Düzenli Kullanılan İlaçlarla Geçmeyen Ağrılarda Son Çare: Girişimsel Ağrı Tedavisi

Girişimsel ağrı tedavisi nedir, hangi hastalara önerilir? Girişimsel yöntemler ameliyata ya da fizik tedaviye alternatif midir? Kanser ağrılarında ve başarısız bel cerrahisinde girişimsel yöntemlerin nasıl bir yeri vardır? Sinir bloğu, tetik nokta enjeksiyonu, radyofrekans termokoagülasyon, epidural enjeksiyon, morfin pompası ve omurilik pili gibi yöntemler hangi uzmanlar tarafından, nerede, nasıl uygulanmalıdır? Girişimsel ağrı tedavisi hangi hastalara önerilmez? Merak edilen bu soruları Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Ortopedi ve Travma Anestezisi Bilimsel Kurulu Üyesi ve aynı zamanda GATA Askeri Tıp Fakültesi Yüksek Bilim Konseyi Üyesi Prof. Dr. Ercan Kurt yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Girişimsel ağrı tedavisi nedir? Ağrı tedavisinde girişimsel yöntemler nasıl bir öneme sahiptir?
“Ağrı tedavisinde girişimsel yöntemler, morfin dahil çeşitli ağrı kesici ilaçlardan ve kemoterapi, radyoterapi gibi tıbbi tedavilerden yanıt alınamayan ağrısı geçmeyen hastalarda son çare olarak düşünülür. Girişimsel işlemlerin uygulanabilmesi için ağrının 3-6 ay ve daha uzun sürmesi gerekir. Girişimsel ağrı tedavisinde amaç, farklı tekniklerle ağrıyı ileten sinir yollarındaki iletinin durdurulmasıdır. Bu amaçla siniri tahrip eden ilaçlar kullanılabileceği gibi, radyofrekans cihazının ürettiği ısıyla da sinir iletisi durdurulabilir. Söz konusu yöntemler deneyimli ağrı (algoloji) uzmanları tarafından röntgen cihazı, bilgisayarlı tomografi, MR, ultrason cihazı gibi görüntüleme yöntemleri eşliğinde kemikler, sinirler ve/veya çevre dokular görülerek uygulanır. Girişimsel ağrı tedavisi alanında her geçen gün yeni teknolojik gelişmeler (daha güçlü ultrason cihazları, daha ince iğneler, farklı yapıda kateterler) ol makta, buna bağlı olarak da sinirlerin iletisini durdurmak için yapılan girişimlerdeki başarı yüzdesi artmaktadır.

Günümüzde kronik (süreğen) ağrıdan yakınan hastalarının büyük çoğunluğu girişimsel tedavilerden fayda görmektedir. Buna karşın girişimsel yolla her ağrının giderilemeyeceği de dikkate alınmalıdır. Hasta seçimi son derece önemlidir. Girişimsel işlemlerin bazıları ağrılı olup, sonuçlarında ciddi olarak tanımlayabileceğimiz yan etkiler gelişebilir. Eğer hastanın genel durumu iyi değil ise, birinci derece yakınları bu işlemlerin yapılması için yazılı olarak onam vermelidir.”

HANGİ AĞRILARDA GİRİŞİMSEL YÖNTEMLERDEN FAYDALANILIR?

. Hangi ağrılarda girişimsel yöntemlerden faydalanılır?
“Girişimsel yöntemler başlıca şu ağrılarda önerilmektedir:

. Planlı ameliyat geçiren ve ameliyat bölgesinde 3-6 aydan uzun süre ağrısı devam eden hastalarda

. Yüz bölgesinde alt çene, üst çene ve göz çevresinde çok ciddi ağrıya yol açan kafa içinden gelen bir sinirin neden olduğu ağrılarda (trigeminal nevralji)

. Sürekli baş ağrısı çeken bazı hastalarda (oksipital nevralji)

. Uzun süre (3-6 ay) geçmeyen kanser ağrılarında

. Genellikle dolaşım bozukluğuna bağlı bacaklardaki derin yaraların ve/veya dolaşım yetmezliğine bağlı oksijensizliğin neden olduğu ağrılarda

. Özellikle kol ve bacakların tamamen ya da kısmen cerrahi yöntemlerle kesilmesi (ampütasyon) sonucu gelişen 3-6 aydan uzun süren kronik ağrılarda (fantom/hayalet ağrı)

. İki-üç defa bel fıtığı ameliyatı olup şikayetleri devam eden ve bu nedenle bel bölgesinde, bacaklarında şiddetli ağrısı olan hastalarda (başarısız bel cerrahisinde)

. Zona geçiren hastalarda tedavi sonrası devam eden ağrılarda

. El ve ayaklarında donma olan hastalarda dolaşımın arttırılması amacıyla

. Kuyruk sokumunun şiddetli ağrılarında (örneğin düşmeye bağlı kuyruk sokumu kırığından kaynaklanan ağrılarda)

Girişimsel ağrı tedavisi yöntemlerinde temel kural, hastanın bu işlemden yarar görüp görmeyeceğinin test edilmesi için önce lokal anestezik ilaçlar kullanılarak girişimin benzerinin yapılması ve sinir iletisinin geçici olarak durdurulmasıdır. Eğer hasta bu işlemden yüzde 70’in üzerinde fayda görürse, girişimsel işlem uygulanabilir. Girişimsel işlemin hedefi ise sinirdeki ağrı iletiminin kalıcı olarak durdurulmasıdır.”

“FİZİK TEDAVİYE VE AMELİYATA ALTERNATİF DEĞİLDİR”

. Girişimsel yöntemler bazı vakalarda fizik tedaviye ya da ameliyata alternatif midir?
“Girişimsel yöntemler fizik tedaviye ya da ameliyata alternatif değildir. Bir hastada girişimsel tedaviye karar verilebilmesi için daha önce ağrı kesiciler ve diğer ilaçlarla çeşitli tıbbı tedavilerin denenmiş ve sonuç alınamamış olması gerekir. Örneğin bel fıtığı nedeniyle ağrı kesicilerle hayatını sürdüren bir hastanın ağrılarının artması, ağrıdan dolayı yürüyememesi, kilo alması, kaliteli uyku uyuyamaması durumunda hayatı kısır bir döngüye girer. Böyle hastalarda bel fıtığı nedeniyle ameliyat kararı da verilmemiş ise girişimsel yöntemler uygun seçenektir. Ayrıca girişimsel tedaviye başlanmadan önce, doğru karar verilebilmesi amacıyla her hasta için fizik tedavi, psikiyatri, ortopedi, beyin cerrahisi, onkoloji gibi ilgili branşlarla durum değerlendirilmesi yapılmalıdır.”

EN ÇOK UYGULANAN GİRİŞİMSEL YÖNTEMLER

. Başlıca girişimsel ağrı tedavisi yöntemleri nelerdir?
“Girişimsel ağrı tedavisinde kullanılan pek çok yöntem vardır. Bunların en önemlileri şöyle sıralanabilir:

. Sinirlerdeki ağrı iletiminin bazı ilaçlarla (alkol, fenol) kalıcı olarak durdurulması

. Sinirlerdeki ağrı iletiminin ısı tekniğiyle ısıtılarak durdurulması (radyofrekans termokoagülasyon)

. Sinirlerdeki ağrı iletiminin ısı tekniği ile soğutularak durdurulması (kriyoterapi)

. Beldeki bölgesel ağrıların tedavisi için bel eklemlerini uyaran sinirlerin ısı ile yakıldığı yöntemler

. Boyun, göğüs ve bel bölgesinden kaynaklı, ameliyat yapılması uygun görülmeyen ancak ağrıya neden olan fıtıklara yönelik işlemler

. Başarısız bel cerrahisinden ya da bacaklardaki dolaşım bozukluğundan kaynaklanan ağrıların durdurulması amacıyla bel bölgesine yerleştirilen omurilik pilleri (spinal kord simülasyonu)

Özellikle göğüs ya da batın bölgesindeki geçmeyen şiddetli kanser ağrılarında bir kateter (içinden sıvı verilebilen özel üretilmiş ince plastik boru) aracılığı ile ağrı tedavisi yapılabilir. Bu tedavilerde kateterin, omuriliğin çevresini saran zara veya omurilik içindeki sıvıya koyulması hedeflenir. Böylelikle söz konusu bölgeden geçen sinirlerdeki iletinin durdurulması amaçlanır.”

GİRİŞİMSEL AĞRI TEDAVİSİ KİMLERE UYGULANAMAZ?

. Peki, girişimsel ağrı tedavisi kimlere uygulanamaz?
“Girişimsel ağrı tedavisinin uygulanmaması gereken kişiler şunlardır:

. Girişimsel ağrı tedavisi hasta istemiyorsa kesinlikle yapılmaz.

. Kan sulandırıcı ilaç kullanan hastalara girişimsel işlemler uygulanamaz. Ancak bu hastalarda kan sulandırıcı kesildikten sonra gerekli tıbbi kontrol yapılarak girişimsel işlem yapılabilir.

. İşlemin gerçekleştirileceği bölgede enfeksiyon olması da girişimsel tedaviye engel teşkil eder.

. Psikolojik problemleri olan hastalarda tercih edilmez. Hastaya zarar vermemek için girişimsel ağrı tedavisine gerçekten gereksinimi olup olmadığına psikiyatri doktoru ile birlikte değerlendirilerek karar verilir.

. Hastanın genel sağlık durumu iyi olmalı ve uygulanan girişimsel yöntemi tolere edebilmelidir. Örneğin hastanın beline yapılacak işlemde yüz üstü yatması gerekir. Ancak nefes darlığı gibi nedenlerden dolayı bazı hastalar beş dakika bile yüz üstü yatamazlar. Üzerlerinin örtülmesinden rahatsızlık duyan kişilere de girişimsel işlemleri yapmak zor olmaktadır.

. Hastanın şuuru açık değil ise girişimsel ağrı tedavileri yapılamaz.”

GİRİŞİMSEL TEDAVİLER NEREDE YAPILMALI?

. Girişimsel ağrı tedavisi mutlaka ameliyathane ortamında mı yapılır?
“Girişimsel ağrı tedavisinin donanımlı ameliyathane ortamında ve görüntüleme yöntemleri (röntgen cihazı) eşliğinde yapılması zorunludur. Çünkü işlemler için gereken anestezi hafif uyutma ile başlayıp genel anesteziye kadar gidebilir. Ayrıca yapılan girişimsel işlemler sırasında ciddi yan etkilerle karşılaşılabilme riski de dikkate alınmalıdır. Bu nedenle hastanın başında mutlaka anestezi uzmanı bulunmalıdır.

. Girişimsel ağrı tedavilerini hangi uzmanlar yapar?
“Ülkemizde girişimsel ağrı tedavisi algoloji uzmanları tarafından yapılmaktadır. Anestezi uzmanları, nörologlar ve fizik tedavi uzmanları iki yıllık eğitim ile algoloji (ağrı) alanında uzman olmaktadırlar.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

• Girişimsel yöntemlerin etkili olduğu hastalarda tek seans yeterli midir? Yoksa bu yöntemlerin belirli aralıklarla tekrarlanması mı gerekir?
• Girişimsel yöntemlerin başarısını etkileyen ne gibi temel faktörler vardır?
• Girişimsel tedavilerden sonra hastalar günlük hayatlarına ne zaman dönebilir?
• Girişimsel yöntemler kanser ağrısı çeken her hastaya uygulanabilir mi?
• Girişimsel ağrı tedavisinden başarısız bel cerrahisinde de yararlanıldığını belirtiniz. Başarısız bel cerrahisinde ne gibi girişimsel tedaviler yapılır?
• Ağrı tedavisinde kullanılan yöntemlerinden biri olan sinir bloğu nedir?
• Hangi ağrılarda sinir bloklarından faydalanılır?
• Sinir bloğu tedavisi nasıl yapılır?
• Sinir bloğu tedavilerine bağlı olarak ne tür yan etkiler ortaya çıkabilir?
• Sinir bloklarıyla yapılan tedavilerin etkisi ne kadar sürer?
• Radyofrekans termokoagülasyon nedir, nasıl uygulanır?
• Hangi ağrılarda radyofrekanstan faydalanılır?
• Yöntemin riskleri ve yan etkileri nelerdir?
• Hasta, uygulama sırasında acı hisseder mi?
• Radyofrekans tedavisi ne kadar sürer?
• Epidural enjeksiyon nedir? Uygulanma şekli konusunda bilgi verebilir misiniz?
• Hangi tip ağrılarda, kimlere uygulanabilir?
• Omurilik pillerinin tedavideki başarı oranı nelerdir?
• Omurilik pillerinin ömrü ne kadardır?
• Omurilik pillerinin ne gibi riskleri ve yan etkileri vardır?
• Omurilik pili olan hastalar havaalanı, alışveriş merkezi gibi yerlerde güvenlik kontrolü yapan cihazlardan geçebilir mi, cep telefonuyla konuşabilir mi?
• Tetik nokta enjeksiyonu nasıl bir yöntemdir?
• Tetik nokta enjeksiyonun riskleri ve yan etkileri nelerdir?
• Tetik nokta enjeksiyonlarının etkileri ne kadar sürer?
• İnterkostal sinir bloğunun uygulama alanları, etki mekanizmaları konusunda bilgi verebilir misiniz?
• İnterkostal sinir bloğu hangi ağrıların tedavisinde kullanılır?
• Faset eklem enjeksiyonları hangi ağrılarda etkilidir, nasıl uygulanır?
• Ağrı tedavisinde uygulanan girişimsel yöntemler hakkında son gelişmeler nelerdir?

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu,  Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan,  Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.