Diyabet Tedavisinde İnsülinlerin Yeri

Tip 1 ve Tip 2 diyabetin tedavisinde insülinlerin yeri nedir? Diyabet tedavisinde hangi hastaya, ne miktarda insülin verileceği neye göre belirlenir? İnsülin, vücudun hangi bölgelerine, nasıl uygulanır? Kısa ve uzun etkili insülinlerle yapılan tedavide nelere dikkat edilmeli? İnsülin bağımlılık yapar mı? İnsülinler nerede ve nasıl saklanmalı? İnsülinlerin yanlış ya da eksik uygulanması hangi sorunlara neden olabilir? İnsülin pompası nedir, kimlere önerilir, ne işe yarar? Şeker hastası hamileler insülin kullanabilir mi? İnsülinin anne karnındaki bebeğe bir zararı olur mu? Tedavide ne gibi gelişmeler söz konusu? Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anbilim Dalı Endokrinoloji, Beslenme ve Metabolizma Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve aynı zamanda Türkiye Diyabet, Beslenme ve Obezite Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Taner Damcı, insülinlerle ilgili merak edilen bu tür soruların yanıtlarını veriyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in şeker hastalığı konusunda uzman Türkiye’nin önde gelen 41 uzmanıyla yaptığı söyleşilerden oluşan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet Kitabı’nda yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Diyabetin tedavisinde insülinin yeri nedir?
“Bir hastada Tip 1 diyabet teşhis edildiğinde hemen insüline başlanır. Çünkü Tip 1diyabet insülin salgılayan hücrelerin ortadan kalkmasıyla karakterize bir hastalıktır. İnsülin dışında başka bir tedavi seçeneği yoktur. Tip 2 diyabet ise insülin direnciyle insülin salgılanma bozukluğunun bir kombinasyonudur. Bu nedenle Tip 2 diyabette yıllar geçtikçe insülin eksikliği daha ön plana çıkar ve salgılanan insülin hastaya yetmez duruma gelir. Diyabet haplarının maksimum ya da maksimuma yakın dozları kullanıldığı halde kan şekeri ayarı sağlanamayan Tip 2 diyabetli hastalarda insülin tedavisine başlanması gerekebilir. Tip 2 diyabetin tedavisinde insülinin gittikçe artan bir yeri vardır. İnsülin tedavisine ne kadar erken başlanırsa, o kadar iyi sonuçlar alınır.

Tip 2 diyabetli bir hastada böbrek ya da karaciğer yetersizliğinin başlaması da insülin tedavisine geçilmesini gerektiren bir durumdur. Her ne kadar bazı hapların böbrek ve karaciğer yetersizliğinde kullanılabildiği söylense de, ideal olan böyle vakalarda tedavinin insülinle yürütülmesidir. Ağır enfeksiyonlarda, kalp krizi gibi ciddi hastalıklarda diyabet hapları kesilip insüline başlanmalıdır. Tip 2 diyabette insülin kullanılmasını gerektiren bir diğer durum da, hastanın ameliyat geçirecek olmasıdır. By-pass ya da batın ameliyatı gibi durumlarda Tip 2 diyabetli hastalarda insülin tedavisine geçilir.”

. İnsülin kaynakları nelerdir? İnsülin nereden elde edilir?
“İnsülinler eskiden hayvanların pankreasından elde ediliyordu. Günümüzde ise artık bakterilere veya mantarlara DNA insülin geni aşılanarak onların çok miktarda insülin üretmesi sağlanıyor. Böylelikle son derece saf ve bol miktarda insülin elde edilmesi mümkün oluyor.”

KISA VE UZUN ETKİLİ İNSÜLİNLER

. İnsülinin çeşitleri var mıdır?
“İnsülinler genel olarak kısa ve uzun etkililer olmak üzere ikiye ayrılır. Kısa etkili insülinler yemeklerde alınan karbonhidratların kan şekerini yükseltmesini önler ve bu nedenle yemek öncesinde yapılırlar. Uzun etkili insülinler ise özellikle gece boyunca veya açlıkta karaciğerden kontrolsüz şeker çıkışını engeller.

Şeker hastalığındaki sorunlardan biri, hem yiyeceklerle alınan karbonhidratlara cevap verilememesi, hem de karaciğerin kan şekeri üretiminin kontrolsüz olmasıdır. Uzun etkili insülinler karaciğerden glikoz çıkışını, kısa etkili insülinler ise yemeklerden alınan karbonhidratların şekeri yükseltmesini önler. İnsülinlerin kısa ve uzun etkiyi bir arada gösteren karışık türleri de vardır.

Bir de ‘insan insülini’ ve ‘analog insülinler’ diye sınıflama söz konusudur. İnsan insülini molekül yapısı olarak vücuttaki insülinin aynısıdır. Her ne kadar rekombinant DNA teknolojisi ile yani bakteri ve mantarlara ürettirilmiş olsa da, yapısı insan insülinin aynısıdır. İnsan insülini pankreastan salgılandığı için portal ven dediğimiz gıdaların emildiği damara salgılanır. O yüzden etkisi bire bir örtüşür. Fakat hastalar insülini kol, bacak ve karından yaptıkları için bir etki eksikliği meydana gelebilir. Bu nedenle insan insülinlerinin etkisi kısa etkililerde yeterince kısa, uzun etkililerde ise yeterince uzun değildir. Bu açığı kapatmak için insülin molekülünde bir-iki aminoasitik değişiklikler yapılarak kısa etkili insan insülininden daha kısa, uzundan da daha uzun insülinler yapılmıştır. Artık günümüzde çoğunlukla onlar kullanılmaktadır. Bunlar da ‘insülin analogları’ olarak isimlendirilmektedir.”

İNSÜLİNDEN HAPA GEÇMEK MÜMKÜN MÜ?

. Enfeksiyon, kalp krizi gibi bir hastalık ya da ameliyat nedeniyle insüline başlanan Tip 2 diyabetli hastalar tedavi sonrasında yeniden hap kullanmaya geri dönebilirler mi?
“Evet, böyle durumlarda insülin tedavisinin kesilerek tekrar diyabet haplarıyla tedaviye geçilmesi mümkündür. Enfeksiyon, kalp krizi ya da cerrahi müdahale gibi durumlar Tip 2 diyabetlilerde insülin kullanımı için geçici endikasyonlardır. Ancak geçirdiği sağlık sorunları ya da ameliyat sonrasında hap tedavisinden yanıt alınamayan, böbrek ve karaciğer yetersizliği gelişen hastalarda insülin sürekli kullanılmalıdır.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

. Diyabet hastası hamileler insülin kullanabilir mi? İnsülin anne karnındaki bebeğe zarar verir mi?. İnsülin vücudun hangi bölgelerine uygulanabilir?

. İnsülin vücudun neden farklı bölgelerine yapılmalıdır?

. Lipohipertrofinin önemi nedir?

. İnsülin iğnesi yapmak zor mudur? Şeker hastaları insülin enjeksiyonlarını kendi kendilerine yapabilirler mi?

. İnsülin enjeksiyonu ağrılı acılı bir işlem midir?

. İnsülin aç karnına mı, yoksa tok karnına mı uygulanmalıdır?

. Bir hastanın insüline ne oranda ihtiyacı olduğu neye göre belirlenir? Hastanın kan şeker düzeyine göre mi; yoksa cinsiyetine, yaşına ya da kilosuna göre mi?

. Diyabetliler arasında aynı zamanda hipertansiyon ve kalp hastalıkları da son derece yaygın. Şeker hastalarının başka rahatsızlıklarının tedavisi için kullandığı bazı ilaçlar insülinin dozunu etkileyebilir mi?

. Diyabetli hastalar sosyal ortamlarda insülin enjeksiyonu konusunda ne gibi sıkıntılar, zorluklar yaşıyorlar?

. İnsülin tedavisinin yan etkileri nelerdir?

. Diyabetli hastalarda insülin uygulamasına bağlı hipoglisemi riski nasıl önlenir?

. İnsülinin yanlış uygulanması, az ya da çok yapılması ne gibi problemlere neden olabilir?

. İnsülin bağımlılık yapar mı?

. Ameliyatla bir kişinin diyabetinin iyileşmesi ve insülin bağımlılığından kurtulması mümkün müdür?

. İnsülinler nerede ve nasıl saklanmalıdır?

. Peki, seyahat sırasında, özellikle yaz mevsiminde tatillerde insülinlerin saklanmasında nelere dikkat edilmelidir?

. İnsülini alırken de evde saklarken de son kullanma tarihi gibi faktörler önemli midir?

. Son kullanma tarihi geçmiş insülinler, diyabetlilerde herhangi bir sağlık sorununa yol açabilir mi?

. İnsülin kalemi nedir?

.  İnsülin pompası nedir?

. İnsülin pompası kimlere önerilir?

. İnsülin pompası nasıl takılır?

. İnsülin pompasının ne gibi olumsuz özellikleri vardır?

. İnsülin pompası kullanan hastaların öğünlerde karbonhidrat sayımı yapması gerekir mi?

. İnsülin pompası ile tedavi zor mudur? Diyabetli hastalara pompa kullanımı konusunda bir eğitim verilmesi gerekir mi?

. Tüm insülinler enjeksiyon şeklinde midir? Hap şeklindeki insülinler de var mıdır?

. Tıpta insülin tedavisiyle ilgili ne gibi gelişmeler var?

. Diyabet aşısından da bahsediliyordu. Medyada en son diyabet aşısının başarısız olduğuyla ilgili haberler yer aldı. Diyabet aşısı ile hedeflenen neydi?

. Diyabet tedavisinde kök hücre çalışmalarının yeri nedir?

. Gözlemlerinize göre diyabet hastaları tedaviyle ilgili ne tür yanlışlar yapıyorlar?

. Diyabete iyi geldiği söyleyen ve çoğunlukla internetten pazarlanan sözde şifalı bitkiler ve bitki çayları şeker hastalarının sağlığını nasıl etkiler? Diyabet haplarıyla ve insülinle tedavi gören hastalarda bitki çayları, bitkisel karışımlar ne tür sorunlara yol açabilir?

DİYABET KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası yayınlarından çıkan kitap, zengin içeriğiyle diyabet hastaları ve yakınları için 510 sayfalık bir başucu rehberi niteliği taşıyor. Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in imza attığı söyleşilerden oluşan kitabın en önemli özelliği sorulu cevaplı formatıyla kolay okunabilmesi ve diyabetin yol açtığı  sertleşme sorunu, ayak yaraları, kalp hastalığı gibi sağlık problemlerinin ve tedavilerinin de ayrıntılı olarak incelenmesi…

5 diyetisyenin şeker hastaları için sağlıklı 25 yemek tarifi verdiği kitapta yer alan bazı konular şöyle:

İnsülin ve hap tedavisi gören diyabetli hastalar günlük yaşamda nelere dikkat etmeli, nasıl beslenmeli? Şeker hastalarının ameliyat olması ya da diş çektirmesi gerektiğinde hangi önlemler alınmalı?  Diyabetli kadınlar hamilelikten nasıl korunmalı? Hipoglisemi, hiperglisemi gibi acil durumlarda yapılması gerekenler… Ayak yaralarının önlenmesi ve bakımı… Şeker hastalığına bağlı erkeklerde sertleşme probleminin; kadınlarda ağrılı ilişkinin, vajinal mantarların tedavi seçenekleri… Diyabetlinin spor çantasında neler olmalı? Şeker hastası kadınlarda hamilelik ve doğum… Gebelikte ortaya çıkan gestasyonel diyabet… Çocuklarda diyabetin tedavisi… Şeker hastalarında ruhsal sorunlar ve depresyon… Diyabet tedavisindeki gelişmeler… Diyabet teşhisinde açlık ve tokluk kan şekerinin önemi…  Şeker yükleme testi kaç saat yapılmalı?

Şeker hastalığına bağlı nöropati, nöropatik ağrı, kabızlık, idrar ya da dışkı kaçırma gibi sorunların tedavisi var mı? Diyabetin kalbe, böbreklere ve gözlere olan olumsuz etkileri önlenebilir mi?

İŞTE DİYABET DÜNYASININ ÖNDE GELEN 41 UZMANI
Kitapta röportajları yer alan diyabet uzmanlarının isimleri şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Sema Akalın , Prof. Dr. Yüksel Altuntaş, Prof. Dr. Koray Acarlı, Prof. Dr. Emre Akkuş, Prof. Dr. Cengiz Aras, Prof. Dr. Faruk Aykan, Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, Prof. Dr.Selçuk Baktıroğlu, Prof. Dr. Mustafa Kemal Balcı, Prof. Dr. Hülya Koçak Berberoğlu, Doç. Dr. Ahu Birol,  Prof. Dr. Taner Damcı, Doç. Dr. Tuncay Delibaşı, Prof. Dr. Nevin Dinççağ, Prof. Dr. Hayati Durmaz, Prof. Dr. İzzet Erdinler, Prof. Dr. Mustafa Ertaş, Prof. Dr. Serdar Güler, Prof. Dr. Şükrü Hatun, Prof. Dr. Hülya Över Hamzaoğlu, Prof. Dr. İsmail Hamzaoğlu, Prof. Dr. Hasan İlkova,  Prof. Dr. Zeki Karagülle,  Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ, Prof. Dr. Hızır Kurtel, Prof. Dr. Nermin Olgun, Prof. Dr. Emel Özer, Prof. Dr. Sedat Özkan, Prof. Dr. Kamil Yalçın Polat, Dr. İlhan Satman,  Prof. Dr. Hakan Seyisoğlu, Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva, Prof. Dr. Cihat Şen, Prof. Dr. Tufan Tarcan, Prof. Dr. Temel Yılmaz, Doç. Dr. Ülkem Yakupoğlu.

Şeker hastaları için sağlıklı yemek tarifleri veren beslenme ve diyet uzmanlarının isimleri ise şöyle;Yeşim  Çelik, Çağatay Demir, Gizem Keservuran, Yasemin Sancak ve Müge Özyurt Şafak.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin üçüncü kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet”e D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ve Migros gibi zincir marketlerin kitap stantlarından ulaşabilirsiniz.Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Herşey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler” ile “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları” konulu kitapları da bulunuyor.
www.saglikadasiyayinlari.blogspot.com
www.esrakazancibasiilesaglik.com