Diz Eklemlerinde Kireçlenme

Kireçlenme nedir? Ne gibi yakınmalara yol açar? Neden dizde kireçlenme olur? Tetikleyici faktörler nelerdir? Kireçlenme teşhisi konduktan sonra ne gibi tedavi yöntemleri uygulanır? Diz eklemlerinde kireçlenmenin tedavisinde PRP nasıl bir yöntemdir? Bu işlem tek seans şeklinde mi yoksa belli aralıklarla tekrar edilerek mi yapılmaktadır? Kortizon içeren ilaçlarla PRP yöntemi arasında nasıl bir kıyaslama yapılabilir? PRP ve Hyaluronik asit tedavilerinin kıyaslamasını yaptığımızda nasıl bir sonuç çıkıyor? Hangi hastaya hangi tedavinin uygulanacağına hangi kriterlere göre karar verilir? Bu enjeksiyonlarda ağrı oluyor mu? Anestezi uygulanıyor mu? Kireçlenme olan hastalara hangi durumda protez önerilir? Protez ameliyatları nasıl yapılmaktadır? Protezlerin ömrü ne kadardır? Aşırı kilo almak bu süreyi etkiler mi? Kaç çeşit protez vardır? Diz eklemlerimizi sağlıklı tutmak için neler yapmalıyız?Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Hakan Özsoy kireçlenme ve tedavi yöntemleriyle ilgili önemli bilgileri Sağlığım İçin Herşey’e anlattı.

‘‘KİREÇLENME, BİR AŞINMA HASTALIĞIDIR’’

. Kireçlenme nedir? Ne gibi yakınmalara yol açar?
‘‘Kireçlenme, bir aşınma hastalığıdır. Kemiklerin, eklemin dış yüzünü saran kaygan tabaka olan kıkırdak tabakasının aşınmasıdır. Zaman ilerledikçe ve kireçlenme arttıkça kişinin günlük hayat kalitesinde bozulma olabilir. Başlangıçta hastaların şikayetleri ses gelmesi, kıtırdamalar ve daha sonra ise ağrıdır. Hastayı rahatsız eden şey, normalde yaptığı hareketleri artık yapamaz hale gelmesidir. Örneğin rahat çömelebilirken, namaz kılabilirken bunları aynı rahatlıkla yapamamaya başlarlar. Yokuş aşağı iner ve çıkarken rahatsız olurlar. Son aşamada ise düz yol yürürken bile ağrı duyarlar.’’

GENETİK FAKTÖRLER ÖNEMLİ

. Neden dizde kireçlenme olur? Tetikleyici faktörler nelerdir?
‘‘Öncelikle genetik faktörler en önemlileridir. Ailesinde kireçlenme olanlar risk altındadır. Bunun dışında aşırı kilo da kireçlenmeyi yani aşınma hastalığını hızlandırır. Diz eklemi içinde menisküs veya bağ yaralanması, çapraz bağ kopması olan kişiler de kireçlenme açısından risk altındalardır. Diğer yandan sigara tüketimi tüm vücudu olduğu gibi eklem kıkırdağını da ciddi anlamda olumsuz etkilemektedir. Çünkü kıkırdak sürekli kendini yenileme kapasitesi olan bir dokudur. Sigara bu yenileme kapasitesini bozar.’’

‘‘ERKEN DÖNEMLERDE EKLEM İÇİ ENJEKSİYONLAR UYGULANABİLİR’’

. Kireçlenme teşhisi konduktan sonra ne gibi tedavi yöntemleri uygulanır?
‘‘Öncelikle hastanın ağrı yapan aktivitelerden bir süre uzak durması önerilir. Bunlar mekanik temelli ağrılar olduğu için yani vücut ağırlığı ne kadar fazla ise oraya binen yük de o kadar fazla olacağından kireçlenme hızlanacaktır. Onun için ikinci öneri mutlaka kilo vermeleridir. Ağrı kesici ilaçlar ve kıkırdağı besleyici bazı ilaç takviyeleri denenebilir. Özellikle erken dönemlerde eklem içi enjeksiyonlar uygulanabilir. Fizik tedaviden de hastalar oldukça fayda görürler. Bunların hiçbirinden fayda görmüyorlarsa cerrahi seçenekler değerlendirilebilir. Hastalık erken dönemde ise artroskopi denilen dize küçük delikler açılarak kiri temizleme ameliyatları yapılabilir. Daha ileri dönemlerde ise protez ameliyatları gündeme gelebilir.’’

PRP NASIL BİR YÖNTEM?

. Diz eklemlerinde kireçlenmenin tedavisinde PRP nasıl bir yöntemdir?
‘‘PRP, kişinin kendi kanında bulunan ve bir yaralanma sırasında iyileşmeyi sağlayan faktörlerin kandan alınıp konsantre bir şekilde yaralanmış bölgeye verilmesidir. Örneğin, dizdeki kireçlenmiş bölgeye enjekte edilmesidir. Hazırlanışı çok zor değildir. Hastadan kan alınır, işlemden geçirilir ve yaklaşık yarım saat içinde hazır hale getirilir. Kanın beyaz olan kısmı eklemin içine enjekte edilir.’’

. Bu işlem tek seans şeklinde mi yoksa belli aralıklarla tekrar edilerek mi yapılmaktadır?
‘‘Genellikle onar gün arayla iki ya da üç uygulama şeklinde yapılır. Eğer dizdeki kireçlenme çok erken evrede ise bu işlem hastayı tedavi edebilir. Hastalığın şikayetlerini birkaç yıllığına geçirir. Etkisi enjeksiyonlardan sonra başlar. Şikayetler yenilerse tekrarlamak gerekebilir. Çok ileri evredeki hastalar için ise ağrılarını bir-bir buçuk yıllık süreyle şikayetlerini azaltır.’’

‘‘KORTİZON ÇOK İLERİ SEVİYEDEKİ KİREÇLENMELERDE UYGULANIR’’

. Kortizon içeren ilaçlarla PRP yöntemi arasında nasıl bir kıyaslama yapılabilir?
‘‘Kortizon son dönemlerde daha az kullanılmaktadır. Ancak çok ileri seviyelerdeki kireçlenmelerde uygulanır. PRP ise en sık uygulanan yöntemdir. Diğer yöntem ise hyaluronik asit denilen ve horoz ibiğinden elde edilen, eklem sıvısı muadili bir sıvıdır. Bunların başarı oranları ortalama yüzde 70 civarındadır. Yüzde 70 hastada eklemdeki ağrıları geçirir ve hafifletir.’’

. PRP ve Hyaluronik asit tedavilerinin kıyaslamasını yaptığımızda nasıl bir sonuç çıkıyor? Hangi hastaya hangi tedaviyi uygulayacağınız konusunda hangi kriterlere göre karar veriyorsunuz?
‘‘Eğer hastanın aşınması çok ileri evrede değilse ve tedavi olabileceği düşünülüyorsa PRP uygulanır. İleri evre kireçlenme ile başvuran hastalarda ise hyaluronik asit yöntemi yapılır. Ama her ikisi de her hastada kullanılabilir.’’

. Bu enjeksiyonlarda ağrı oluyor mu? Anestezi uygulanıyor mu?
‘‘Uygulama öncesinde lokal anestezi yapılır. Bu enjeksiyonlar diz içine uygulandığı için mutlaka steril bir ortamda yapılmalıdır. Uyuşturulmadan yapıldığında hastayı rahatsız edebilecek bir ağrı oluşur.’’

PROTEZ HANGİ DURUMLARDA ÖNERİLİR?

. Kireçlenme olan hastalara hangi durumda protez öneriyorsunuz?
‘‘Protez özellikle 55-60 yaş ve üstü hastalara önerilir. Ondan önce hastanın eğer mümkünse kendi eklemini kullanabileceği cerrahi yöntemler yapılır. Eğer eklem geri dönülmez bir şekilde aşınmışsa 55-60 yaş üzeri hastalarda protez uygulanır.’’

. Protez ameliyatları nasıl yapılmaktadır? Protezlerin ömrü ne kadardır? Aşırı kilo almak bu süreyi etkiler mi?
‘‘Protez bir kaplama cerrahisidir. Aşınmış olan yüzeyin metal olan yüzeyle değiştirilmesidir. Böylelikle artık aşınmış olan yüzeyin sürtünmesi ortadan kalkmış olur. Protezlerin ortalama ömrü 15-20 yıl civarındadır. Ama hastanın aşırı kilolu olması protezin erken eskimesi açısından ciddi bir risk faktörü oluşturur. Onun için kilosu çok fazla olan hastalara protez cerrahisi öncesinde bir miktar kilo vermeleri tavsiye edilir.’’

PROTEZ ÇEŞİTLERİ

. Kaç çeşit protez vardır? Bunların birbirleri ile kıyaslamasını yapar mısınız?
‘‘Eklem yüzeyinin tamamen alındığı total protezler vardır. Yerine suni materyallerin konulduğu bir protezdir. Bunun dışında eğer eklemin sadece bir kısmında aşınma varsa diz bağlarını fazla zedelemeden kısmi protezler koyulur. Kısmi protez daha az hastada uygulanır. Total protezler ise eklemin tamamının aşındığı hastalara yapılır. Kısmi protez uygulanan hastalar çok daha hızlı bir şekilde hayatlarına geri dönerler. Total protez biraz daha ağır bir süreçtir. Hasta seçimi bu konuda çok önemlidir.’’

. Metal protez takıldığında güvenlik kontrolünden geçerken bir soruna sebep oluyor mu?
‘‘Güvenlik seviyesi arttırılmış, havaalanı gibi yerlerde ses olabilir. O hastalara mutlaka bir belge verilir.’’

EKLEM SAĞLIĞI İÇİN NE YAPMALI?

. Diz eklemlerimizi sağlıklı tutmak için neler yapmalıyız?

‘‘Kemik, kıkırdak, kas ve eklem sağlığı için aşağıdakilerin yapılması çok önemlidir:

. Yaşa uygun spor ya da düzenli egzersiz yapmak, en azından düz yolda yürümek,

. Eğer kilo varsa dize binen yükü azaltmak açısından kilo vermek,

. Sigara içmemek,

. Kemikler için yeterli kalsiyum almak; günde en az iki ya da üç bardak süt ve süt ürünleri tüketmek.’’