Diyabetik Nöropati ve Şeker Hastalarında Nöropatik Ağrı

Diyabetik nöropati nedir? Vücudun hangi bölgelerini etkiler, ne gibi sağlık sorunlarına yol açabilir? Gizli şeker hastalarında da nöropati riski var mıdır? Diyabetik nöropatinin neden olduğu ağrıların özelliği nedir? Yanma, üşüme, donma, uyuşma, karıncalanma, elektrik çarpması ya da iğne batması hissi gibi yakınmalar nöropatik ağrıların belirtisi olabilir mi? Nöropatik ağrılar nasıl tedavi edilir? Tedavide kan şeker düzeyinin kontrol altında olmasının önemi nedir? Ayağı ya da bacağı kesilen diyabet hastalarında görülen fantom ağrılarından kurtulmak mümkün müdür? Türk Nörolojik Bilimler Vakfı 2. Başkanı Prof. Dr. Mustafa Ertaş, merak edilen bu soruları yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in şeker hastalığı konusunda uzman Türkiye’nin önde gelen 41 uzmanıyla yaptığı söyleşilerden oluşan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet Kitabı’nda yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Nöropati nedir?
“Nöropati, sinirin hastalanmasıdır. His sinirleri, hareket sinirleri ve organlara giden otonomik sinirlerin hastalanmaları durumuna genel olarak ‘nöropati’ adı verilir. Otonomik sinirlerin bazıları damarlara gider, bazıları kalbimizin ritmini iletir; kan basıncımızı ayarlar ya da salgı bezlerimize gidip yeri geldiğinde terlememizi sağlar.

Nöropatiye bağlı olarak vücutta tek sinir tutulabileceği gibi, birden fazla sinir de tutulabilir. Mononöropati, tek sinirin tutulması; polinöropati ise birden fazla sinirin tutulmasıdır. Bir de özel durumlar vardır. Mesela bazı romatizmal hastalıklarda birden fazla sinir tutulur. Ama bu, metabolik olarak bir tutulum değildir. Tamamıyla tuzaklanma ya da rastlantısal olarak sinirlerin rastgele bir dağılımla tutulmasıdır. Tek tek birden fazla sinirin tutulduğu bu duruma ‘mononöropati multipleks’ denir.”

. Peki, diyabetik nöropati neye denir?
“Diyabetik nöropati, şeker metabolizmasındaki bozukluğa bağlı olarak çevresel sinirlerin fonksiyonunun bozulmasıdır. Fakat şekerin hastalığının ağırlığı, yani şeker yüksekliği ile tam olarak ilintili değildir. Çok hafif şeker yüksekliği olan bir şeker hastasında görülebilirken; bazen çok yüksek şeker değerleri olan bir şeker hastasında ortaya çıkmayabilir.’’

DİYABETİK NÖROPATİNİN YOL AÇTIĞI SORUNLAR

. Diyabetik nöropati vücudun hangi bölgelerini etkiler?
‘’Şekere bağlı nöropati, bütün vücudu ilgilendiren bir sorundur. Sinirde metabolik bir problem olduğunda yani sinirin kullandığı bir madde eksik olduğunda, ilk önce en uzun sinirler etkilenir. En uzun sinir, ayak tabanına giden sinirdir. Çünkü omurilikten ayak tabanına kadar bir metreden fazla bir mesafe vardır. Ondan sonra yukarı doğru daha kısa sinirler giderek etkilenmeye başlar. Dolayısıyla şeker hastalığına bağlı nöropatide şikayetlerin görüldüğü ilk bölge ayak tabanı, sonra ayak bilekleri, sonra da el ve el bilekleridir. Diyabette en sık his sinirleri ve daha az sıklıkta otonomik sinirler, yani organ ve salgı bezlerine giden sinirler ve yanı sıra hareket sinirleri tutulur. Buna göre diyabete bağlı olarak nöropatiyle ilgili başlıca şu sorunlar ortaya çıkabilir:

. Diyabetik nöropati hastalarının yüzde 95’inde el ve ayak uçlarında his sinirleri tutulur. His sinirlerinin tutulmasına bağlı olarak; el ve ayaklarda yanma, donma, iğne batması, elektrik çarpması ve üşüme hissi, karıncalanma gibi yakınmalar ortaya çıkar. Hatta bazı hastalarda yanma ve donma hissi aynı anda olur.

. Bazı şeker hastalarında da nadiren ‘radikülopati’ denilen omurilikten çıkan bir grup sinir tutulur. Böyle durumlarda hasta bacağını kaldıramaz, hareket edemez. Ağır bir felç tablosuyla doktora başvurur.

. Şeker hastalarında ‘kranial sinir tutuluşu’ denilen tabloda ise, göz kapağı veya gözün hareket kaslarının felci ya da yüz felci gelişebilir. Bunlar şekerin nadiren yaptığı ama daha ağır durumlardır.

. Diyabet, duyu fonksiyonumuzu ve pozisyonumuzu bilmemizi sağlayan his sinirlerinin tutulumuna neden olabilir. Gözümüz kapalı ayakta dururken düşmemizi engelleyen bu sinirin tutulumu, çok ciddi sorunları da beraberinde getirebilir. Şeker hastaları gözünü kapadığında denge sorunu yaşayabilir, merdiven inmekte zorlanabilir. Diyabetik bir hasta pozisyonunu bilemediği için basamakları göz kararı iner ve dolayısıyla düşme ihtimali fazla olur. Yine yürürken pozisyonunu bilemediği için ayağı kaldırıma takılıp çok kolay düşebilir.

. Diyabette hareket sinirleri daha az tutulur. Ancak hareket sinirlerinin tutulduğu bir şeker hastasında ellerde, ayaklarda ve kaslarda erime olur. Çünkü kasların çalışması için hareket sinirlerinin komut vermesi gerekir. Hareket sinirleri az komut verirse, onların kumanda ettiği kaslar zayıflar ve hastanın eli çok incelir, kemikleri fark edilir hale gelir.

. Otonomik denilen organ sinirleri bozulduğunda ise kalp saat gibi çalışmaya başlar. Oysa kalp dış uyaranlara çok iyi tepki vermelidir. Heyecanlanınca hızlanmalı, kişi sakinken ve efor sarf etmediğinde yavaşlamalı, yani duruma göre kendini ayarlamalıdır. Dolayısıyla kalp saat gibi çalışmamalıdır. İşte şeker hastalarında eğer böyle bir otonomik tutuluş varsa, kalp saat gibi çalışır hiç teklemez. Bu durum kalp krizlerine neden olabilir.

. Otonom nöropati nedeniyle diyabette sinirlerin tutulumu cinsel problemlere de neden olabilir. Pudendal sinirlerin fonksiyonu bozulduğunda sadece cinsel organlar etkilenmez; idrar yapmada sıkıntılar olabilir. Şeker hastalarında idrar yapmada zorluk, idrar kaçırma gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Ancak en sık rastlanan sorun sertleşme problemidir (empotans).

. Şeker hastalarında bir mononöropati olan ‘karpal tünel sendromu’na, yani el bileği kanalında sinir sıkışmasına da rastlanır. Karpal tünel sendromunda medyan sinir adı verilen tek bir sinir tutulur ve el bileğinden aşağıda, özellikle baş parmak ve onun yanındaki iki parmakta ağrı, uyuşma, his azalması gibi belirtiler ortaya çıkar.’’

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER KONULAR

. Diyabetik nöropati kadınlarda mı, erkeklerde mi daha yaygındır?

. Diyabetik nöropati Tip 1 diyabetlilerde mi, yoksa Tip 2 diyabetlilerde mi daha çok görülür?

. Diyabetik nöropati belirtileri, hasta eğer gizli şeker dönemindeyse başka hastalıklarla karıştırılabilir mi?

. Diyabetik nöropati tanısı nasıl konur?

. Diyabetli hastalarda otonomik nöropatiye bağlı kalp tulumumdan bahsettiniz. Bir şeker hastasında kalp tutulumu olup olmadığı nasıl anlaşılır?

. Diyabetlilerde görülen nöropatik ağrı nedir? Vücudun hangi bölgelerinde olur?

. Peki, bazen diyabetlilerde, tanımlanamayan başka bölgelerde de ağrı olabilir mi?

. Nöropatik ağrıların sıklığı nelerdir?

. Diyabet dışında nöropatik ağrıya yol açan başka hangi faktörler vardır?

. Diyabetlilerdeki nöropatik hastalıkların karıştırıldığı bazı rahatsızlıklar var mıdır?

. Nöropatik ağrılar nasıl tedavi edilir?

. Nöpopatik ağrısı olan hastalara epilepsi ya da depresyon tedavisinde kullanılan bir ilaç önerdiğinizde şaşırıyorlar mı? Nasıl bir tepki veriyorlar?

. Peki, nöropatik ağrıların tedavisinde kullanılan ilaçlar hangi yan etkilere neden olabilir? Diyabetli hastalardaki nöropatik ağrılarda hangi tedavinin uygulanacağı neye göre belirlenir?

. Nöropatik ağrısı olan şeker hastaları sürekli ilaç kullanmak zorunda mıdır? Yoksa, tedavi kür olarak uygulandığında nöropatik ağrı tamamen iyileşebilir mi?

. Ağrı tedavisinde uygulanan girişimsel yöntemlerin nöropatik ağrıların tedavisinde bir yeri var mıdır?

. Nöropatik ağrısı olan hastalara depresyonun dışında eşlik eden başka hastalıklar var mıdır?

. Fantom (hayalet) ağrısı konusunda bilgi verir misiniz?

DİYABET KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası yayınlarından çıkan kitap, zengin içeriğiyle diyabet hastaları ve yakınları için 510 sayfalık bir başucu rehberi niteliği taşıyor. Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in imza attığı söyleşilerden oluşan kitabın en önemli özelliği sorulu cevaplı formatıyla kolay okunabilmesi ve diyabetin yol açtığı  sertleşme sorunu, ayak yaraları, kalp hastalığı gibi sağlık problemlerinin ve tedavilerinin de ayrıntılı olarak incelenmesi…

5 diyetisyenin şeker hastaları için sağlıklı 25 yemek tarifi verdiği kitapta yer alan bazı konular şöyle:

İnsülin ve hap tedavisi gören diyabetli hastalar günlük yaşamda nelere dikkat etmeli, nasıl beslenmeli? Şeker hastalarının ameliyat olması ya da diş çektirmesi gerektiğinde hangi önlemler alınmalı?  Diyabetli kadınlar hamilelikten nasıl korunmalı? Hipoglisemi, hiperglisemi gibi acil durumlarda yapılması gerekenler… Ayak yaralarının önlenmesi ve bakımı… Şeker hastalığına bağlı erkeklerde sertleşme probleminin; kadınlarda ağrılı ilişkinin, vajinal mantarların tedavi seçenekleri… Diyabetlinin spor çantasında neler olmalı? Şeker hastası kadınlarda hamilelik ve doğum… Gebelikte ortaya çıkan gestasyonel diyabet… Çocuklarda diyabetin tedavisi… Şeker hastalarında ruhsal sorunlar ve depresyon… Diyabet tedavisindeki gelişmeler… Diyabet teşhisinde açlık ve tokluk kan şekerinin önemi…  Şeker yükleme testi kaç saat yapılmalı?

Şeker hastalığına bağlı nöropati, nöropatik ağrı, kabızlık, idrar ya da dışkı kaçırma gibi sorunların tedavisi var mı? Diyabetin kalbe, böbreklere ve gözlere olan olumsuz etkileri önlenebilir mi?

İŞTE DİYABET DÜNYASININ ÖNDE GELEN 41 UZMANI
Kitapta röportajları yer alan diyabet uzmanlarının isimleri şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Sema Akalın , Prof. Dr. Yüksel Altuntaş, Prof. Dr. Koray Acarlı, Prof. Dr. Emre Akkuş, Prof. Dr. Cengiz Aras, Prof. Dr. Faruk Aykan, Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, Prof. Dr.Selçuk Baktıroğlu, Prof. Dr. Mustafa Kemal Balcı, Prof. Dr. Hülya Koçak Berberoğlu, Doç. Dr. Ahu Birol,  Prof. Dr. Taner Damcı, Doç. Dr. Tuncay Delibaşı, Prof. Dr. Nevin Dinççağ, Prof. Dr. Hayati Durmaz, Prof. Dr. İzzet Erdinler, Prof. Dr. Mustafa Ertaş, Prof. Dr. Serdar Güler, Prof. Dr. Şükrü Hatun, Prof. Dr. Hülya Över Hamzaoğlu, Prof. Dr. İsmail Hamzaoğlu, Prof. Dr. Hasan İlkova,  Prof. Dr. Zeki Karagülle,  Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ, Prof. Dr. Hızır Kurtel, Prof. Dr. Nermin Olgun, Prof. Dr. Emel Özer, Prof. Dr. Sedat Özkan, Prof. Dr. Kamil Yalçın Polat, Dr. İlhan Satman,  Prof. Dr. Hakan Seyisoğlu, Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva, Prof. Dr. Cihat Şen, Prof. Dr. Tufan Tarcan, Prof. Dr. Temel Yılmaz, Doç. Dr. Ülkem Yakupoğlu.

Şeker hastaları için sağlıklı yemek tarifleri veren beslenme ve diyet uzmanlarının isimleri ise şöyle;Yeşim Çelik, Çağatay Demir, Gizem Keservuran, Yasemin Sancak ve Müge Özyurt Şafak.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin üçüncü kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet”e D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ve Migros gibi zincir marketlerin kitap stantlarından ulaşabilirsiniz.Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Herşey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler” ile “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları” konulu kitapları da bulunuyor.
www.esrakazancibasiilesaglik.com