Çocuklarda Öksürük

Çocuklarda görülen öksürüğün pek çok nedeni olabilir. Öksürüğün özellikleri ipuçlarını da verir. Kuru öksürük mü, nöbetler halinde mi geliyor, uykudan uyandırıyor mu, balgamlı mı gibi soruların cevapları öksürüğün çeşidini bize anlatır. Enfeksiyonlarda bu belirtilerin hepsi görülebilir ancak ilave olarak ateş de görülür. Oysa ateşsiz öksürük nöbetleri çok daha fazladır.

Öksürüğün en sık nedenlerden birisi, “öksürükle seyreden astım”dır. Hiç nefes darlığı, hırıltı ve hışıltı olmaksızın sadece öksürük nöbetleri ile gider. Bu grup çocuklar maalesef uzun süre sadece antibiyotiklerle tedavi edilmeye çalışılır, ilaç verilir ancak işe yaramaz. Başka ilaç verilir; iyileşir gibi olur, ardından yine tekrarlar. Eğer bu aşamada yakalanıp da gerekli tetkikler ve tedavi uygulanırsa, daha ileri gitmeden tedaviye başlanır, kontrol altına alınır. Ama bu durum fark edilmeden sürüp giderse, bir müddet sonra hırıltılar, hışıltılar ve nefes darlığının da eklendiği astım tablosuna doğru gider.

Bir diğer neden, yabancı cisim aspirasyonudur. Özellikle nefes kontrolünü beceremeyen küçük çocuklarda ve bebeklerde bir şeyler yerken oyun oynama, gülme, ağlama gibi ani nefes çekmeye yol açan durumlarda küçücük bir parçanın nefes borusuna kaçması, ileriki dönemlerde uzun öksürük nöbetlerine yol açabilir.

Doğuştan gelen metabolik hastalıklar da halen ülkemizde önemli bir sağlık sorunudur. Akraba evliliklerinde görülme riski daha fazla olan kistik fibrozis, erken dönemlerde belirti vermez. Sadece anne bebeğini öperken terinin tuzlu tadını hissetmekten rahatsız olur. Ama önceleri pek anlam veremez.  Zamanla başlayan öksürük nöbetleri, bu hastalığı akla getirdiği takdirde çok basit olan bir “ter testi” ile hastalığın tanısı konabilir.

Doğuştan gelen hastalıklardan olan immün yetmezlikler de önemli bir öksürük nedenidir. Ancak bebek yeni doğduğu dönemde anneden geçen koruyucu faktörler bebeği koruduğu için pek anlaşılmaz. Zaman içinde bebek büyüdükçe bu faktörlerin ömrü dolup atılır, bebek kendi ihtiyacını üretemez; hastalıklar peş peşe gelir. İmmün yetmezlikte solunum yolu enfeksiyonları çok sık görülür.

Diğer neden reflüdür. Yetişkinlerdeki gibi çocuklarda da görülen reflü sadece öksürük nöbetleri ile bulgu verebilir.

Bir diğer neden, tüberkülozdur. Toplumda gizli veya tanı almamış bulaştırıcıların yoğun olması, bu hastalığı da halen önemli kılmaktadır. Özellikle küçük bebeklerde sadece inatçı öksürükle kendini gösterebilir.

Doğuştan gelen yapısal anomaliler de öksürük nedeni olabilir. Örneğin kalpten çıkan ana atardamarların soluk borusunun etrafından dolanıp onu sıkması, öksürük nöbetleri ile kendini gösterebilir. Aslında bu saydıklarımızın devamlı öksürüğe neden olması beklenir. Ancak pek çoğu, bu kadar net olmaz. Hafif düzeydeki bozukluklar, vücut tarafından tolere edilebilir. Ne zaman ki hafif bir enfeksiyon, solunum yolunda ödem oluşursa, reaksiyon abartılı olarak ortaya çıkar.

Postviral öksürük de öksürüğün en sık rastlanan nedenlerinden bir diğeridir. Solunum yolunu etkileyen nezle, grip ve diğer virüs enfeksiyonları, bronşlarda zedelenmeye yol açar. Bu zedelenme sonucunda daha hassas hale gelen bronşlar, en küçük bir uyaran karşısında öksürük nöbetini başlatır. Aslında altta yatan ciddi veya ağır bir hastalık yoktur.  Geçirilen enfeksiyona ikincil gelişen, “enfeksiyon sonrası” veya diğer bir deyişle; “post viral” öksürüktür. İyileşme sürecinde görülen bir bulgudur.  İlaçlara da pek cevap vermez, zaman içinde kendisi iyileşir. Ama bu arada kreş, okul gibi toplu ortamdaki çocuk, bir başka virüs bulaşması ile yeni bir enfeksiyon alırsa, öksürük yeniden şiddetlenir. Sonuçta azalma ve artmalarla seyreden, tekrarlayıcı öksürükler olur.  Bunun önemi; uzun süreli öksürük yapabilecek diğer hastalıkları araştırıp, onların olmadığını kanıtladıktan sonra, aileye bu öksürükten rahatsız olmamasını, zamanla geçeceğini söyleyip, gereksiz antibiyotik kullanımını azaltmaktır.

Prof. Dr. Reha Cengizlier
Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Pediatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
Pediatrik Allerji Bölümü Başkanı