Diyabet Tedavisinde Egzersizin Yeri

Kan şekerinin dengelenmesinde ve diyabet tedavisinde egzersizin önemi nedir? Diyabet hastalarına ne tür egzersizler önerilir? Diyabetin süresi, tipi, hastanın insülin ya da şeker hapı kullanması egzersiz seçiminde etkili midir? Egzersiz için uygun kan şekeri değerleri nedir? Diyabetli bir hasta egzersiz sırasında, olası kan şekeri düşmelerine karşı nasıl bir önlem almalıdır? Diyabetiklerde egzersiz için ideal giysiler nasıl olmalıdır? Hangi şeker hastaları egzersiz yapamaz? Egzersizin yarıda bırakılmasını gerektiren alarm sinyali belirtiler nelerdir? Egzersiz sırasında ve sonrasında ne tür sorunlarla karşılaşılabilir? Risk grubuna girenlerde egzersizle şeker hastalığının geciktirilmesi ya da önlenmesi mümkün müdür? Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Spor Fizyolojisi Bölümü Başkanı Prof. Dr. Hızır Kurtel, merak edilen bu soruların yanıtlarını veriyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in şeker hastalığı konusunda uzman Türkiye’nin önde gelen 41 uzmanıyla yaptığı söyleşilerden oluşan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet Kitabı’nda yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Kan şekeri düzeyinin dengelenmesinde ve diyabet tedavisinde egzersizin önemi nedir?
“İnsülin dışında vücudumuzda kan şekerini düşüren başka bir hormon yoktur. İnsülin tek başına çalışır. Dolayısıyla insülin biyolojik etkisini yeterince gösteremiyorsa kan şekeri de düşemez ve buna bağlı olarak en sık rastlanan endokrin (hormonal) hastalık olan ‘diyabet’ ortaya çıkar. İnsülin hormonu dışında kan şekerini düşüren bir diğer faktör ise ‘iskelet kasının kasılıp gevşemesi’dir. İskelet kası kasılıp gevşediği zaman insülinden bağımsız olarak kandaki şeker hücre içine girer ve kan şeker düzeyleri düşürülebilir. Dolayısıyla egzersiz yapmak, hareket etmek kan şekerinin düşmesine neden olan önemli bir faktördür. Egzersiz aynı zamanda diyabet hastalarında insüline ve antidiyabetik tedaviye cevabı güçlendirir; Tip 2 diyabet hastalarında artmış bulunan insülin direncini azaltır; insülinin etkili olduğu hedef dokular (özellikle yağ ve kas dokuları) insülinin biyolojik etkilerine daha duyarlı hale gelir. Ayrıca kan yağ düzeylerini olumlu yönde etkiler; şişman diyabetiklerde vücut yağ miktarının azalmasına yardımcı olur.

Egzersizin bir diğer faydası da yüksek tansiyonu olan diyabetiklerde kan basıncını düşürmesi ve kalp damar hastalığı riskini azaltmasıdır. Egzersiz, ayrıca kişinin kendini iyi hissetmesini sağlar ve yaşam kalitesini yükseltir. İşte bu yüzden egzersiz, şeker hastalarının tedavisinde önemli yer tutar. Egzersizin yukarıda geçen faydalı etkileri meta-analiz dediğimiz kanıt gücü en yüksek olan, ilişkili ama bağımsız olarak yapılan yüzlerce çalışmanın bir araya getirilip analizi sonucunda ortaya çıkmaktadır.’’

DİYABETTE KİŞİYE ÖZEL EGZERSİZ

. Diyabet hastalarında egzersizin türünü, süresini ve yoğunluğunu etkileyen faktörler nelerdir?
"Şeker hastalarına en çok önerilen egzersiz tipi aerobik egzersiz dediğimiz solunum sıklığının ve kalp atım sayısının birlikte artış gösterdiği egzersiz tipidir. Ancak, her şeker hastasının durumu ayrı değerlendirilmelidir. Tip 2 diyabeti olan bazı kişilerde düzenli egzersiz ve kilo verimi glisemik kontrol için yeterli olurken; bazı bireylerde diyabet hapları glisemik kontrolün sağlanması için gerekebilir. Ayrıca glisemik kontrolün sağlanması için dışarıdan insülin almak zorunda olan kişiler de bulunmaktadır. İnsülin almak zorunda olan bir şeker hastasının egzersize yanıtı, alınan insülin de dahil olmak üzere birçok farklı faktörlere bağlıdır. Şeker hastalığı kontrol altında değilse egzersiz sırasında sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Bunun nedeni egzersizin insülin benzeri (kan şekerini düşürücü) etkilerinin olmasıdır.

Diyabet hastalarına egzersiz önermeden önce risk analizi yapılmalıdır. Risk analizi için şu soruların yanıtları aranır. Cevaplar; egzersizin türü, süresi ve yoğunluğunu belirlemek için kullanılır:

. Hastada Tip 1 mi, yoksa Tip 2 diyabet mi var?
. Kaç yıldır şeker hastası?
. İnsülin ya da diyabet hapı kullanıyor mu?
. Kilosu nasıl? Aşırı kilo problemi var mı?
. Bel çevresi kalınlığı nedir? Fazla kilolar bel çevresinde mi toplanmış?
. Diyabete eşlik eden böbrek, kalp ya da hipertansiyon gibi başta kronik hastaları bulunuyor mu?
. Diyabetin komplikasyonları kontrol altında mı?
. Kan yağları, kolesterolü yüksek mi?
. Ailede ani ölüm öyküsü bulunuyor mu? (Özellikle erkeklerde 45 yaşın, kadınlarda ise 50-55 yaşın altında yaşanan ani ölümler önemlidir.)
. Diyabete bağlı göz problemi, retinopati var mı?

Özellikle yaşa, diyabetin süresine ve komplikasyonların varlığına göre eforlu EKG istenmesi düşünülebilir. Oral antidiyabetik ilaç kullanan bir hasta, eğer ilave risk faktörleri yoksa yürüyüş, yüzme gibi sporları tercih edilebilir. Egzersiz türü olarak diyabet hastasının hoşlanarak yaptığı egzersiz tipini belirlemek de önemli bir konudur. İnsülin kullanan hastaların durumu ise biraz daha farklıdır. Diyabetlinin; hangi tip ve sıklıkta insülin kullandığı ve insülini nereye uyguladığı önem taşır. İnsülin tedavisi gören şeker hastası egzersiz reçetesini hekiminden almalıdır.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

. Diyabet hastaları için ideal egzersizler nelerdir?

. Diyabetli bir hastada egzersizin süresi ne olmalıdır?

. Gözlemlerinize göre şeker hastaları egzersizle ilgili ne gibi yanlışlar yapıyorlar?

. Şeker hastaları egzersizin zamanı, egzersiz giysisi seçimi gibi konularda nelere dikkat etmeliler?

. Diyabetli hastaların egzersiz yapmasına engel teşkil eden durumlar nelerdir?

. Şeker hastaları egzersiz sırasında ve sonrasında ne tür sorunlarla karşılaşılabilir?

. Diyabet hastalarında egzersizin bırakılmasını gerektiren ne tür alarm sinyalleri görülebilir?

. Şeker hastalarında egzersiz öncesinde ısınma ve soğuma hareketlerinin önemi var mıdır?

. Spor öncesinde içilen kahvenin hipoglisemi riskini azalttığı doğru mudur?

. Peki, diyabet açısından risk grubuna giren kişilerde,  gizli şeker hastalarında egzersizin faydası var mıdır? Egzersizle diyabeti önlemek mümkün müdür?

. Diyabeti önlemek için hangi tip egzersizler tercih edilmelidir? Ev işleri de egzersiz yerine geçer mi?

. Kalori harcamak, kilo vermek için çoğu kişi mutlaka terlemek gerektiğini düşünür. Bu doğru mudur?

DİYABET KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası yayınlarından çıkan kitap, zengin içeriğiyle diyabet hastaları ve yakınları için 510 sayfalık bir başucu rehberi niteliği taşıyor. Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in imza attığı söyleşilerden oluşan kitabın en önemli özelliği sorulu cevaplı formatıyla kolay okunabilmesi ve diyabetin yol açtığı  sertleşme sorunu, ayak yaraları, kalp hastalığı gibi sağlık problemlerinin ve tedavilerinin de ayrıntılı olarak incelenmesi…
5 diyetisyenin şeker hastaları için sağlıklı 25 yemek tarifi verdiği kitapta yer alan bazı konular şöyle:

İnsülin ve hap tedavisi gören diyabetli hastalar günlük yaşamda nelere dikkat etmeli, nasıl beslenmeli? Şeker hastalarının ameliyat olması ya da diş çektirmesi gerektiğinde hangi önlemler alınmalı?  Diyabetli kadınlar hamilelikten nasıl korunmalı? Hipoglisemi, hiperglisemi gibi acil durumlarda yapılması gerekenler… Ayak yaralarının önlenmesi ve bakımı… Şeker hastalığına bağlı erkeklerde sertleşme probleminin; kadınlarda ağrılı ilişkinin, vajinal mantarların tedavi seçenekleri… Diyabetlinin spor çantasında neler olmalı? Şeker hastası kadınlarda hamilelik ve doğum… Gebelikte ortaya çıkan gestasyonel diyabet… Çocuklarda diyabetin tedavisi… Şeker hastalarında ruhsal sorunlar ve depresyon… Diyabet tedavisindeki gelişmeler… Diyabet teşhisinde açlık ve tokluk kan şekerinin önemi…  Şeker yükleme testi kaç saat yapılmalı?

Şeker hastalığına bağlı nöropati, nöropatik ağrı, kabızlık, idrar ya da dışkı kaçırma gibi sorunların tedavisi var mı? Diyabetin kalbe, böbreklere ve gözlere olan olumsuz etkileri önlenebilir mi?

İŞTE DİYABET DÜNYASININ ÖNDE GELEN 41 UZMANI

Kitapta röportajları yer alan diyabet uzmanlarının isimleri şöyle sıralanıyor:
Prof. Dr. Sema Akalın , Prof. Dr. Yüksel Altuntaş, Prof. Dr. Koray Acarlı, Prof. Dr. Emre Akkuş, Prof. Dr. Cengiz Aras, Prof. Dr. Faruk Aykan, Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, Prof. Dr.Selçuk Baktıroğlu, Prof. Dr. Mustafa Kemal Balcı, Prof. Dr. Hülya Koçak Berberoğlu, Doç. Dr. Ahu Birol,  Prof. Dr. Taner Damcı, Doç. Dr. Tuncay Delibaşı, Prof. Dr. Nevin Dinççağ, Prof. Dr. Hayati Durmaz, Prof. Dr. İzzet Erdinler, Prof. Dr. Mustafa Ertaş, Prof. Dr. Serdar Güler, Prof. Dr. Şükrü Hatun, Prof. Dr. Hülya Över Hamzaoğlu, Prof. Dr. İsmail Hamzaoğlu, Prof. Dr. Hasan İlkova,  Prof. Dr. Zeki Karagülle,  Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ, Prof. Dr. Hızır Kurtel, Prof. Dr. Nermin Olgun, Prof. Dr. Emel Özer, Prof. Dr. Sedat Özkan, Prof. Dr. Kamil Yalçın Polat, Dr. İlhan Satman,  Prof. Dr. Hakan Seyisoğlu, Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva, Prof. Dr. Cihat Şen, Prof. Dr. Tufan Tarcan, Prof. Dr. Temel Yılmaz, Doç. Dr. Ülkem Yakupoğlu.

Şeker hastaları için sağlıklı yemek tarifleri veren beslenme ve diyet uzmanlarının isimleri ise şöyle; Yeşim  Çelik, Çağatay Demir, Gizem Keservuran, Yasemin Sancak ve Müge Özyurt Şafak.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin üçüncü kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet”e D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ve Migros gibi zincir marketlerin kitap stantlarından ulaşabilirsiniz.Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Herşey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler” ile “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları” konulu kitapları da bulunuyor.

www.saglikadasiyayinlari.blogspot.com
www.esrakazancibasiilesaglik.com