Diyabette Hücresel Tedaviler, Pankreas Adacık Hücre Nakli

Şeker hastalığının tamamen iyileştirilmesini hedefleyen hücresel tedaviler nelerdir? Diyabetlilerde bir araştırma tedavisi olarak uygulanan ‘pankreas adacık hücre nakli’ nasıl yapılır? Oynak diyabeti olan, sık hipoglisemi atakları geçiren şeker hastaları adacık hücre nakli sayesinde insülin kullanmaktan kurtulabilir mi? Diyabete bağlı körlük riski, pankreas adacık hücre nakliyle önlenebilir mi? Araştırma aşamasındaki hücresel tedaviler diyabeti bir kronik hastalık olmaktan çıkarabilecek mi? Dünyada bugüne kadar binin üzerinde kişiye yapılan pankreas adacık hücre nakliyle ilgili Türkiye’de hangi çalışmalar yürütülüyor? Pankreas Adacık Hücre Araştırma Derneği Başkanı Doç. Dr. Tuncay Delibaşı, merak edilen bu soruların yanıtlarını veriyor. Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Klinik Şefi Doç. Dr. Tuncay Delibaşı, kök hücrelerden insülin üreten adacık hücreleri elde edilmesi için yapılan araştırmaları da anlatıyor:

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in şeker hastalığı konusunda uzman Türkiye’nin önde gelen 41 uzmanıyla yaptığı söyleşilerden oluşan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet Kitabı’nda yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Pankreas adacık hücre nakli nedir?
‘’Türkçe’deki  “Tedavi kelimesinin İngilizce’de iki farklı karşılığı vardır. Birine ‘treatment’, diğerine de ‘cure’ denir. Cure, hastalığın tamamen ortadan kalkmasını ifade eder. Treatment ise, hastalığın herhangi bir kötü sonuca meydan vermeyecek şekilde kontrol altında tutulmasını anlatır. Bunu diyabet için örnekleyecek olursak; kan şekerinin iyi gitmesi ve daha az komplikasyonlar gelişerek hastalığın devam etmesi ‘treatment’dir. Diyabetle ilgili bugüne kadar yapılan klasik tedavilerin hepsi bu gruba girer. Cure; yani şeker hastalığının tamamen tedavi edilmesiyle ilgili yöntemler ise ikiye ayrılır. Bunlardan biri ‘pankreas nakli’, diğeri ise hücresel tedavilerdir. Hücresel tedavi, insülin salgılayan hücrelerin tekrar yerine konmasıdır. Bu grupta ‘pankreas adacık hücre nakli’ ve ‘insülin salgılayan kök hücre nakli’ olmak üzere iki tedavi vardır.

Pankreas nakli: Dünyada ve Türkiye’de başarıyla yapılan pankreas nakli, şeker hastalığını ortadan kaldırmaya yönelik bir tedavidir. Ancak ağır bir ameliyattır ve pankreas nakline bağlı ölüm riski yüzde 10-15’tir. Buna karşın hastaların yüzde 85’inin büyük bir kısmı tamamen tedavi edilir. Bir grup hasta ise organ reddi nedeniyle tekrar diyabete geri döner.

Pankreas adacık hücre nakli: Öncelikle bu yöntemin dünyada henüz bir araştırma tedavisi olduğunun altını çizmek isterim. Pankreas adacık hücre nakli, her diyabet hastasına uygulanacak bir tedavi de değildir. Ayrıca nakle uygun hasta grubunun da iyi seçilmesi gerekir.”

. Pankreas adacık hücre nakli nasıl yapılır?
“Adacık hücre nakli için gereken pankreas kadavradan temin edilir. ‘Temiz oda’ denilen steril koşullarda, 6-8 saatlik özel bir işlemden geçirilerek pankreas, adacık hücrelerine ayrılır. Belli sayıdaki adacık hücresi diyabet hastasının karaciğerine giden toplardamara (portal vene)  enjekte edilir. Hastanın karaciğerine yerleşen adacık hücrelerinin bir kısmı ölür ama canlı olanları, o andan itibaren insülin salgılamaya başlarlar. Dolayısıyla da hastanın dışarıdan insülin enjekte etmesine ihtiyaç kalmaz. İşlem, lokal anesteziyle yapılır ve yaklaşık 15 dakika sürer. Nakil sonrası bir gün hastanede yatılır.”

ADACIK HÜCRE NAKLİ HANGİ HASTALARA YAPILABİLİR?

. Pankreas adacık hücre naklinin her diyabet hastasına yapılamadığını söylediniz. Peki, yöntem için en uygun şeker hastaları kimlerdir?
“Tip 1 diyabetli hastalarda ölümlerin bir kısmı hipoglisemiden kaynaklanır. Bazı hastalar, ne kadar iyi tedavi etseniz, pompa taksanız bile sık sık hipoglisemiye girerler. Kan şekeri bir 20’lere düşen, bir 400’e çıkan ‘oynak diyabet’ dediğimiz bir grup hasta da vardır. Böyle vakalarda adacık hücre nakli yapıldığında hastaların hemen hepsinde hipoglisemiden kurtulduğunu görüyoruz ancak tamamen insülini bırakanların oranı çok daha azdır.

Diyabet, şeker hastalığına bağlı körlüğün en sık sebebidir. Kan şekeri mükemmel giden hastalarda bile mevcut tedaviler içinde hiçbiri diyabetik retinopatiyi önleyemez. Adacık hücre naklinin ise diyabetik retinopatiyi durdurduğu ispatlanmıştır. Bu bilgiler ışığında günümüzde pankreas adacık hücre nakli için uygun hastalar şöyle sıralanır:

. İnsülin tedavisiyle bile hayatını sürdüremeyen Tip 1 diyabetliler
. Oynak diyabeti olan, kan şekerinde denge sağlanamayanlar
. Diyabete bağlı hızlı görme kaybı olan hastalar
. Tip 1 diyabetli tüm hastalar (Temin edilen pankreasa uygun ilk üç özelliğe sahip bir hasta çıkmadığı takdirde)

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

. Pankreas adacık hücre naklinin başarı oranı nedir?

. Adacık hücre naklinin riskleri nelerdir?

. Pankreas adacık hücre nakli yapılan hastaların bağışıklık sistemlerini baskılayan ilaçlar kullanmaları gerekir mi?

.  Pankreas adacık hücre nakli sonrasında kullanılan bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar ne gibi yan etkilere yol açabilir? Hastalar, nakil sonrasında ne sıklıkla hekim kontrolüne gitmelidir?

. Pankreas vericisinde aranan şartlar nelerdir? Pankreasın diyabetli bir hastaya ait olması, adacık hücre nakline engel teşkil eder mi?

. Pankreas adacık hücre nakli işlemlerini yapan ekip kimlerden oluşur?

. Pankreas adacık hücre naklinin henüz araştırma safhasında olan bir tedavi yöntemi olduğunu belirttiniz. Dünyada bugüne kadar kaç hastaya bu yöntem uygulandı?

. Adacık hücre nakli Türkiye’de uygulanıyor mu?

. Pankreas adacık hücre naklinde kullanılan “temiz oda”ların özelliği nedir? Türkiye’de böyle kaç oda vardır?

. Türkiye’de pankreas adacık hücre nakline başlanması diyabetli hastaların tedavilerinde neleri değiştirebilir?

. Hücresel tedaviler konusunda dünyadaki son yenilikler nelerdir?

DİYABET KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası yayınlarından çıkan kitap, zengin içeriğiyle diyabet hastaları ve yakınları için 510 sayfalık bir başucu rehberi niteliği taşıyor. Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in imza attığı söyleşilerden oluşan kitabın en önemli özelliği sorulu cevaplı formatıyla kolay okunabilmesi ve diyabetin yol açtığı  sertleşme sorunu, ayak yaraları, kalp hastalığı gibi sağlık problemlerinin ve tedavilerinin de ayrıntılı olarak incelenmesi…

5 diyetisyenin şeker hastaları için sağlıklı 25 yemek tarifi verdiği kitapta yer alan bazı konular şöyle:

İnsülin ve hap tedavisi gören diyabetli hastalar günlük yaşamda nelere dikkat etmeli, nasıl beslenmeli? Şeker hastalarının ameliyat olması ya da diş çektirmesi gerektiğinde hangi önlemler alınmalı?  Diyabetli kadınlar hamilelikten nasıl korunmalı? Hipoglisemi, hiperglisemi gibi acil durumlarda yapılması gerekenler… Ayak yaralarının önlenmesi ve bakımı… Şeker hastalığına bağlı erkeklerde sertleşme probleminin; kadınlarda ağrılı ilişkinin, vajinal mantarların tedavi seçenekleri… Diyabetlinin spor çantasında neler olmalı? Şeker hastası kadınlarda hamilelik ve doğum… Gebelikte ortaya çıkan gestasyonel diyabet… Çocuklarda diyabetin tedavisi… Şeker hastalarında ruhsal sorunlar ve depresyon… Diyabet tedavisindeki gelişmeler… Diyabet teşhisinde açlık ve tokluk kan şekerinin önemi…  Şeker yükleme testi kaç saat yapılmalı? Şeker hastalığına bağlı nöropati, nöropatik ağrı, kabızlık, idrar ya da dışkı kaçırma gibi sorunların tedavisi var mı? Diyabetin kalbe, böbreklere ve gözlere olan olumsuz etkileri önlenebilir mi?

İŞTE DİYABET DÜNYASININ ÖNDE GELEN 41 UZMANI
Kitapta röportajları yer alan diyabet uzmanlarının isimleri şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Sema Akalın , Prof. Dr. Yüksel Altuntaş, Prof. Dr. Koray Acarlı, Prof. Dr. Emre Akkuş, Prof. Dr. Cengiz Aras, Prof. Dr. Faruk Aykan, Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, Prof. Dr.Selçuk Baktıroğlu, Prof. Dr. Mustafa Kemal Balcı, Prof. Dr. Hülya Koçak Berberoğlu, Doç. Dr. Ahu Birol,  Prof. Dr. Taner Damcı, Doç. Dr. Tuncay Delibaşı, Prof. Dr. Nevin Dinççağ, Prof. Dr. Hayati Durmaz, Prof. Dr. İzzet Erdinler, Prof. Dr. Mustafa Ertaş, Prof. Dr. Serdar Güler, Prof. Dr. Şükrü Hatun, Prof. Dr. Hülya Över Hamzaoğlu, Prof. Dr. İsmail Hamzaoğlu, Prof. Dr. Hasan İlkova,  Prof. Dr. Zeki Karagülle,  Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ, Prof. Dr. Hızır Kurtel, Prof. Dr. Nermin Olgun, Prof. Dr. Emel Özer, Prof. Dr. Sedat Özkan, Prof. Dr. Kamil Yalçın Polat, Dr. İlhan Satman,  Prof. Dr. Hakan Seyisoğlu, Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva, Prof. Dr. Cihat Şen, Prof. Dr. Tufan Tarcan, Prof. Dr. Temel Yılmaz, Doç. Dr. Ülkem Yakupoğlu.

Şeker hastaları için sağlıklı yemek tarifleri veren beslenme ve diyet uzmanlarının isimleri ise şöyle;Yeşim  Çelik, Çağatay Demir, Gizem Keservuran, Yasemin Sancak ve Müge Özyurt Şafak.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin üçüncü kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet”e D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ve Migros gibi zincir marketlerin kitap stantlarından ulaşabilirsiniz.Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Herşey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler” ile “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları” konulu kitapları da bulunuyor.
www.saglikadasiyayinlari.blogspot.com
www.esrakazancibasiilesaglik.com