Dudak-Damak Yarıkları Nedir, Nasıl Tedavi Edilir?

Dudak-damak yarıkları ne oranda yaygın bir hastalıktır? Kız ve erkek çocuklarında görülme sıklığı nedir? Çocuklar yüzde ne tür doğumsal anomalilerle doğabilirler? Dudak-damak yarıklarında kalıtımın etkisi var mıdır? Dudak-damak yarıklarının nedenleri nelerdir? Annenin geç bebek sahibi olması bir etken midir? Dudak-damak yarıkları ne tür problemlere yol açar? Dudak-damak yarıklarının tedavisi nasıldır? Tedavide cerrahinin yeri nedir? Konuşma terapisi ne zaman gereklidir?

Acıbadem Altunizade Hastanesi Estetik, Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Hakan Ağır, dudak-damak yarıkları ile ilgili merak edilen soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

‘‘DAMAK YARIĞI KIZLARDA DAHA FAZLA GÖRÜLÜYOR’’

. Dudak-damak yarıkları ülkemizde ne oranda yaygın bir hastalıktır? Kız ve erkek çocuklarında görülme sıklığı nedir?
“Dudak-damak yarıklarıyla ilgili ülkemize ait sağlıklı veriler elimizde yok. Ama çeşitli merkezlerde biriken verilere göre, yaklaşık her 800 veya 1000 canlı doğumda 1, dudak-damak yarıklarıyla karşılaşılmaktadır. Güneydoğu bölgesinde, özellikle aldığımız göçle beraber, en sık görülen yüz anomalisi yani yüzdeki bir şekil bozukluğudur. Uzakdoğu ve Latin Amerika’da dudakta ve damakta yarık olma hali biraz daha sık görülür. Dudak-damak yarığı, dudakta yarığın olması, bunun arka tarafa doğru devam etmesi halinde ise sert ve yumuşak damağı da içermesi durumunda, dudak-damak yarığı veya tek başına dudakta yarık olması veya tek başına damakta yarık olması demektir. Cinsiyet açısından damak yarığı tek başına kız çocuklarında biraz daha fazla görülür. Ancak ikisi birarada (dudak-damak yarığı) en çok erkek çocuklarda görülür. Her ikisinin birlikte olduğu çift taraflı dudak-damak yarıklarında ise bir cinsiyet ön plana fazla çıkmamaktadır.”

DOĞUMSAL YÜZ ANOMALİLERİ

. Çocuklar yüzde ne tür doğumsal anomalilerle doğabilirler?
“Yarıklar yüzde çok farklı şekillerde kendisini gösterir. Bir çekiklik, yarık gibi gözükmeyip yüzün sağıyla solu arasında bir farklılık olarak karşımıza çıkabilir. Çoğu aile bunu yaradılış olarak kabul edip doktora başvurmaz. Dudak-damak yarıkları dışında ağız çevresinde, göz çevresinde ve saçlı derinin altında kalan kafatası bölgesinde de çok çeşitli şekil bozuklukları olur. Kulak yokluğu, gözde göz içi organlarının gelişememesi, burnun tek tarafının yokluğu, burnun tek tarafındaki çekinti hali, çene kemiğinin bir tarafındaki eksiklik, diğer tarafa oranla daha küçüklük gibi durumlarla da karşılaşılır.”

“DUDAK-DAMAK YARIKLARI KALTIMSALDIR”

. Dudak-damak yarıklarında kalıtımın etkisi var mıdır? Dudak-damak yarıklarının nedenleri nelerdir? Annenin geç bebek sahibi olması bir etken midir?
“Geç gebelik yaşı, dudak-damak yarığı oranını arttıran bir neden değildir. Ancak kalıtımsal geçiş söz konusudur. Aile sorgulandığında, yüzde 30-40 oranında ailenin kendi içinde olmaması halinde bile bir-iki kuşak öncesinde olduğu görülür. Damak görülmediği için gizli kalmış olabilir veya çok hafif olduğu için erkeklerde dudakta olan yarığı bıyık gizlemiştir. Geriye kalan yüzde 60-70’lik oranda ise gebelik döneminde bazı faktörler rol oynar. Çok ağır alkol alıcılığı, çok ciddi sigara içiciliği, çok ağır hastalıklara sahip olma, psikiyatrik ilaç gruplarını fazlasıyla kullanma, sara nöbetleri için kullanılan ilaçlar ve streoid grubu ilaçlar etmen faktörlerdir. Son dönemde yapılan çok önemli bir tespit de gebeliğin oluştuğu süreç içerisinde çok ağır depresyon yaşayan, şiddete maruz kalan kadınlarda ciddi derecede dudak-damak yarıklıklarının daha fazla görülmesidir.”

Prof. Dr. Hakan Ağır

BESLENME VE NEFES ALMADA SIKINTI YAŞANIYOR

. Dudak-damak yarıklarının önemi nedir? Ne tür problemlere yol açar?
“Dudak-damak yarığıyla dünyaya gelmiş bir bebek hayata daha yenik başlar. Çünkü nefes almada ve beslenmede sıkıntı yaşar. Yarık nedeniyle dudağını tam kapatamadığı için anne memesinden ememez. Bu anne için de ciddi ruhsal travmadır. Yutmada da zorluk yaşaması burnundan kaçaklar olması, akciğere kaçıyor olması gibi sıkıntıları beraberinde getirir. Damaktaki yarıkların en önemli handikabı ise ilerleyen yaşlarda ameliyat olunsa bile konuşma bozukluğunun olmasıdır. Bu çocuklardaki konuşma bozukluğu onların gelişim sürecini, okul ve sosyal hayatını çok ciddi derecede olumsuz etkiler. Dudak yarığının ameliyatı çok iyi yapılmamışsa yüzde, burunda o ifade bir şekilde kaldığı için bu çocuklar hep akranlarınca izolasyona maruz kalırlar. Bu da onları kişilik açısından içe dönük, bazen öfkeli, uyum sorunları yaşayan çocuklar haline getirir ki bu önemli bir sosyal sorundur.”

DUDAK-DAMAK YARIKLARINDA CERRAHİ

. Dudak-damak yarıklarının tedavisi nasıldır? Tedavide cerrahinin yeri nedir?
“Dudak-damak yarıklarının tedavisinde ana çözüm cerrahidir. Dudak ile damakta bir yarık varsa bunlar hem anatomik yapıya uygun olarak, hem fonksiyonuna hem de estetiğine çok dikkat edilerek kapatılır. Beslenmeyle ilgili sıkıntılı süreç atlatıldıktan sonra dudak yarıklarını genellikle 3-4 aylıktan damak yarıklarını da 7-8 aylıktan başlamak üzere en geç bir yaşa kadar en iyi şekilde kapatmak mümkündür. Bugün doğumdan hemen sonra, ilk ameliyatın olduğu dudak yarığı ameliyatına kadar beslenmeyi kolaylaştırmak için yarık, ortodontistler tarafından uygulanan ve dünya genelinde de çok popüler olan bir yöntemle daraltılır. Bu, burnun ve diş eti veya diş kemerinin olduğu bölgenin, yarığın olduğu bölgenin daraltılmasına dayanan bir aparatın uygulandığı bir yöntemdir. Biraz zahmetli de olsa ehil merkezlerde yapıldığında çok iyi sonuçlar alınmaktadır. Cerrahide de çok büyük adımlar attık; çok ince teknikler kullanıyoruz. Artık çok minik yerlerle uğraşır hale geldik. Estetik açıdan da çok iyi yerlere geldik. Eskiden yarık kenarlarını bir araya getirmek gibi görüp biraz daha basite indirgiyorduk. Artık içerideki kasları büyüterek, yerli yerine oturtarak bu çocukların tekrar tekrar ameliyat olmalarının önüne geçiyoruz.”

AMELİYATLAR YETİŞKİN ÇAĞINA KADAR SÜRÜYOR

. Tek ameliyat yeterli midir? Damak-dudak yarıklarında çiftli ameliyat yapmak gerekir mi?
“Damak-dudak yarıklarında çiftli ameliyat yapmak bazen gerekir. Geç gelen vakalarda her ikisi de aynı seansta yapılır. Bu, anestezi riskleri ve çocuğun gelişiminde iyi bir yere gelmesi açısından unutulmaması gereken bir konudur. Çocukların ameliyatı yetişkin çağına kadar devam eder. Belli yaş dönemlerinde 5-6 ameliyat oldukları gösterilmiştir. Sadece dudağının kapatılması ve damağının kapatılması başka bir anomali de olsa aynı şey geçerlidir. Anatominin gelişmesi devam ettiği için karşımıza yeni sorunlar çıkar. Düzelttiğiniz bir burun bozulur. Çene gelişir ve çenedeki bozukluk ortaya çıkar. Yüz gelişir yüzdeki asimetri ortaya çıkar. Ergen döneminin beklentileriyle, yetişkin döneme giriş çağındaki kemik beklentileriyle yeni ameliyatlar yapılır.”

“KONUŞMA TERAPİSTLERİ AMELİYAT SAYISINI AZALTTILAR”

. Konuşma terapisi ne zaman gereklidir?
“Bu çocukların 2 yaşından 6 yaşına kadar konuşma terapistleriyle geçirecekleri bir dönemleri vardır. Çok yakın bir zamana kadar konuşma terapistinin önemi biz cerrahlar bile çok fazla kavrayamamıştık. Oysa onlar bize çok büyük destek veren bir grup. Konuşma terapistleri ameliyat sayımızı azalttılar. Konuşma terapistlerinin desteğiyle ameliyata ihtiyacı olduğunu düşündüğümüz çocukların önemli birçoğunluğu ameliyatsız konuşur hale geliyorlar.”

. Ağız-çene-yüz bir uzmanlık alanı mıdır; yoksa eğilime göre belirlenmiş bir alan mıdır?
“Ağız-yüz-çene cerrahisi Sağlık Bakanlığı’nın yakın tarihte almış olduğu kararla yeni bir uzmanlık alanı olarak açıldı. Benim gibi bu işle ilgilenenler deneyimlerini ve geldikleri seviyeyi ispatlayarak uzmanlık belgelerini aldılar. Şu an için eğitim programları içerisinde yer alıyor. Dolayısıyla plastik ve rekonstrüktif cerrahiden ayrı bir eğitim alanıdır. Bence her estetik cerrahi uzmanı dudak-damak yarığı yapmamalı. Ama plastik cerrahlar Türkiye’de çok iyi yetişiyorlar hepsi de yapabilir diye düşünüyorum.”