiyonuna bakılır. Eğer kapak fonksiyonu varsa yani çocuk aşağı sonra yukarı baktığında kapak çalışıyorsa, kapağı kaldıran kasa yönelik cerrahi yapılır.  Bu fizyolojik daha güzel bir görsellik sağlıyor. Ama eğer kapak fonksiyonu yoksa alın kasından faydalanarak askılama yapılır. Genellikle çocuklarda silikon askılama uygulanır. Silikonun özelliği esnek olabilmesi ve gerektiğinde düzeltilebilmesidir. Bu yüzden silikon tüm bu dünyada da kullanılan geçerli bir yöntemdir. Ama kapak fonksiyonu varsa fonksiyonel bir cerrahi tabi ki öncelikle tercih edilir. Genel anestezi kullanılır. Tek kapağın operasyon süresi 30-40 dakika kadar sürmektedir.

GÖZYAŞI KANAL TIKANIKLIĞI NEDİR?

Çocuklarda gözyaşı kanal tıkanıklığı nasıl bir hastalıktır? Gözyaşı kanal tıkanıklığı çocuklarda neden oluyor?
Normalde anne karnındayken gözyaşı kanalı oluşur ve kanalın ucundaki valfler açılır. Bazen de çocuk doğduktan sonra açılır ya da açılmaz. Açılmadığı takdirde kanalın ucunda bir tıkanıklık oluşur. Gözyaşı kanalı tıkanınca gözde üretilen gözyaşı, buruna akamadığı için dışarı akar ve göz sulanır. Bu sulanma sıvı biriktiği için enfeksiyon riski geliştirebilir ve kirpiklerde yapışıklık, kapak kenarlarında kırmızılık olabilir. Kimi zaman çocuklar bu şikayetlerle geldiğinde antibiyotik damla ile tedavi etmeye çalışılır; çünkü konjonktivit ile benzerlik gösterebilir. Bu anlamda sık konjonktivit geçiren çocuklar kanal tıkanıklığı açısından incelenmelidir.

Bunu araştırmak içinde çok basit bir test uygulanır. Çocuğa zararı olmayan bir floresan boya birer damla şeklinde göze damlatılır. Normalde 5 dakika içinde kaybolması gerekir. Eğer kaybolmuyorsa kanal tıkalı demektir. Tanısı da çok basit tanıyı koyduktan sonra tedavi için yaş faktörü çok önemlidir. İlk 6 ay sadece masaj verilir; ama masajı doğru yapmak gerekir. Özellikle iki kapağın birleştiği yere, köşeye pompa şeklinde masaj yapılır. Kemik dokusuna masajın bir anlamı yoktur. Tam köşeye masaj yapılmalıdır. Genelde ilk 6 ay uygulanan bu masaj yüzde 90’ını açar. Eğer masajla açılmazsa o zaman 6 aydan sonra sık enfeksiyon geçiriyorsa 1 yaşına kadar sondalama ameliyatı yapılır. Sondalama zor ve korkulacak bir ameliyat değildir. Anestezi uygulanır ve sondalama yapılır. Ameliyat sonrası da 1-2 saat gözlemlenir ve taburcu edilir.

GÖZÜN SULANMASI ÖNEMLİ BİR BELİRTİ

Gözde sulanma önemli bir belirti, bu aslında gözyaşı kanal tıkanıklığı dışında başka göz ile ilgili problemlerin de belirtisi olabilir mi?
Gözün sulanması başka problemler yüzünden de olabilir. Göz tansiyonu dediğimiz glokom hastalığı, alerjik konjonktivitler. Zaten belirlemek için bu amaçla test yapılır. Eğer kanal tıkanıklığı 1 yaşına kadar açılmazsa, zamanla kanal, açılacak olan valf sertleşir. Ve başarı istatistiklere bakıldığında başarı oranı yaş ilerledikçe düşmektedir. Erken yaşlarda müdahale önemlidir.

İlk 6 aya kadar masaj yapılması gerekiyor. Ne kadar süre ile masaj uygulanmalı?  
Bunun bir kanıta dayalı standardizasyonu yok; ama ailelere anlatırken “sabrınızın yettiği noktaya kadar” diyoruz. Çünkü ne kadar sık masaj yapılırsa, o hidrostatik basınçla kanalın ucundaki zar açılır. Dolayısıyla günde 10-20 kere çocuğun dayanabileceği kadar, pompalama şeklinde ve gözün tam iç açısındaki o açıya masaj yapılmalıdır.

Çocuklardaki hangi göz sorunlarının tedavisi Türkiye’de yapılabilir? Biraz ailelere bilgi verebilir misiniz? Çocuklarda, bebeklerde göz sağlığı ile ilgili ailelere başka ne gibi tavsiyeleriniz olacak?
Öncelikle göz tembelliği için göz muayenesi çok önemli; yani mutlaka damlalı bir muayene yapılarak çocuğun göz tembelliği riski var mı yok mu belirlenmelidir. Çünkü çocuk kendini o yaşlarda ifade edemez. Yurtdışındaki ya da Türkiye’ye geldiklerinde bir merkezde yaptırabilirler. Çocuğun eğer görünen bir problemi varsa erken dönemde tedavisi yapılmalıdır. Kapak problemleri, gözyaşı kanalı problemlerinin tedavisi ülkemizde yapılabilmektedir.

Çocuklarda göz arkası tümörlerinin yakalanması açısından damlalı muayene önemlidir. Çocuğun durumuna göre göz dibi kontrolü, retina kontrolü yapılabilir. Göz tembelliği riski için mutlaka gözlük muayenesi yapılmalıdır. Gözler arasında görme farkı varsa mutlaka az görme riski olan gözün görmesi için rehabilitasyon uygulanmalıdır. Bunu dışında genel göz kontrolleri için çocuklarda 1-2 ve 3 yaş kontrolleri çok önemlidir.