Elde Ağrıya Sebep Olan Hastalıklar

Elde ağrı yapan hastalıklar nelerdir? El ağrılarının toplumda görülme sıklığı nedir? Elde, karpal tünel sendromu dışında başka hangi hastalıklar ağrı yapar? Karpal tünel sendromu tek elde mi, iki elde birden mi olur? Kimler risk grubuna girer? Diyabetle karpal tünel ya da el bileğinde sinir sıkışması sendromu arasında bir paralellik var mıdır? Hamilelik bir risk faktörü müdür? El ağrısı ile gelen hastaya tanı nasıl konur? Karpal tünel sendromunun tedavisi nasıldır? Her vakaya ameliyat önerilir mi? Ameliyat dışında hangi yöntemlerle tedavi edilebilir? Ameliyat genel anestezi mi, yoksa lokal ya da bölgesel anesteziyle mi yapılır? Hasta  elini ne kadar süre kullanamaz? Hastanın hastanede kalması gerekir mi? Tetik parmak hastalığı nedir? Ne tür yakınmalara yol açar? Tanı ve tedavisi nasıldır?

Memorial Ankara Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Demirtaş merak edilen soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

‘‘KARPAL TÜNEL, ELDE EN SIK GÖRÜLEN AĞRIDIR’’

. Elde ağrı yapan hastalıklar nelerdir? El ağrılarının toplumda görülme sıklığı nedir?
‘‘Elde sürekli ağrı değil ama bazı hareketleri yaparken oluşan ağrı, genellikle toplumda yüzde 15-25 arasında değişmektedir. Bazı meslek gruplarında birtakım hareketleri yapınca elde ağrı; ağrıya eşlik eden genellikle kuvvet kaybı ve sinire bağlı uyuşukluk ve duyuyla ilgili bulgular eşlik eder. İstatistiksel olarak en sık görülen ağrı, halk arasında karpal tünel denilen ama esasında avuç içerisinden geçen sinirin sıkışma durumunda olan ağrılardır. Bu ağrı, özellikle el bileğinin içeri bükülmesiyle daha çok tetiklenir. Günlük hayatta en çok telefonla konuşurken yaşanır; özellikle bu insanlar telefonlarını öbür ellerine alma gereğini hissederler. Kitap ve gazete okurken, araba kullanırken yani eli avuç içerisine bükerken oluşan ağrı öncelikle bu tetiklenmeyle çıkar. Fakat bir süre sonra bu sıkışıklık arttığı zaman daha sık karşımıza çıkmaya başlar. Ayrıca ağrılı olan zaman süresi artmaya başlar. Diğer taraftan gece ağrı yapar. Gece, insanların vücut ısısı 1-1,5 derece düşer; bu nedenle hem soğuğa bağlı büzüşmeye hem de gece uykusunda elin avuç içerisinde kalmasıyla birlikte bu hastaların çoğu  gece uykularından ağrıyla uyanır. Bu bizim için önemli bir bulgudur.’’

MESLEĞE BAĞLI AĞRILAR

. Elde, karpal tünel sendromu dışında başka hangi hastalıklar ağrı yapar?
‘‘Elde hareket eden kaslara tendon denir. Kasların devamı ince makarna gibi parmaklara kadar uzanır. İnce bir makara sistemiyle gelir. Bunların fonksiyon görebilmesi için kayması gerekir. Bazen bu kaymayı sağlayan yumuşak dokularda, bir kısmı romatizmal hastalıklar grubunda bir kısmı fazla kullanmaya bağlı olarak birtakım zorluklar olur. Sıkışmaya bağlı bu zorluklar, hareket sırasında ağrıya yol açar. Tendinit adı verilen bu ağrılar, çok kullanmaya bağlı olarak gelişir. Mesleğe bağlı olarak parmaklarını çok kullananlarda; genellikle imza atan kişilerde,  müzisyenlerde, örgü ve el işi yapan insanlarda daha sık olur. Özellikle bazı el işi yapan kadınlar işi bırakınca ağrının geçtiğini söylerler.

Bu yumuşak dokuların yanı sıra bir de eklemler vardır. Elde 20’nin üzerinde kemik bulunur. Bunların hepsinin arasında eklem vardır. Özellikle el bileği ve parmak eklemlerinin hareket genişliği çok fazladır. Bunlarda da sürtünmeye bağlı kıkırdağın azalmasıyla sürtünme ağrısı olur. Bu kireçlenme ya da artroz denilen ağrıdır. Diz ve kalçaya göre istatistiksel olarak daha az görünmekle birlikte bunlar da başlı başına ağrı sebebidir. En sık görülen başparmak ağrısıdr. Başparmak ağrısıyla başvuran bir kişinin muayenesinde tendonları zorlanır ki eğer bir ağrı yoksa eklemde olduğu kesinleşir. Bunu doğrulamak için bir röntgen tetkiki yapmak gerekir. Başparmak dibindeki kireçlenme genç yaşta görülür. Ancak en sık görüleni eldeki kireçlenmedir. Tekrarlayıcı minör hareketler grubuna özellikle meslek hastalıkları girer.’’

SİSTEMİK HASTALIKLARIN ETKİSİ

. Karpal tünel sendromu tek elde mi, iki elde birden mi olur? Kimler risk grubuna girer?
‘‘Karpal tünel yüzde 30 oranında çift taraflı görülür. Bunların bir kısmında yapısal bir yatkınlık söz konusudur. Sinirin etrafındaki tendinit denilen kayganlığı sağlamak için vücut bir sıvı salgılar. Bazen bu dokuyu salgılamak için daha fazla büyür. Bir kısmı da tamamen kullanmaya bağlı olduğu için tek taraflı görülür. Tek taraf ameliyat edildiğinde öbür taraftaki yakınmalar genellikle azalmaktadır.’’

Prof. Dr. Mehmet Demirtaş

. Diyabetle karpal tünel ya da el bileğinde sinir sıkışması sendromu arasında bir paralellik var mıdır?
‘‘Diyabet, bütün vücudu tutan hastalıklardan biridir. Ayrıca tiroit hormon hastalıkları da sistemik hastalıklardandır. Bu ikisinde de karpal tünel görülme sıklığı normal insanlardan daha fazladır.’’

. Hamilelik bir risk faktörü müdür?
‘‘Hamilelik bir risk değildir ama hamilelikte de hormonlara bağlı olarak eklem sıvısında artış olur. Diğer eklemleri gevşetmeye yönelik östrojen hormonu salgılanır. Hamilelik esnasında tendinit ve sıkışma hastalıkları çok görülür. Genellikle bunlar ameliyat edilmemeye çalışılır; çünkü hamilelikte bu hormon seviyesi düzeldiği zaman yakınmaların çoğu kendiliğinden geçer. Hamilelikte en sık başparmakta tendon sıkışıklığı, ikinci olarak da karpal tünel hastalığı yaşanır.’’

‘‘EMG TESTİ, DOĞRU BİLGİYİ VERİR’’

. El ağrısı ile gelen hastaya tanı nasıl konur?
‘‘Eğer bir karpal tünel hastalığından şüphelenildi ise yani sinirde bir sıkışıklık varsa en objektif tanı yöntemi EMG denilen sinirdeki iletimi ve bunun verdiği elektrikle olan uyarının ölçümüyle ilgili bir testtir. Eğer EMG pozitifse karpal tünel hastalığı kesindir. EMG, el bileğinde olmayan sinir sıkışıklığı konusunda da doğru bilgiyi verir. El bileğindeki sıkışma oranı yaklaşık yüzde 85 oranındadır. Yüzde 5 oranında dirsekte olabilir; geri kalan yüzde 10 oranında da boyun fıtıklarına bağlı karpel tünel benzeri yakınmalar karşımıza çıkabilir.’’

ALTERNATİF TEDAVİLER

. Karpal tünel sendromunun tedavisi nasıldır? Her vakaya ameliyat önerilir mi? Ameliyat dışında hangi yöntemlerle tedavi edilebilir?
‘‘Karpel tünel genellikle bir sinirin kapalı bir yerde sıkışmasıdır. Eğer diğer dokular şişmişse buradaki şişlik azaltılmaya çalışılır. Atel, ucuz ve pratik olduğu için en sık kullanılan yöntemdir. El bileğinde sadece bileği tespit edip parmakların hareketine imkan verir. Ayrıca istenildiğinde çıkartılabilen ateller, içerideki tendonların enflamasyonu yani yangı ya da şişliğini gidermede en etkili yöntemlerden bir tanesidir. Tedavide ikinci olarak ilaçlar kullanılır. Bütün bunlara rağmen devam edip biraz azalıyor tekrar nüksediyorsa; bazı hekimler el bileğine enjeksiyon yapmaktadır. Enjeksiyon, içerideki şişliğin geçmesinde etkin rol oynayabilir. Buradaki tek risk faktörü, doğru yere yapılmamasıdır. Boşluk değil de doku arasına yapılmasının birtakım sakıncaları vardır. Böyle durumlarda şikayetler artar; içeride partikül birikir ve daha sonra yapılacak cerrahinin sonuçları kötü etkilenir. Hasta, beklentilerine ve riske göre doğru bilgilendirilmelidir.’’

TEDAVİDE CERRAHİ YÖNTEMLER

. Ameliyat genel anestezi mi, yoksa lokal ya da bölgesel anesteziyle mi yapılır? Hasta  elini ne kadar süre kullanamaz? Hastanın hastanede kalması gerekir mi?
‘‘Cerrahide en çok korkulan enfeksiyondur. Karpal tünel cerrahilerindeki enfeksiyon oranı yüzde 1 civarındadır. Dünyada da benzeri bir orandır. Bu konularda gerekli tedbir, temiz şartlarda ameliyat etmek ve antibiyotikle korumaktır. Lokal anestezi, karpel tünel ya da eldeki cerrahi işlemlerin yüzde 90’ınında kullanılan yöntemlerden biridir. Fakat bazı hastalar aşırı kaygılı olur ve ne olup bittiğini duymak istemezler. Böyle hastalara lokal anesteziye ilaveten sedasyon yapılarak yüzeysel olarak uyutulurlar. Eğer lokal anesteziyle yapıldıysa hastanın gece hastanede kalmasına gerek yoktur. Hastalar genellikle birkaç saat gözlem altında tutulduktan sonra evlerine gidebilirler. Ameliyat sonrası el bileğinin hareketini kısıtlayan bir bandaj kullanılır. Bu bandajı kullanma süresi 1 hafta ile 10 gün civarındadır.

Eskiden açık cerrahi yapılarak boydan boya 8-10 santimetrelik yer kesilirdi. Günümüzde endoskopik denilen kamerayla yapılan işlemler arasında karpal tünel cerrahisi de var. Bir santimetrelik bir kesitten girilerek içerideki sıkıştıran dokular temizlenir. Endoskopik yöntemle cilt az kesildiği için hastanın işe dönüşü, elinin suya girme süresi daha hızlı olur. Teorik olarak karpal tünel cerrahisi olan bir kişi iki gün sonra parmaklarını kullanabilir. Üçüncü haftadan sonra sıkı kavrama yapabilir; kavanoz ve anahtar ile kapı açabilir, bıçak tutabilir. 3- 6 hafta arasında eski güçlerine kavuşur.’’

TETİK PARMAK HASTALIĞININ TANI VE TEDAVİSİ

. Tetik parmak hastalığı nedir? Ne tür yakınmalara yol açar? Tanı ve tedavisi nasıldır?
‘‘Karpal tünelden geçtikten sonra makarna gibi olan tendonlar, bir makara sistemi içerisinde parmakları büküp kaldırırlar. Eğer bu makara olmasa parmaklar arasında aynen keman yayı gibi gerilirdi. Tendonlar bazen sıkıştığı ve hafif de ödem (şişlik) olduğu zaman bu makaranın arkasında mercimek gibi bir kabarıklık olur. Bu kabarıklığın atlaması için daha fazla kuvvet sarf etmek gerekir o yüzden biraz gelir gelir ve tık diye atar. Tetik parmak hastaları genellikle ‘parmağım takılıyor’ ya da ‘hareket sırasında ağrı oluyor takılma geçince rahatlıyorum’ yakınmasıyla gelirler. Sabahları takılmalar daha çok olur. Ellerini sıcak suya sokup yıkayınca tekrar normale dönebilirler. Kendiliğinden düzelme ihtimali yüzde 10-15 civarında olan bir rahatsızlıktır. Erken dönemdeyse ve günlük yaşam kalitesini çok bozmuyorsa kendiliğinden düzelebilir. Düzelmediği takdirde cerrahi ile açılması gerekir. Endoskopik cerrahi ile yapılabilir. Normal cerrahisi, 1 santimetrelik bir kesikle tendonu sıkıştıran bu makara sistemini genişletmektir. Cildi kesmeden iğne ile de yapılır ama iğne ile yapılırken alttaki tendona ne kadar zarar verildiği görülmez. 1 santimetrelik kesiği ile yapılan cerrahi sonrası başparmakta 3.- 4. günden sonra yara ağrısı dışında başka bir sıkıntı kalmaz. Tetik parmak hastaları 3. haftada eski güncel yaşam kalitelerine kavuşurlar.’’