Dizde Kireçlenme ve Protez Ameliyatları

Diz kireçlenmesinin belirtileri nelerdir? Diz ekleminde kireçlenme olduğunda ağrıların özelliği nedir? Ağrıya eşlik eden başka bulgular var mıdır? Egzersizleri ağrısı olan hastalar mı yoksa diz sağlığını korumak isteyenler mi yapmalıdır? Protez cerrahisi kimlere uygulanır? Protez türleri nelerdir ve kime hangi tür protez önerilir? Protez ameliyatı olmak isteyen ileri yaşlardaki hastalar gerek anestezi gerekse ameliyat ve sonrası için tedirgin olmalı mıdır? Diz protezi ameliyatları sonrası süreç nasıl ilerler? Hasta günlük yaşama ne zaman döner? Diz protezi takılan hastalar nelere dikkat etmelidir?

Kolan Şişli Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ahmet Doğan, diz kireçlenmesinin tedavisini Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

DİZ SAĞLIĞINIZ İÇİN HAREKET EDİN VE KİLO VERİN!

. Diz kireçlenmesinin belirtileri nelerdir?
“Osteoartrit (kireçlenme) doğal bir yaşlanma sürecidir. Bazı kişiler genetik olarak kireçlenmeye daha yatkın olurlar; dizleri biyolojik yaşlarından daha önde gider. Dizde arada menisküs denilen amortisör görevi gören yapılar zamanla erimeye ve yırtılmaya başlar. Dizde ayrıca menteşeyi sağlayan bir kıkırdak tabaka ve eklem aralarında da rahat hareket etmesini sağlayan yoğun, kayganımsı yağ şeklinde bir sıvı (viskoz) vardır. Bu sıvı özelliğini kaybetmeye başladığında oradaki kaydırıcılık özelliği kaybolmaya, kıkırdak incelmeye başlar. Artık yer yer orada kemik adacıklar gözükür ve aynen zımpara gibi diz birbirine sürter hale gelir. Sürtmenin en büyük bulgusu ağrıdır. Bu ağrı kişinin yaşam kalitesini bozar; attığı her adımda ağrı olur. Genetik yatkınlığın dışındaki önemli sebeplerden biri kilodur. Ne kadar çok hareket edilirse, adaleler o derece kuvvetli olur ve yıpranma süreci yavaş gider. Yerden alınan stres reaksiyonunun dizleri daha az etkilemesi için giyilen ayakkabının biraz yaylanması gerekir. Bu nedenle yumuşak ayakkabı ve terlikler tercih edilmelidir. Özellikle de air tabanlı denilen spor yürüyüş ayakkabıları tercih edilmelidir. Yürüyüş bandı hiçbir zaman önerilmez; sert zemin olduğu için bütün stres dizlere gider. Normal bir diz bile yürüyüş bandında direkt şişer. Sonuç olarak kişi hareket eder, kilosuna dikkat ederse ve genetiği de iyiyse çok fazla bir sorun yaşamaz.”

AMELİYAT NE ZAMAN ÖNERİLİR?

. Diz ekleminde kireçlenme olduğunda ağrıların özelliği nedir? Ağrıya eşlik eden başka bulgular var mıdır?
“Hastalar genellikle ağrı şikayetiyle gelirler. Ağrı, hastalığın evresine bağlı olarak değişen karakter gösterir. Hasta en başta sadece merdiven ve yokuş inip çıkarken ya da çömeldiği zaman ağrı hisseder. Zaman geçtikçe düz yolda ağrı şikayeti başlar. Bazen ağrı olduğunda bir ağrı kesici içip 2-3 gün idare eder; 2-3 gün sonra bir ilaç daha alır ama bir müddet sonra bu ilacı her gün almaya başlar. En sonunda da gece ağrıları başlar. Uyku uyutmayan gece ağrıları en önemli ameliyat kriterlerinden biridir. Ayrıca en ufak bir aktiviteyle biraz yürüme ya da ayakta kalma ile hastanın dizleri şişer ve su toplar. Bu, kaydırıcı özelliğini kaybetmiş, kalitesi bozulmuş bir sudur. Bir başka bulgu, yaşla birlikte kireçlenme ilerledikçe bacakların eğilmeye, parantez şeklini almaya başlamasıdır. Böyle durumlarda hastaya hemen ameliyat önerilmez. Son zamanlarda uygulamaya giren kök hücre, PRP, EPS yöntemleri hastalığın başlangıç ve orta evrelerinde çok işe yarar. Ama son evrelerde çok bir faydası yoktur. Dizleri yamulmuş, ağrısı artmış, artık aradaki kıkırdak bitmiş, kemik kemiğin üzerine binmiş 80 yaşındaki bir hastanın kök hücre yaptırması boşuna masraf etmektir.”

Prof. Dr. Ahmet Doğan

DİZLERİNİZE BUZ UYGULAMASI YAPIN

. Egzersizleri ağrısı olan hastalar mı yoksa diz sağlığını korumak isteyenler mi yapmalıdır?
“Hareket ve egzersiz ağrılar başladıktan sonra değil; kireçlenmeyi önlemek için önceden yapılmalıdır. Diz ağrısının üzerine kesinlikle gitmemek gerekir. Aksi takdirde diz su toplar, şişer ve daha kötüye gider. Başlangıç evresinde kesinlikle dize sıcak uygulamalar da yapılmamalıdır. Sıcak uygulama başlangıçta rahatlatır ama hasta ertesi gün daha kötü kalkar. Yapılması gereken illa çok ağrımasını beklemeden direkt olarak buzu dize koymaktır. Buzun hiçbir zararı yoktur; sadece çıplak uygulanmamalıdır. Bir kıyafet üzerinden ya da bir havluya sararak 15-20 dakika buz uygulamak dizi rahatlatır. Kireçlenmiş dize de, diz müsaade ettiği kadar, hareket önerilir. Çünkü adaleler zayıflamamalıdır.”

“AMELİYATA DOKTOR DEĞİL HASTA KARAR VERİR”

. Protez cerrahisi kimlere uygulanır? Protez türleri nelerdir ve kime hangi tür protez önerilir?
“Diz kireçlenmesi tedavisi aşama aşama yapılır. Önce ilaç verilir ve buz uygulaması önerilir. Eğer hasta bunlardan fayda görmezse fizik tedavi denenebilir. Bunun dışında PRP, kök hücre, EPS gibi uygulamalar denenebilir. Bunlardan da fayda görmezse ameliyattan başka bir çare yok demektir. Diz kireçlenmesinde ameliyata zamanla karar verecek olan ağrıyı çeken hastanın kendisidir. Biyomekanik, birebir uyumlu protezler vardır. Bunların yarım protez, tam protez olarak çeşitleri bulunmaktadır. Genellikle tercih tam protezden yanadır. Çünkü diz bölünmez. Total olarak değiştirildiğinde hasta çok rahat eder ve 15-20 sene kullanabilir. Protez genellikle 60 yaşını geçen hastalara yapılır. Ama 40 yaşında olup dizleri ağrıdığı için yürüyemeyen hastaya da yapılır. 60 yaş kriteri, protezin 15-20 sene içerisinde gevşemeye başlamasıdır. Gevşediği zaman değiştirmek gerekeceği için hasta bir daha ameliyat olacaktır.”

‘‘HASTA ERTESİ GÜN DİZİNİN ÜZERİNE BASABİLİR’’

. Protez ameliyatı olmak isteyen ileri yaşlardaki hastalar gerek anestezi gerekse ameliyat ve sonrası için tedirgin olmalı mıdır?
“Diz protezi ameliyatı zaten ileri yaşlarda yapılır. İleri yaştaki insanların çoğunda şeker, tansiyon gibi hastalıklar vardır. Anestezi teknikleri günümüzde çok gelişmiştir. Bu ameliyatların çoğu bölgesel yapılarak hastanın ya belden aşağısı ya da sadece bacağı uyuşturulmaktadır. Ayrıca blok aneljezik yapılarak hastanın ameliyat sonrası daha rahat geçmektedir. Artık ameliyattan sonra anestezi doktoru tarafından bacağın belli noktalarına iğne yapılarak bacak bir nevi kısmi felç gibi 24-36 saat arası hiçbir şey duymaz. O arada da ameliyatın alevli dönemi geçmiş olur. Alevli dönemi geçtiği için de hasta çok rahatlıkla ertesi gün kaldırılıp yürütülür. Ertesi gün çok rahatlıkla üstüne basabilir.”

AMELİYAT 40-45 DAKİKA SÜRÜYOR

. Diz protezi ameliyatları sonrası süreç nasıl ilerler? Hasta günlük yaşama ne zaman döner?
“Diz protezi ameliyatları 40-45 dakika sürer. Ameliyat öncesi hazırlık 2 saati bulur. Hasta 3-4 gün civarında hastanede kalır. Hasta taburcu olurken kendi kendine tuvalete gidip gelme halindedir. Yaklaşık 15-20 gün kadar walker, koltuk değneği gibi destek kullanması kendisini güvende hissetmesini sağlayacağı için önerilir. Tam iyilik hali yaklaşık 2-3 ayı bulur.”

. Protezler başka hangi sağlık alanlarında kullanılır?
“Vücudun hemen hemen büyük majör eklemlerinde protez kullanılabilir. Dirsek protezi, omuz protezi, kalça protezi, ayak bileği protezi vardır. Ama en çok kalça ve diz protezi yapılır. En mükemmel sonuçlar da bunlarda alınır.”

‘‘AMELİYAT SONRASI YÜRÜYÜŞ YAPMAK ÇOK ÖNEMLİ’’

. Diz protezi takılan hastalar nelere dikkat etmelidir?
“Ameliyattan sonra yürüyüş yapmak çok önemlidir. Çünkü yükü çeken kemik kuvvetlenir. Yük çekmeyen kemik zayıflar. Bir müddet sonra artık o protezi kemik tutar. Dolayısıyla da hasta mümkün olduğu kadar yürüyüş yaparak, ayakta kalarak, adalesini kuvvetlendirerek gayet ağrısız bir şekilde hayatına devam edebilir.”