Çocuklarda Şaşılık ve Göz Tembelliği

Çocuklarda en sık görülen göz hastalıkları nelerdir? Bir anne baba çocuğunu bir göz hastalıkları uzmanına götürmek için ne tür belirtilere dikkat etmelidir? Çocukların göz problemi varlığında öğretmenlerin dikkatini çeken nedir? Aileler çocuklarının göz problemlerini cep telefonları ve bilgisayar gibi aletleri kullanmasından anlayabilirler mi?  Çocuklarda şaşılığın ne gibi nedenleri vardır? Altta yatan nedenlere göre şaşılığın tedavisine yaklaşım nasıldır? Gözdeki bir kırma kusuru da çocukta kaymaya yol açabilir mi? Altta yatan nedene göre hangi tedavi seçenekleri vardır? Hangi çocuklarda şaşılık ameliyatı gerekebilir? Çocuklarda şaşılık tedavisinde botoksun yeri var mıdır? Aileler göz tembelliği olduğunu nasıl anlayabilirler? Ne tür yakınmalara yol açar? Tedavisine yaklaşım nedir? Kapama tedavisinin ne kadar süreyle yapılması gerekir?

Dünya Göz Hastanesi’nden Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Feride Pınar, çocuklarda göz sağlığı, şaşılık ve göz tembelliği hakkında merak edilen soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Çocuklarda en sık görülen göz hastalıkları nelerdir?
“Çocuklarda en çok görülen göz hastalıkları kırma kusurları (refraktif )’dır. Bunlar hipermetrop, astigmat ve miyoptur. Bu durumların yaş aralığına göre görülme sıklıkları ve hastalıkların sıklıkları bazı değişiklikler gösterir. Bunun dışında şaşılık, kayma ve katarakt (konjenital katarakt) sebebiyle gelen hastalar mevcuttur.’’

“GÖZ MUAYENESİNDE KRİTİK SINIR 3 YAŞ“

. Bir anne baba çocuğunu bir göz hastalıkları uzmanına götürmek için ne tür belirtilere dikkat etmelidir?
“Göz hastalıkları dışarıdan teşhis edilebilen hastalıklar değildir. Ülkemizde çocuklar ancak ilkokul çağına geldiklerinde göz muayenesine gelirler. Bu yüzden bazı göz hastalıkları atlanır. İlkokulda da çocuklar kendilerini bu konuda ifade edemedikleri için ya öğretmenleri genelde bunu farkedip aileye söyler veya okulda yapılan taramalar esnasında saptanır. Ailelere çocuklarını ilk 3 yaşında göz muayenesine götürmeleri söylense de artık Sağlık Bakanlığı bir aylıkken dahi göz muayenesini önermektedir. Tabii bir aylık çocukta kırma kusuruna, kaymaya veya tembelliğe değil; gözün anatomisinin normal olup olmadığına bakılır. Korneada (gözün renkli kısmı önünde) bulunan saat camı gibi olan kısmında veya gözün beyaz kısmında (sklera) herhangi lekenmeler var mı bakılır. Çünkü bu tarz lekelenmeler de çocuklarda ciddi göz tembelliğine sebebiyet verir. Ayrıca bu lekeler çocuklarda iyi huylu veya kötü huylu bazı tümörlere dahi yol açabilir.   Katarakta, göz arkasına (retina), görme sinirinde, görme noktasında herhangi bir problem olup olmadığına bakılır.”

. Aileler çocuklarını herhangi bir göz problemi yoksa bir aylıkken yapılan muayeneden sonra ne sıklıkla göz hekimine götürmeliler?
“Gözde kayma, tembellik, kırma kusuru 6. aydan itibaren anlaşılır. Dolayısıyla hastanın 6. ayda muayene edilmesi çok önemlidir. Tabii aileler bunları düşünemeyebilir. Ancak kritik yaş sınırı olan 3 yaşı kesinlikle geçirmemeleri gerekir. Okula başlamadan da mutlaka muayeneye götürmeleri önerilir. Çünkü çocuğun eğitim hayatı, başarısının yarısı göz sağlığına bağlıdır.”

GÖRME PROBLEMİ OKUL BAŞARISINI DA ETKİLİYOR

. Çocukların göz problemi varlığında öğretmenlerin dikkatini çeken nedir?
“İlkokul çağına gelmeyen bir çocuğun genelde ev içinde yaptığı aktiviteler belirli sınırları ve belirli mesafeleri içerir. Fakat ilkokula gittiğinde bir anda tahtaya baktığında uzaktaki yazıları okuyamaz. Buna bağlı olarak notlarında düşüklük olur. Öğrenme gerilikleri ortaya çıkar. Bazen öğrenme geriliklerini aile faklı yorumlayarak çocuğunu başka doktorlara götürür. Aslında çocuğu görmüyordur. Belki basit bir göz muayenesiyle verilecek gözlükle çocuğun bütün hayatı değişir ve buna bağlı olarak öğrenme başarısı artar.”

Op. Dr. Feride Pınar

. Aileler çocuklarının göz problemlerini cep telefonları ve bilgisayar gibi aletleri kullanmasından anlayabilirler mi?
“Tablet, telefon gibi elektronik aletler genelde yakın mesafeden kullanıldıkları için göz problemleri çok anlaşılmaz. Sadece çocuklar çok fazla tablet telefon kullanınca gözlerde kızarıklıklar, alerjik reaksiyonlar, göz kuruluğu ortaya çıktığı için muayeneye daha erken getirirler. Bu muayene sırasında rutin bir göz muayenesi de yapılarak göz hastalığı varsa saptanır.”

. Aileler çocuklarını hangi belirtiler karşısında acil olarak bir göz hekimine götürmelidir?
“Çocuğun gözünde ani kızarıklık, ani yanma ve batma olursa zaten göz sulanır ve çocuk gözünü açamamaya başlar. Travmalar da çok önemlidir; evdeki en ufak alet bile çocuğun gözüne gelebilir. Çatal, bıçak gelebilir; elinde bir oyuncağıyla koşarken üstüne düşebilir.  Böyle bir durum olduğunda hemen göz hekimine getiremeliler. Çünkü bunlar gerçekten geciktirilirse tedavisi zor hastalıklara sebep olabilir. Bazen görünmeyen şeyler de olabilir.”

ŞAŞILIK AMELİYATI HANGİ ÇOCUKLARA GEREKİR?

. Çocuklarda şaşılığın ne gibi nedenleri vardır? Altta yatan nedenlere göre şaşılığın tedavisine yaklaşım nasıldır? Gözdeki bir kırma kusuru da çocukta kaymaya yol açabilir mi?
“Şaşılığın birçok sebebi vardır. Zaten çocukların kırma kusurlarına bağlı durumlarda kırma kusuru düzeltilerek şaşılığın devam edip etmediğine bakılır. Bunun dışında katarakta veya nörolojik başka problemlere bağlı şaşılıklar da olabilir. Bazı şaşılıklar kırma kusuruna bağlı değildir. Örneğin gözü idare eden kasların felcine bağlı şaşılıklar da görülür. Her şaşılığa müdahale aynı şekilde değildir. Öncelikle sebebin bulunup buna göre müdahalenin yapılması gerekir.”

. Altta yatan nedene göre hangi tedavi seçenekleri vardır? Kırma kusuruna sadece gözlük iyi gelebilir mi? Hangi çocuklarda şaşılık ameliyatı gerekebilir? Çocuklarda şaşılık tedavisinde botoksun yeri var mıdır?
“Rekraktif denilen kırma kusuruna bağlı bir şaşılık varsa, arkasında bir katarakt veya nörolojik bir sebep saptanmadıysa, öncelikle çocuğa bir gözlük verilir. Gözlükle birlikte kontrolleri yapılır. Çünkü gözlük verilmesi çocuğun şaşılığını ortadan kaldırmaz. Eğer hala kayması devam ediyorsa buna bağlı kaymanın durum da tespit edilerek daha sonrasında cerrahi işlemlere geçilir. Göz kısmında bir felç olduğunda belirli noktalara botoks tedavisi yapılarak bu engellenir. Göz kaymasının da tedavisi cerrahi değildir.”

. Botoksun etkisi geçici olduğu için göz kaslarında bir bozukluk varsa botoksun tekrar yenilenmesi gerekir mi?
“Botoksun belirli aralıklarla yenilenmesi gerekir. Belirli bir süre sonra insanda sinirsel aktivite tekrar ortaya çıkıp normale gelebilir. Fakat çocuklarda belirli dozdan fazla botoks tedavisi yapılamaz. Çocuğun kaymasına bağlı olarak göz tembelliği gelişebileceği  düşünüldüğü durumlarda cerrahi müdahaleye başlanır.”

ÇOCUKLAR GENEL ANESTEZİ İLE AMELİYAT EDİLİYOR

. Çocuklarda şaşılık operasyonu nasıl yapılır? Çocuk hastanede kalır mı? Operasyon esnasında çocuk bayıltılır mı? Daha sonra dikkat edilmesi gereken ne gibi faktörler vardır? Operasyon sonrası iz kalır mı?
“Şaşılık ameliyatları çocuk grubunda olduğu için genel anestezi altında yapılması tercih edilir. Çünkü lokal anesteziyle yapılırsa hem ağrı durdurulamaz hem de çocuk ciddi bir tepki verir. Bunun dışında çocuk çok büyük bir psikiyatrik travma da yaşayabilir. Çocuk ameliyat olduğu gün taburcu edilir. Birinci gün ve birinci hafta kontrolleri yapılır. Fakat şaşılık cerrahisinde esas sonuçlar 3. ve 6. ayda alınır. Çünkü dokuyu daha ilk başta atılan dikişler tutar; daha sonrasında o dokunun doğru yere yapışmasıyla birlikte kasın esas fonksiyonu ve gücü ortaya çıkar. Genelde iz kalmaz. Küçük yaşta yapılan cerrahiler daha güzel iyileşme sağlamaktadır.”

‘‘GÖZ TEMBELLİĞİ GENELLİKLE KAYMAYLA BİRLİKTE ÇIKIYOR’’

. Aileler göz tembelliği olduğunu nasıl anlayabilirler? Ne tür yakınmalara yol açar? Tedavisine yaklaşım nedir?
“Göz tembelliği genelde kaymayla birlikte ortaya çıkar. Tabii 3 yaşın altındaki bir çocuğun görmesini değerlendirmek çok zordur. Çocuğa bir şekil ve harfleri göstermek ve bunların yanıtını almak çok zor olur. Daha çok damlalı muayene yapılarak çocuğun  gözlük numaralarına bakılır. Bunun sonucunda miyop, astigmat ve hipermetropa göre değişen bazı değer aralıkları vardır. O değer aralıklarından çıkan farklara göre tedavilere başlanır. Birinci tedavi gözlüktür. Bunun yanında kapama tedavileri verilir. Kapama tedavilerinin yetersiz olduğu düşünüldüğünde ve genelde 4 yaş üstü çocuklarda ek ortoptik tedavi uygulanır. Bunun dışında bazı özel bilgisayar programları uygulanır.”

. Kapama tedavisinin ne kadar süreyle yapılması gerekir?
“Kapama tedavisinin süresi çocuğun görme oranına ve yaşına göre belirlenir. Bir yaşın altı bebeklerde genelde böyle bir durum olduğunda belirli bir sürenin üzerinde kapama yapılmaz. Çocuğun iki göz numarası arasındaki fark da bize kapama tedavisiyle ilgili yorumda bulunmamızı sağlar. Eğer çocuk ilkokul çağındaysa veya 4 yaşı geçtiyse genelde görmelerinin oranlarıyla ilgili bilgi vermeye başlarlar. Bu aslında her çocuğa algısına ve öğrenmesine göre değişebilen bir durumdur.”