Endometriozisin Belirtileri ve Tedavisi

Endometriozis nedir? Halk arasındaki adıyla çikolata kistleri ne sıklıkla rastlanan bir problemdir? Endometriozis ne tür şikayetlere yol açar? Endometriozise hangi problem neden olur? Daha çok hangi kadınlar risk grubuna girer? Endometriozisin tanısı nasıl konulur? Hangi tetkikler istenir? Endometriozis nasıl tedavi edilir? Her vakaya ameliyat gerekir mi? Cerrahi tedavi nasıl yapılır? Tüp bebek tedavisinde ne tür gelişmeler vardır?

Memorial Ataşehir Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı aynı zamanda Tüp Bebek Merkezi Başkanı Prof. Dr. Cem Demirel endometriozis (halk arasındaki adıyla çikolata kistleri) hakkında merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

‘‘ÇİKOLATA KİSTİ, HASTALIĞIN BULGULARINDAN BİRİDİR’’

. Endometriozis nedir? Halk arasındaki adıyla çikolata kistleri ne sıklıkla rastlanan bir problemdir?
“Çikolata kisti, endometriozis hastalığının bulgularından biridir. Endometriozis, hastalığın genel adıdır. Rahim içini döşeyen tabakaya endometrium denir. Kadınlar gebe kalmayınca adet görür. Adet, aslında bu tabakanın dökülmesidir. Endometrium tabakasının rahim içinde yerleşmesi gerekirken bazı kadınlarda başka yerlere de yerleşir. Örneğin tüplerden karın içine boşalarak yumurtalıkların üzerine yerleşir ve orada çikolata kistlerini oluşturur. Bağırsağa ya da idrar yollarına yerleşir, mesaneye idrar torbasına yerleşir. Ama özellikle alt üreme organlarına yerleşir; orada devamlı bir iltihap-iyileşme, iltihap-iyileşme süreci başlatarak bulgularını ortaya çıkarır. Bu hastalık üreme çağındaki kadınlarda görülür. Görülme sıklığı oldukça fazladır; toplumdaki kadınların yüzde 10-15’inde bu hastalığa ait bulgular görülür. Bazı problemi olan kadınlarda daha da sık görülür. Mesela çocuğu olma sorunu olanlarda bu oran yüzde 30-35’ler, ağrısı olanlarda yüzde 50-55’lere çıkar. Bu ağrı, adet dönemlerindeki şiddetli ağrılardan cinsel birleşme sırasındaki ağrıya kadar çok değişik bir profil gösterebilir. Ağrının tipi, özelliği, adet döngüsü ile ilişkisi ne olursa olsun tüm ağrıların altında bu hastalık yatabilir. ”

‘‘BİR NUMARALI BELİRTİ, AĞRIDIR’’

. Endometriozis ne tür şikayetlere yol açar?
“Hastayı doktora getiren bir numaralı şikayet ağrıdır. Bu ağrı adetlerde şiddetli ağrı da olabilir cinsel birleşme sırasında ağrı da olabilir. Bazen de hastalar karında şişkinlik, gaz şikayeti ya da büyük tuvaleti yaparken ağrı sızı gibi bağırsak sistemine ait şikayetlerle gelir. Çünkü endometriozis, gastrointestinal sistemin bağırsakların alt bölümlerindeki rektumda sigmoid kolonun alt taraflarını çok tutar. Oralarda yapışıklıklar tıkanmalar yaratarak şişkinlik, tuvalet yaparken ağrı gibi şikayetlere yol açar. Ayrıca, gebe kalamamanın önemli nedenlerinden biridir. Kısırlık vakalarının yüzde 15-20 endometriozis kaynaklıdır.”

ÖĞRENİM DÜZEYİ ARTTIKÇA GÖRÜLME SIKLIĞI DA ARTIYOR!

. Endometriozise hangi problem neden olur? Daha çok hangi kadınlar risk grubuna girer?
“Endometriozis hastalığı daha çok çalışan, üniversite mezunu, hatta kariyer peşinde koşan kadınlarda görülür. Kadınlarda öğrenim düzeyi arttıkça görülme sıklığı da artar. Ama genel olarak herkes bu hastalığa karşı açıktır. Endometriozisin birçok nedeni olabilir. Bunların içinde bağışıklık sistemine ait etkenler, genetik etkenler, ailesel etkenler ve çevresel alınan toksinler olabilir. Ama temel nedeni, rahim iç tabakasını kaplayan endometrium dokusunun adet dönemlerinde kadının tüplerinden geriye karın içine akmasıdır. Normal bir kadında bağışıklık sistemi çalışıyorsa karın içine akan dokular temizlenir. Ama bağışıklık sisteminde bir sıkıntı olan insanlarda temizlenemez ve dokular yerleşerek orada da büyümeye başlar. Büyüyünce kanar ve vücut kanayınca düzeltmeye çalışır. Her ay kanar ve vücut bunu düzeltir. Sonuçta o bölgede devamlılık gösteren bir onarım ve hasar süreci başlar. O da hastalığın bulgularını çıkartır.”

Prof. Dr. Cem Demirel

TANI NASIL KONULUYOR?

. Endometriozisin tanısı nasıl konulur? Hangi tetkikler istenir?
“Hasta hikayesini anlattığında tanı büyük ölçüde koyulmuş olur. Jinekolojik muayenede endometriozise ait nodüller hissedilir. Ultrasonografi ile bakıldığında da çikolata kistleri görülür. Eğer şüpheli bir durum varsa ve bu elle muayenede anlaşılamadıysa, ultrason da göstermediyse MR gibi daha ileri görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır.”

 . Endometriozis nasıl tedavi edilir? Her vakaya ameliyat gerekir mi?
“Endometriozisin en önemli iki belirtisi ağrı ve gebe kalamamadır. İkisinin de tedavileri farklıdır. Ağrı var ama gebe kalma sorunu yoksa öncelikle tıbbi tedaviler kullanılır. Bu tıbbi tedavilerin temelinde yumurtlamayı baskılamak yatar. Çünkü yumurtlama ile ilgili bir hastalıktır; kadının adet döngüsü oldukça hastalık da artar ve o baskılanır. Yumurtlama baskılandığında hastalık da baskılanır. Bu baskılama bazen doğum kontrol hapları ile yapılır. Bazen progesteron içeren ilaç tedavisi ile ağrı kontrol altına alınır. Bazı insanlar ilaç tedavisine cevap vermezler; ilaca rağmen ağrıları devam eder. Böyle durumlarda cerrahi tedavi yapılarak o odaklar temizlenir.”

CERRAHİ TEDAVİSİ

. Cerrahi tedavi nasıl yapılır?
“Cerrahi tedavi günümüzde artık tüm hastalara laparoskopik (kapalı) olarak yapılmaktadır. Çünkü kapalı cerrahide kamera ile tüm dokular, organlar görülür. Açık cerrahide giremediğimiz dokulara daha kolay ulaşmamıza, daha derin planlara girmemize ve bu hastalıklı dokuları daha iyi temizlememize olanak sağlar. Laparoskopik cerrahi ile çikolata kisti varsa çıkartılır, derine yerleşen ağrı yapan nodüller varsa temizlenir. Cerrahi tedavi, ilaç tedavisine yanıt vermeyenler ya da tıbbi tedaviyi kullanamayanlar için faydalıdır. Gebe kalamayanlar için daha farklı bir yol izlenir; günümüzde ilk seçenek olarak yardımcı üreme tekniklerinden yararlanılır. Bunlar aşılama ve tüp bebektir. Bunlardan sonuç alınamazsa cerrahi yapılıp hastalık temizlenir. Böylece hastaların kendileri gebe kalabilir.”

TÜP BEBEKTEKİ GELİŞMELER

. Tüp bebek tedavisinde ne tür gelişmeler vardır?
“Tüp bebek tedavisinde embriyolar artık uzun süreli laboratuvarlarda tutulabilmektedir. Eskiden çoğu hastada embriyolar 2. ya da 3. gününde nakledilirdi. Şimdi 5. güne kadar ulaştırıp seçim yapılabilmektedir. Normal bir insanın üremesinde de bebek anne rahmine 5. günde düşer. O yüzden günümüzde beşe kadar bekliyoruz. Dondurma yöntemleri çok gelişti. Artık bazı hastalarda rahim 12 ay dinlendiriliyor. Çok önemli başka bir gelişme, embriyoların genetik olarak taranması, sağlıklı olanlarının bulunup rahme yerleştirilmesidir. Artık hemen hemen çoğu hastaya bir tane bebek yerleştirilmektedir. Böylece hem şansını yüksek tutup hem de çoğul gebeliği önlemeye çalışıyoruz.”

ÇOĞUL GEBELİKLERİN GETİRDİĞİ SORUNLAR

. Bir tane embriyo konulması şansı neden arttırır?
“2-3 tane embriyo koymak belki ihtimali arttırır ama sorunları da beraberinde gelir. İkiz, üçüz gebelikler olur. Zaten 3 tane koymak yönetmeliklerimize de aykırıdır. 2 tane bile gebe kaldığında sorunlara yol açmaktadır. İkiz olduğu için 5. ayda annenin suyu açılır ve bebekler kaybedilir. Ya da 6. ayda bebekler erken doğar ve yoğun bakıma girerler. Yoğun bakımdan nasıl çıkacakları bilinemez. Bazen sekel denilen zihinsel sorun çıkar. Dolayısıyla bu tür risklere girmeye gerek yoktur. Zaten öteki koyacağımız çöpe atılmaz, sırasını beklemek üzere dondurulur.”

HANGİ DURUMLARDA HEKİME BAŞVURMALI?

. Bebek sahibi olmak isteyenler ne tür durumlarda tüp bebek konusunda uzman bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmalıdırlar?
“Öncelikle kadının yaşı 35’i geçtiyse ve bebek planlanıyorsa hiç vakit kaybetmeden başvurmalıdırlar. Ya da üreme ile ilgili bir problem şüphesi varsa mesela kadının adetleri düzensizse, adet dönemlerinde ağrıları varsa bunlar endometriozisin göstergeleri olabilir. Bazı şüphelendikleri durumlarda beklemelerine hiç gerek yoktur. Erkek ise mesela küçükken inmemiş testis ameliyatı geçirmişse, çocuk istedikleri anda bir doktorun hemen görmesinde fayda vardır.”