Diyabette Tedaviye Uyumu Kolaylaştıran Yeni Teknolojiler

Tıbbın her alanında olduğu gibi, diyabetin takibi ve tedavisi konusunda da önemli teknolojik gelişmeler yaşanıyor. Enjeksiyon ve parmak delme korkusu, ölçüm çubuğu ve ölçüm cihazı temin etme, taşıma gibi sorunları ortadan kaldırarak diyabetli bireylerin hastalıklarının takiplerini ve tedaviye uyumlarını kolaylaştırmayı hedefleyen dünyadaki yeni gelişmeler konusunda Türk Diyabet Cemiyeti Yönetim Kurulu üyesi ve aynı zamanda Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Tamer Tetiker, şu bilgileri veriyor:

“Diyabetik bireylerde kan şekerinin düzenlenmesi ve tedavi etkinliğinin değerlendirilmesinde kendi kendine sıkı kan şekeri takibi son derece önemlidir. Ancak her defasında parmak delinmesinin neden olduğu acı ve korku, bazı hastalarda kan şekeri ölçüm sıklığını azaltan ve dolayısı ile tedaviyi başarısız kılabilen önemli bir etkendir. Ayrıca Tip 1 diyabetlilerde ve ağızdan alınan ilaçlar ile kan şekeri kontrol edilemeyen Tip 2 diyabetlilerde uygulanması gereken insülin enjeksiyonlarının oluşturduğu korku da hastaların tedaviye uyumunu önemli ölçüde bozabilmektedir. Bununla birlikte bir kısmının ülkemizde de mevcut olduğu teknolojik gelişmeler yaşamın her alanında olduğu gibi diyabet alanına da hızlı bir şekilde girmekte ve hastaların tedaviye uyumunu kolaylaştırmaktadır. Bu gelişmeleri sırasıyla şöyle özetlemek mümkündür:

. Özellikle Tip 1 diyabetlilerde günde 4, bazen de 5 kez farklı vücut bölgelerine yapılması gereken insülin enjeksiyonlarını kolaylaştıran, basit bir uygulama ile hastanın vücuduna takılan, insülin enjeksiyonlarının yapılabildiği ve üç günde bir değiştirilen pratik bir cihaz ülkemizde mevcuttur. Bu cihaz, diyabet hastalarına üç gün boyunca aynı yerden insülin uygulaması yapılmasını sağlamaktadır.

SÜREKLİ KAN ŞEKERİ ÖLÇÜM MONİTÖRİZASYON SİSTEMLERİ

. Halen kendi kendine kan şekeri takibi için kullanılan glukozmetreler ile yapılan ölçümlerde günde ortalama 2-4 kez, bazen de daha fazla sayıda parmak delinmesi gerekmektedir. Oysa yakın zamanda ülkemizde de kullanıma sunulan yeni sistemlerde, cildin üzerine bir düğme yada bant gibi yerleştirilen küçücük bir aparat 14 gün süre ile kalmakta ve her 5 dakikada bir kesintisiz kan şekeri ölçümü yapabilmektedir. Üzerine yaklaştırılan özel cihazıyla ya da cep telefonuna yüklenen bir program sonrasında akıllı telefonlar ile diyabetli bireyler gün içinde istedikleri sıklıkta kan şekerlerini öğrenebilmektedir. Parmak delinme ihtiyacının ortadan kalkması ve gün içinde çok daha fazla sayıda kan şekeri ölçümü yapılabilmesi tedavinin başarısını kuşkusuz olumlu etkileyecektir. Bunların dışında istenildiğinde ölçüm değerleri günlük, haftalık yada gece-gündüz istatistikleri şeklinde görülebilmektedir. Sürekli kan şekeri glikoz ölçüm monitörizasyon sistemleri (CGM)  ülkemizde de birkaç farklı model olarak kullanıma girmiştir. Bu sistemler, ani çok düşük ya da çok yüksek kan şekeri değerlerinde otomatik uyarı yapabilmektedir.

. Henüz ülkemizde bulunmayan ancak Avrupa ve Amerika’da uygulanan bir diğer sürekli kan şekeri ölçüm sisteminde; cilt altına yerleştirilen bir santimetreden küçük sensör 6 ay boyunca sürekli kan şekeri ölçümü yapabilmektedir. Hastalar, bu sensörün özel aparatı ya da cep telefonuna indirilebilen bir program sonrasında akıllı telefonlar ile istenildiği sıklıkta kan şekeri değerlerini görebilmekte ve tedavilerini ölçüm değerlerine göre düzenleme şansına sahip olmaktadır. Cihaz ayrıca alarm sistemi sayesinde de,  hastayı hipo ve hiperglisemiler konusunda uyarabilmektedir.

İNSÜLİN POMPALARI

. İnsülin pompaları uygun kullanıldığında hem günlük insülin enjeksiyonu ihtiyacını ortadan kaldıran,  hem de iyi bir kan şekeri kontrolü sağlayabilen tedavi sistemleridir. Halen kullanımda olan klasik insülin pompalarında en önemli sorunlardan biri, pompayı vücuda bağlayan plastik kablo sistemleridir. Bunlar egzersiz sırasında ya da uyurken sorun olabilmektedir. Ülkemizde de kullanıma sunulmuş bulunan yeni nesil kablosuz insülin pompaları doğrudan vücuda yapıştırılabilen sistemlerdir. Pompadaki insülin rezervi tek kullanımlık olup hastanın insülin dozu ile ilişkili olarak  2-4 gün gidebilmekte ve bluetooth sistemiyle çalışmaktadır. Bu yeni nesil kablosuz pompalar (patch pump) sürekli kan şekeri ölçümü yapan sistemler ile de uyumludur.

DİYABET TEDAVİSİNDE YAPAY PANKREAS ÇALIŞMALARI

. Bir diğer teknolojik yenilik ise, yapay pankreas çalışmalarıdır. Yapay pankreas; sürekli kan şekeri ölçüm sistemi, insülin pompası ve anlık kan şekeri düzeyine göre verilecek insülin miktarını hesaplayabilen ve hastaya uygulayabilen çok gelişmiş bir bilgisayar sisteminden oluşmaktadır. Cihaz alarm sistemi sayesinde kullanıcıyı hipo ve hiperglisemiler konusunda uyarmaktadır. Yapılan çalışmalarda yapay pankreas kullanan hastalarda kan şekeri kontrolunun kullanmayanlara göre daha iyi olduğu görülmektedir. Çok uzak olmayan bir zaman diliminde yapay pankreas olarak isimlendirilen akıllı insülin pompalarının diyabetlilerin günlük kullanımına sunulması beklenmektedir.

. Üzerinde yürütülen çalışmaların son aşamalara geldiği ultra hızlı analog insülinlerin, insülin pompalarında kullanılmalarıyla ilgili araştırmalarda başarılı sonuçlar alınmıştır. Bunların özellikle yapay pankreasta amaca uygun kullanılabileceği gösterilmiştir.

TİP 1 DİYABETTE AŞI ÇALIŞMALARI  DEVAM EDİYOR!

. Cep telefonuna indirilen bazı uygulamalar yenilen öğündeki karbonhidrat sayımını hesaplayıp buna uygun insülin dozu önerilebilmekte, insülin uygulama zamanlarını hatırlatmakta ve hastaların kan şekeri istatistiklerini yayınlayabilmektedir.

. Bağışıklık sistemini bozarak Tip 1 diyabete yol açabildikleri düşünülen bazı viral hastalıklara karşı aşı geliştirme çalışmaları da hızla devam etmektedir.

. İnsülinlerin ağızdan tablet olarak ya da burundan sprey formunda uygulanabilmeleri çalışmalarının sonuçları henüz çok tatminkar değildir.

. Kök hücre tedavileri, adacık hücre nakli, insülin üreten hücre implantları gibi çalışmalar yoğun bir şekilde sürmekte ve çok uzak olmayan bir gelecekte diyabet tedavisinde ciddi ilerlemeler sağlayacak gibi görünmektedirler.