Çocuklarda Oyuncak Seçimi

Hemen hemen her erkek çocuğun rüyasında kırmızı bir araba, her kız çocuğunun da düşlerinde kocaman bir bebek yok mudur?

Çıngıraklar, bez bebekler, uzaktan kumandalı arabalar… Zaman zaman anne babalar için gereksiz görünebilen bu oyuncakların her birinin çocuk gelişiminde ayrı bir yeri ve önemi var.

Memorial Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uzm. Dr. Abdurrahman Yıldırım, ‘Oyuncakların çocuk gelişimindeki önemi ve dikkat edilmesi gerekenler’ hakkında bilgi verdi.

Oyuncak, çocukta merak uyandırmalı, kasları çalıştırmalı, girişimciliği ve hayal gücünü arttırmalı. Daha da önemlisi çocuğu problem çözmeye yönlendirmelidir. Bu nedenle çocuk için en iyi oyuncak tekrar tekrar oynamak istediği ve her defasında daha fazla haz aldığı oyuncaktır.
Evde bulunan kaplar, makaralar, hamurların tümü çocuğa istediği gibi şekillendireceği bir oyun ortamı sağlar. Oyun çocuğa yaşam deneyimi sağlayarak, kendini farklı durumlara uyarlamasına da yardımcı olur.

HER YENI BILGI YENI BIR OYUNCAKTIR

Oyuncakların çocukların yaş grubuna göre seçilmesi gerekmektedir. Yaş grubu, çocuğun ne ile oynayacağının yanında, nasıl oynayacağını da belirler. 0-2 yaş arası çocuklar tüm duyularını uyaran renkli ve sesli çıngırak gibi oyuncaklardan hoşlanırken, okul öncesi çağda olan çocuklar yaratıcı yönlerini destekleyen her türlü nesneden ve resim yapmaktan hoşlanırlar.

Çocukların yaşına uygun becerileri geliştirecek oyuncaklara daha duyarlı olduğu bilinmektedir. Çünkü çocuk için edindiği her yeni beceri aynı zaman da bir oyundur. Objelerin yer değiştirmesi ve objelerle çıkartılan sesler bile onun için en zevkli oyunların başında gelebilir.

BEBEKLERİN OYUNCAK SEÇİMİ MÜZİĞE OLAN İLGİLERİNİ ORTAYA ÇIKARTIR

Objelerle çıkartılan seslere olan ilgisi onun müzik yeteneğinin bir göstergesi olabilir. Oradan çıkan bir tını bebeğin müziğe olan ilgisini keşfettirebilir. Keşfettiği yeni renkler ve sesler sanata olan ilgisini ortaya çıkartabilir. 6. aydan sonra annenin iyi bir gözlemci olması bebekteki bir takım davranışların anlamlı olduğunu farkettirecektir.

Örneğin, ses yapan iki objeyi birbirine vurduğunda bu ses hoşuna gidiyorsa onu yapmakta israr eder. Çok dikkat kesilir sürekli tekrarlamak ister. O hareketi kestiğiniz zaman ağlayabilir huysuzluk yapabilir. Hoşuna gittiği oradan anlaşılabilir. Hatta bebeğe anne karınındayken bile klasik müzik dinletilebilir.

İlk 6 ayda müziğe yetenekli olan çocukların agulaması bile farklıdır. Daha yüksek frekansta ve daha uzun süre ses cıkartabilir. Binlerce bebek üzerinde yapılmış araştırmalarda özellikle ilk 6 ayda hepsinin ağlamalarındaki ses tonları birbirinden farklı olarak saptanmış, dışardan bakıldığında aynı gibi gözükse de bu farklılık detaylı incelemelerde ortaya konmuştur. Bu bağlamda müziğe ilgisi olan bebekler erkenden saptanarak müzik eğitimi için yönlendirilebilir.

OYUNCAKLAR ÇOCUKLARIN MESLEK SEÇİMLERİNİ ETKİLER

Oyuncak, çocukların kişilik ve yetenek gelişimini sağlayarak, yetişkin dünyasına hazırlanmasına yardımcı olmaktadır, doğru seçilen oyuncağın çocukların psikolojik gelişimi kadar, kültürel gelişimine ve hatta ileride meslek seçimine de fayda sağlamaktadır.

Örneğin arabalara merakı çok yoğun olan bir çocuğun ileride yarış sporlarına ilgisi olması, lego ya da el hamurlarına ilgisi olan bir çocuğun da mimar ya da mühendis olması olasıdır.

Oyuncaklara olan ilgi çocukların içinden gelmektedir ve çocuğu zorla başka bir oyuncağa yönlendirmek imkansızdır. Önemli olan çok küçükken yeteneğini keşfetmek ve ona göre çocuğu yönlendirmektir. Bu nedenle yaş grubuna göre çocuğa uygun oyuncağı almak ve sıkı gözlemci olmak gerekmektedir.

HAYAL KAHRAMANLARI ÇOCUĞU TRAVMAYA GÖTÜREBİLİR

Hayal kahramanları, tabanca, tüfek gibi oyuncakların çocukların ruhsal gelişimine olumsuz etkileri bulunmaktadır. Onlar çocuğu şiddete meğilli hale getiriyor ve bu durum travmaya neden olabiliyor.

Çocuğun özellikle 5 yaşına kadar soyut somut kavramı gelişmediği için gerçek hayatla hayal dünyasını karıştırabiliyor. Ailelerin bu konuda dikkatli olması ve çocukları ne kadar isterse istesin bu oyuncaklardan edinmemeleri gerekmektedir.

OYUNCAK YÜZEYİNDEKİ KİMYASAL MADDELERE DİKKAT

Oyuncak alırken dikkat edin; ebeveynlerin oyuncak alırken oyuncağın kullanımından kaynaklanan riskleri de dikkate almak gerekmektedir. Oyuncağın parçaları sağlam ve zorlamalara dayanıklı olmalı, yüzeyleri zararlı olan kimyasal madde ile kaplı olmamalı, kenarı ve çıkıntıları fiziksel yaralanmaları en aza indirecek şekilde tasarlanmalı, oyuncaklar ve özellikle çocuğun ağzına soktuğu yüzeyi boyalı olan oyuncakları almamalarını öneriyoruz. parçaları boğulma riski taşımamalıdır. 4- 5 yaşından önce nefes borusuna kaçabilir. 4- 5 cm’den küçük parçalar içeren oyuncaklardan kaçınılmalıdır.

HANGİ AYDA HANGİ OYUNCAK FAYDALIDIR?

0-3 AY ARASI OYUNCAKLAR

Hareketli, özellikle müzikli parlak renkli ve basit biçimli olanları seçin. Bebeğin dikkatini toplamasına ve şekil tanımasına yardım eder.

Plastik Halka: El denetimi ve eşgüdümü geliştirir.
Çıngırak: El denetimini ve el göz uyumunu geliştirir; bebeğe bedenin bittiği oyuncağın başladığı yeri öğretir.

4-6 AY ARASI OYUNCAKLAR

Bez bebekler ve diğer yumuşak oyuncaklar: Düşsel oyuna teşvik eden, avutucu nesneler.

Yumuşak top: El-göz uyumunu geliştirir.
Ayna: Benlik kavramını besler
Parlak renklerde ve farklı şekillerde yumuşak bloklar: Renk ve şekilleri tanımaya yardımcı olur.
Oyun minderi-oyun merkezi: Etki tepkiyi öğretir.
Diş çıkarma halkaları: Rahatsız dişetlerini yatıştırır.
Kumaş kitaplar: Dokunma deneyimi kazandırır; kitap sevgisini besler.

6-9 AY ARASI OYUNCAKLAR

Bloklar: Boyut algısını güçlendirir, renk ve şekil tanımayı sağlar.
Toplar: El göz uyumunu ve dengeyi sağlar.
Ayna: Benlik duygusunu geliştirir.
Tahta kitaplar: Eğlenceli, sözcük dağarcığını çoğaltır.
Telefon: Yaratıcı oyun sunar, iletişim becerilerini arttırır.
Kutudaki yaylı kuklalar: Nesne kalıcılığını öğretir.

9-12 AY ARASI OYUNCAKLAR

Kaplar: Nesne kalıcılığını öğretir.
Üstüste yığılan oyuncaklar: Boyut algısını güçlendirir.
Delikli herhangi bir şey: Nesne kalıcılığını öğretir.
Banyo oyuncakları (Duş,kepçe,kova): Ölçme ve tartmaya yardım eder, yeni ortamları keşfetmeye cesaretlendirir; güvenli özgür oyunla tanıştırır.
Direksiyon: Düşsel oyun sunar.

13-15 AY ARASI OYUNCAKLAR

Şekil sıralama: Şekiller arasındaki ilişkiyi öğrenmesini sağlar.

Oyuncak kamyon ya da yürüteç: Denge kurmayı sağlar ve yürümeyi pekiştirir.
Üsüste yığılan halkalar: Sıralama becerisini kazandırır.
Basit yapbozlar: Kas becerisini geliştirir, okuma öncesi beceriler kazandırır.
Ayıcık halkaları: El becerisine yardım eder.
Eşleme oyuncakları: Eşleme ilk matematik becerisidir.
Sıralama çantası: Sıralamayı teşvik eder, ilk matematik becerisi.
Şekil yerleştirici: Sıralama becerilerine yardım eder, boyut algısını güçlendirir.

16-18 AY ARASI OYUNCAKLAR

Bebekler ya da doldurulmuş hayvanlar: Hayal gücünü geliştirici oyun sunar.
Oyuncak at: Fiziksel becerileri teşvik eder.
Kalın pastel boyalar: Çizim ve el becerisini geliştirir.
Sabundan balonlar yapan oyuncak: İlk bilimsel kavramları öğretir. Bazı maddeler biçim değiştirir.

2-3 YAŞ ARASINDA DOĞAL OYUNCAKLAR YARATICILIKLARINI ARTTIRIR

Bu aylar arasında çocuklar hayal gücüne dayalı oyunlar geliştirir. Bu nedenle çocuğu kendi kendine yeni birşeyler oluşturacağı malzemeleri tercih edin. Oyun hamurları, kum, su , gazete kağıdı, tahta ya da plastik çekiç, tornavida, keskin olmayan makas, boyalar, kağıtlar, basit tahmin oyunları(hayvanları tanıma gibi) , boyama kitaplarını tercih edebilirsiniz. Bu dönem ve sonrasında çocuğunuza sunulan oyuncakların doğal malzemeler olması hem yaratıcılığını arttıracak hem de kendini ifade etmesine daha fazla fırsat verecektir.

Bütünü parçalara ayırma, parçalardan bütünü oluşturma gibi zeka ve yaratıcılık isteyen oyuncaklar, mutfak eşyaları, oyuncak telefon, bebek ve arabalar da bu dönemde ilgisini çekmektedir.

Üç tekerlekli bisiklet çocukların en çok sevdiği oyuncaklardan biridir. Bisikletle bacaklarını , el ve ayakları ile birlikte kullanmayı öğrenirler ve yön duyguları oluşur.
Yaratıcılığını geliştiren tahta ve plastik bloklar, oyun hamuru, kum gibi malzemeler el becerisini arttırır. Hayallerini gerçekleştirmeye çaba gösterir. Oyun parklarıysa sosyalleşmeye başlamasını sağlar.

Doktor korkusu olan bu yaş grubu çocuklara, doktor seti alarak bununla oynaması sağlanmalı (sizi muayene edebilir !) böylece zamanla doktor korkusunu aşmasına yardımcı olunabilir.

3-5 YAŞ ARASINDAKI OYUNLARDA KAVGA ÇIKABILIR

Okul öncesi çocuklar gerçekçi ayrıntıları ve işleyen parçaları olan oyuncakları tercih ederler. Bu yaş dönemindeki çocuklar yakın zamanda yaşadıkları olayları ve gözlemlerini, oynadıkları oyunlar ve çizimleri aracılığıyla yansıtırlar. Bu yüzden, bu dönemdeki çocukların özellikle sembolik anlatılarında kullandıkları karakterlere, isimlere ve oyun içeriğine ailelerin dikkat etmesi tavsiye edilir.

Bu yaş grubunda çocuklar 2-3’erli gruplar halinde oyunlar kurmaya başlarlar. Ancak oyunlar sırasında paylaşım kavgaları yaşanabilir. Eğer kavga devam ediyorsa barış sağlanması için çocukların da düşüncesi alınarak ortak bir karara varılmalı ve çocuklardan bu karara saygı duymaları beklenmelidir.

3-5 yaş arası dönemdeki çocukların ayrıca taklit ve canlandırma oyunlarına karşı ilgileri artar ve beş yaşında bu ilgi tepe noktasına ulaşır. Kukla oyunlarına karşı ilgileri de çok yüksektir.

Genellikle planlı veya hedefe yönelik lego oyunları oynarlar. Küçük figürler ve arabalarla çeşitli canlandırma oyunlarına ilgileri de tepe noktasına ulaşır.

Bu yaştaki çocukların çoğu küçük parçalar içeren oyuncaklarla oynayabilir. Ancak çocuk hala nesneleri ağzına götürme eğilimi gösteriyorsa küçük parçalar içermeyen oyuncakları tercih etmelisiniz. Oyuncaklar sert yapılı olmalı, keskin kenar veya köşeleri olmamalı, kolayca kırılmamalı ve parçalarına ayrıldığında keskin köşeler çıkmamalıdır. Bir yetişkin gözetiminde olmadığı sürece elektrikli parça içermemelidir.