Çocuklarda Şaşılığın Tedavisi

Çocuk doğar doğmaz göz hastalıkları uzmanına götürülmeli midir? Yeni doğmuş çocuklarda ne gibi rahatsızlıklarla karşılaşılır? Çocukları ne sıklıkla kontrole götürmek gerekir? Aileler çocuklarının özellikle okuma ve görme ile ilgili problemi olup olmadığını nasıl anlayabilir? Bunun haberci belirtileri var mıdır? Şaşılık nedir? Şaşılığın tipleri var mıdır? Gizli şaşılık nedir? Fark edilemeyecek türde şaşılıklar var mıdır? Şaşılığın doğumsal olup olmamasına, derecesine ve tipine göre tedavisi nasıldır? Şaşılık ameliyatı hangi durumlarda yapılır? Ameliyat sonrasında iz kalır mı? Şaşılığın göz tembelliği ile ilişkisi nedir? Göz tembelliği saptanan bir çocukta önerilen tedaviler nelerdir?

Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Halil İbrahim Altınsoy çocuklarda göz sağlığı ve şaşılık ile ilgili soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

‘‘DOĞUMDAN SONRA İLK İKİ AY İÇERİSİNDE GÖZ KONTROLÜ YAPTIRILMALI’’

. Çocuk doğar doğmaz göz hastalıkları uzmanına götürülmeli midir? Yeni doğmuş çocuklarda ne gibi rahatsızlıklarla karşılaşılır ve bu rahatsızlıklar nasıl saptanır?
‘‘Doğumdan sonra ilk iki aylık dönem içerisinde, bazı hastalıkların kontrol edilmesi için, çocuk mutlaka göz hekimine götürülmelidir. Yeni doğan çocuklarda karşılaşılan rahatsızlıkların başında doğumsal katarakt gelir. Göz içi tümörleri, gözün camsı kısmı ile ilgili doğuştan yetersizlikler de diğer rahatsızlıklardır. Ancak bu iki hastalık zamanında tedavi edilmelidir. Yoksa daha sonra kalıcı görme bozukluklarına ve başka olumsuzluklara yol açabilirler. Sağlık Bakanlığı’nın ve Türk Oftalmoloji Derneği’nin girişimleriyle; çocuk aile hekimleri ve göz hekimleri, erken tanı ve taramalar yapmaktadırlar. Örneğin Kırmızı Refle Testi kataraktın veya göz içi tümörünün olup olmadığının anlaşılmasında uyarıcı bir testtir. Doğumdan sonra kadın doğum uzmanları tarafından da yapılabilir. Gözün iç tabakalarında herhangi bir sorun olmadığının görülmesini sağlayan bir testtir. Eğer çocukta doğumsal katarakt tespit edilirse ilk 6-8 hafta içerisinde tedavisi yapılıp gözün iç tabakalarına görüntü ulaştırılmalıdır. Aksi takdirde daha sonrasında yapılacak olan en iyi katarakt tedavisi bile görme yönünden bir sürü olumsuzluklar taşıyacak ve göz tembelliğine sebep olacaktır.’’

DIŞARIDAN FARK EDİLEN BELİRTİLER

. Çocuklarda hangi dönemler göz kontrolü için önem taşır? Çocukları ne sıklıkla kontrole götürmek gerekir?
‘‘Başlangıç döneminde bazı rahatsızlıklar yoksa, altıncı ayda, üç yaşında ve ilkokula başlarken göz kontrolleri yapılmalıdır. Bu dönemlerin dışında aileler bir sorun fark ettiklerinde doktora götürmektedirler. Göz kapağında düşüklük, göz bebeklerinde beyazlık, gözlerin birinin büyük diğerinin küçük olması, gözlerde titreme şeklinde sorunlar dışarıdan fark edilebilir cinstedir. Altıncı aydan sonraki dönemde özellikle görme kusurları yönünden taramalar yapılır. Altıncı-sekizinci aylar gerekiyorsa gözlük kullanabilecek bir dönemdir.’’

. Aileler çocuklarının özellikle okuma ve görme ile ilgili bir problemi olup olmadığını nasıl anlayabilirler? Bunun bir takım haberci belirtileri var mıdır?
‘‘Bir şeylere çok yakından bakması ya da bakmak istememesi gibi durumları aileler rahatlıkla fark ederler. Başını bir tarafa eğerek bakması özellikle şaşılık yönünden son derece önemli bir belirtidir. Daha ileri yaşlarda, anaokulu ya da ilkokuldaki öğretmenleri tarafından da bazı sorunlar fark edilip, çocuklar hekime yönlendiriliyor.’’

‘‘ŞAŞILIK, GÖZÜN PARALELLİĞİNİN BOZULMASIDIR’’

. Şaşılık nedir? Şaşılığın tipleri var mıdır?
‘‘Şaşılık, gözün paralelliğinin bozulmasıdır. Genellikle ilk altı aylık dönemde, fizyolojik olarak tanımlanan kaymalar olabilir. Bunlar içe veya dışa kaymalar şeklinde doğumdan itibaren de oluşabilecek kaymalardır. En sık rastlanılan, infantil denilen iç şaşılıklardır. Genellikle dördüncü beşinci aydan sonra ortaya çıkan, çok geniş açılı oldukları için hemen fark edilebilen şaşılıklardır.’’

. Gizli şaşılık nedir? Fark edilemeyecek türde şaşılıklar var mıdır?
‘‘Gizli şaşılık, çocuk yorgun olduğu zaman ya da uyku öncesinde ortaya çıkan tipte şaşılıklardır. Bu durumdaki çocukların bir kısmı daha sonradan olumsuz yönde ilerleyerek sürekli şaşılığa geçebilirler. Bazen de basit bir gözlükle bu durumu düzeltmek mümkün olabilir.’’

‘‘İKİ YAŞINDAN ÖNCEKİ ŞAŞILIKLAR HEMEN TEDAVİ EDİLMELİDİR’’

. Şaşılığın doğumsal olup olmamasına, derecesine ve tipine göre tedavi yaklaşımı nasıl oluyor?
‘‘Çocukların göz sağlığı sadece kaymadan ibaret değildir. Bunun yanında her iki gözün de tam görmesi gerekir. İki gözün birlikte olarak üç boyutlu görebilmesi için gelişimini tamamlaması çok önemlidir. Bunlar refleks olarak ortaya çıkan gelişim süreçleridir ve üçüncü ayda başlayarak iki yaş civarında tamamlanırlar. O nedenle iki yaşından önce olan şaşılıklarda, tedavide biraz daha acele edilir. Çünkü üç boyutlu görmenin gelişmesi için hem görmenin iyi olması hem de kaymanın olmaması gerekir. Bu dönemde şaşılık varsa, bu sadece görsel olarak gözün içe, dışa ya da yukarı kayması değil, daha da önemli olan üç boyutlu görmenin gelişmesinde bozulmalar yaşanmasıdır. Çünkü üç boyutlu görme iki yaşına kadar bu olumsuzlukla birlikte gelişirse ne yazık ki bu sorun çocuğun hayatı boyunca devam eder. Bu görülemeyen bir rahatsızlık olduğu için, başlangıç döneminde gözlük kusurları ve kayma son derece önemli sorunlardır. Kontrolleri muhakkak yapılmalıdır. Böylece üç boyutlu görme ile ilgili bir sorun olmadığı da tespit edilmiş olur. Bu tedavi dönemlerinde çocuğa rahatlıkla gözlük verilebilir. Ancak her soruna gözlük verilmez. Görme gelişiminin bozulacağının düşünüldüğü kusurlarda gözlük verilir. Mesela içe kayması ya da yüksek hipermetrop gibi durumlarda özellikle vermek gerekir.’’

ŞAŞILIK AMELİYATLARI

. Şaşılık ameliyatı hangi durumlarda yapılır? Ameliyat nasıl yapılıyor? Operasyonda anestezi nasıl uygulanıyor? Ameliyat sonrasında iz kalıyor mu?
‘‘Şaşılık ameliyatları şaşılığın türüne göre değişiklik gösterir. İçe kaymaları genellikle ameliyatla tedavi edip etmemeye yönelik farklı bakış açıları vardır. Bazıları iki yaşını doldurmadan önce mutlaka yapılması gerektiğini belirtir. Bazıları ise üç-dört-beş yaşa erteler. Ancak son yıllarda, erken yapılan şaşılık ameliyatı, üç boyutlu görmeyi daha iyi tedavi ettiği için, önerilmektedir. Ayrıca dışa kaymalar da gene erken yaşta yapılır ama genellikle üç yaş beklenir. Bazen kendiliğinden düzeldiği için bu beklemeyle şans verilmiş olur. Ameliyatlar genel anestezi ile yapılır. Ameliyatlarda iz kalmaz. Ancak birkaç şaşılık ameliyatı yapılan kişilerde belki çok az bir iz kalabilir.’’

. Şaşılığın göz tembelliği ile ilişkisi nedir? Göz tembelliği saptanan bir çocukta önerilen tedaviler nelerdir?
‘‘Genellikle şaşılık tek gözde olduğunda tembellik gelişir. Tabii ki bunun dışında görme azlığı nedeniyle de kayma ortaya çıkabilir. Kayma sonrası ya da hiç kayma olmadan da tembelliğe rastlanabilir. Onun için altı aydan sonra ve üç yaşında göz muayenelerinde damla uygulamalarıyla bunlar belirlenmeye çalışılır. Tedavi için farklı yöntemler olsa da hala en iyi yöntem kapama yöntemidir. İyi gören göz, iki saatin üzerinde altı saate kadar kapanır. Uygulama çocuklar için çoğu zaman zor olur. Ama bunu başaran aileler sonunda