El Hastalıkları ve Tedavisi

El nasıl bir organdır? Mikrocerrahi tekniklerinin gelişmesi el cerrahisindeki başarı oranlarını ne ölçüde arttırdı? El cerrahisi sadece el bileğinin aşağı kısmı mıdır? Kolu da kapsar mı? El ile ilgili ne tür hastalıklara rastlanır? Özellikle ev kadınları arasında ağrıyla belli eden el hastalıkları nelerdir? Tetik parmağa bağlı olarak ne tür yakınmalar ortaya çıkar? Tetik parmak ve karpal tünel hastalıklarının ameliyat teknikleri nasıldır? Kapalı cerrahinin belli kriterler var mıdır? Her tetik parmak, karpal tünel ya da el bileğinde sinir sıkışmasına uygulanabilir mi? Bir hastada hem karpal tünel hem tetik parmak varsa iki ameliyatı da aynı anda yapmak mümkün müdür? Bir parmağın ya da parçanın kopması halinde yapılan hatalar nelerdir? Kopan parmak nasıl taşınmalı ve hastaneye getirilmelidir?

VM Medical Park Kocaeli Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Halil İbrahim Bekler el hastalıkları ve tedavisi ile ilgili merak edilen soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

‘‘PARMAKLARDA 15 TANE EKLEM VARDIR’’

. El nasıl bir organdır? El cerrahi uzmanları kimlerdir?
‘‘El, çok fonksiyonlu bir organdır. Kendimizi ifade ve iletişim kurma aracıdır. Aynı zamanda çok komplike bir organdır. Örneğin, son derece önemli bir eklem olan diz ekleminden bir parmakta üç tane vardır. Parmağımızın ucunda, ortasında ve dibinde bulunur. İkişer tanesi başparmakta olmak üzere toplam 15 eklem sırf parmaklarımızda bulunmaktadır. El, hisseden ve son derece duyarlı olan da bir organdır. Örneğin bir şeye dokunulduğunda onun deri mi, kumaş mı olduğu elle hissedilir. Sevdiğiniz birinin saçlarını okşarken aldığımız duygular elimizden gelir; sadece görmek yetmez. Bu kadar komplike bir organın bir diğer özelliği de çoğunlukla hayatımızı ellerimizle kazanmamızdır. Eller, aslında gözler gibi beynin aynasıdır. Bu kadar komplike bir organ olması nedeniyle ilgilenen cerrahların da özel olması gerekmiştir. El cerrahisi, temel cerrahi eğitimi almış insanların bir üst eğitimidir. Şimdi birçok mikrocerrahi tanımı vardır.’’

MİKROCERRAHİ TEKNİKLERİ

. Mikrocerrahi tekniklerinin gelişmesi el cerrahisindeki başarı oranlarını ne ölçüde arttırdı?
‘‘Mikrocerrahi 1960’lı yıllarda gelişmiş, ülkemize de 1970’li yıllarda, geçen sene hayatını kaybeden Prof. Dr. Ayan Gül Gönen sayesinde gelmiştir. 70’li yıllardan beri mikrocerrahi ve replantasyon çalışmaları başarı ile yapılmaktadır. Bugün dikilebilen her doku replante edilmektedir. Her kopan dokuya parça dikilemiyor. Örneğin çok ezilen, uygun olmayan şartlarda taşınan bir parçanın tekrar onarılması mümkün değildir. Ya da hastanın genel durumu uygun değilse replante edilemez. Örneğin çok büyük bir trafik kazası geçirmiş, hayatı tehlikeye düşmüş bir insanın parmağını dikmekle uğraşılamaz. Cerrahi prensip olarak hasta önce hayatta tutulmaya çalışılır. İkinci aşama olarak uzuv replante edililir, üçüncü aşamada da  uzuv çalıştırılır.’’

. Mikrocerrahi ile kaç kat büyütülebilir?
‘‘Mikroskoplar ve özel gözlüklerle genellikle iki buçukla dört kat arası büyütülür. 1 mm’nin altındaki dokular bile ameliyat mikroskopları yardımıyla tamir edilmektedir.’’

. El cerrahisi sadece el bileğinin aşağı kısmı mıdır? Yoksa kolu da kapsar mı?
‘‘Dirsek, cerrahisine dahildir. Ancak omuz ile daha çok spor cerrahları ilgilenir.’’

‘‘KARPAL TÜNEL EN SIK RASTLANAN HASTALIK’’

. El ile ilgili ne tür hastalıklara rastlanır? Özellikle ev kadınları arasında ağrıyla belli eden el hastalıkları nelerdir?
‘‘El ile ilgili en sık rastlanılan hastalık karpal tünel sendromudur. Eldeki 1-4 numaralı parmakların yarısını duyulandıran bir median siniri vardır. Elin duyması, her şeyi yapması için o duyuya ihtiyaç vardır. Bu sinir el bileği ekleminden geçer. Vücut o duyuyu derin bir planda tutmuş ve üstüne koruyucu bir kılıf koymuştur. Bazen eller çok yorulduğunda o kılıfın içinde şişme olur ve median siniri sıkışır. Parmakların ucunda uyuşmalar, karıncalanmalar başlar. Çünkü duyuyu doğru median siniri nakletmediği için beyine yanlış bilgiler gider. İkinci olarak elde kuvvet kaybı başlar. Elin içindeki tavuk butu tarzındaki parmağın dibindeki  emirleri taşıyan sinirler sıkışınca median karpal tünel oluşur.’’

. Tetik parmağa bağlı olarak ne tür yakınmalar ortaya çıkar? Tetik parmak ve karpal tünel hastalıklarının ameliyat teknikleri nasıldır? Kapalı ameliyat yöntemleri var mıdır?
‘‘Tetik parmak da karpal tünel de dokuların şişmesiyle olur. Parmakları hareket ettiren tendonlardır. Bu tendonlar da kılıflar içine girerler. Karpal tünele neden olan şişme eğer o kılıfların içinde olursa yani tendon kiriş nasırlaşırsa parmak tık tık atar kılıfın içinde. Pıt diye de kapanır ve o sırada avuç içinde ağrı hissedilir.Tetik parmak denilmesi o tetikleme nedeniyledir. İkisinin cerrahi tedavisinde de o tendonu sıkıştıran dokuların gevşetilerek normal hale getirilmesi gerekir. Ameliyat hem açık hem de kapalı cerrahi yöntemlerle yapılabilir.’’

TEDAVİDE AÇIK VE KAPALI CERRAHİLER

. Kapalı cerrahinin belli kriterler var mıdır? Her tetik parmak, karpal tünel ya da el bileğinde sinir sıkışmasına uygulanabilir mi? Kapalı yöntemle yapılan ameliyatlar sonucunda kişi, işine dönüp ellerini daha çabuk kullanabilir mi?
‘‘Kapalı yöntemlerle hasta biraz daha çabuk iyileşebilir. Çünkü kesilen cilt miktarı daha azdır.  Ancak açık yöntemler biraz daha tehlikeli cerrahilerdir. Çünkü diz, kalça veya omuzdaki gibi bir eklem boşluğu olmadığı için o boşluğu oluşturmak gerekir. Biraz daha tecrübe ve  ekipman gerektirir. Çünkü her ikisinde de yaralar çok büyük değildir. Tetik parmakta iğne ile açma yöntemleri de vardır. Yarım santimlik bir kesi ile yapılır. Açık ya da kapalı cerrahi tercihi, tetik parmakta ve karpal tünelde hastanın özelliklerine bakılarak yapılır.’’

. Bir hastada hem karpal tünel hem tetik parmak varsa iki ameliyatı da aynı anda yapmak mümkün müdür?
‘‘Eğer hastada karpal tünel varsa ve önce o ameliyat edilip tetik parmak sonraya bırakılırsa hasta çok mutlu olmaz. Çünkü hastalığı devam edecektir. Bu nedenle ikisi birden yapılır.’’

. Özellikle kadınlara mutfakta ya da ev işi yaparken ellerini korumaları için ne önerilir?
‘‘Yemek yapmaktan hoşlanan herkes mutlaka kesme tahtası kullanmalıdır. Elle yapılan kesme ya da doğramalarda bıçak sağ elle tutulduğu için yaralanmalar hep sol elde olur. Ayrıca  rondolara çok dikkat etmeleri, mutlaka fişten çıkarmaları gerekir.’’

KOPAN BİR PARMAK NASIL NAKLEDİLMELİ?

. Bir parmağın ya da parçanın kopması halinde yapılan hatalar nelerdir? Kopan parmak nasıl taşınmalı ve hastaneye getirilmelidir?
‘‘Soğuk zincir çok önemlidir. Parmak koptuğu zaman o bir canlı parçasıdır. Bozulmadan en basit şekilde nakledilmesi için temiz bir naylon torbanın içine konulması ve sonra da içine buz atılmış su dolu bir kabın içine konulması gerekir. Direkt buza konulmaz. Çünkü direkt buz parmağı dondurabilir ve canlı dokusu canlılığını kaybedebilir. Hücrelerin içindeki kristaller donarsa hücreler patlar. O yüzden soğuk suyun içine kuru olarak konulmalı, su ile temas etmemelidir. Eğer bunlar akla gelmezse temiz bir şeyin içine koyulması yeterlidir. Bir parmağın yaşama şansı 16-24 saat kadardır.’’