Enfeksiyonlar Tekrarlayan Tüp Bebek Başarısızlığına Neden Oluyor!

Tüp bebekte tekrarlayan gebelik başarısızlığını ve uygulanan tedavileri İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi’nden Kadın Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Ozan Özolcay anlattı.

GEBELİĞİ ENGELLEYEN PROBLEMLER

. Tekrarlayan gebelik başarısızlığı nedir?

‘‘Hiçbir probleme rastlanmasa bile özellikle genç yaştaki hastaların gebe kalma şansı en fazla yüzde 60 civarındadır. Yani 10 hastadan altısı gebe kalabilecektir. Eğer hasta dört tane iyi kalitede embriyo transferine maruz kaldıysa ya da iki defa peş peşe transfer olduğu halde olumlu sonuç elde edemediyse buna tekrarlayan gebelik başarısızlığı denir.

Gebeliği engelleyen problemlerden biri rahim iç duvarının (endometrium) çok ince olmasıdır. Hastanın küçükken tüberküloz geçirmesi buna neden olabilir. Çünkü tüberkülozun verdiği zararlardan biri de rahim iç zarını ağır bir şekilde tahrip etmesi, rahimin kalınlaşmasını engellemesidir. Normal yoldan ya da tüp bebekle de gebe kalınsa rahimin belirli bir kalınlığa ulaşması gerekir ki içeriye koyduğumuz embriyo oradan beslenip gelişebilsin. Eğer bu kalınlık belirli bir milimetrenin altında kalırsa hastanın gebe kalma şansı ya çok azdır ya neredeyse yok gibidir. Ancak biz, rahim duvarındaki kalınlaşma problemini tekrarlayan gebelik başarısızlığı olarak adlandırmıyoruz.

Tekrarlayan gebelik başarısızlığı grubuna girmeyen bir başka problem, rahim iç zarının kürtaja bağlı olarak tahrip olmasıdır. Birkaç defa kürtaj olan hastanın da gebe kalma şansı pek yoktur. Defalarca tüp bebek denemesi yapmak da tekrarlayan implantasyon başarısızlığına girmez. Bu grubun özelliği, kadından yumurta, erkekten sperm alıp bunları birleştiriyoruz ancak bu döllenme süreci çok iyi olmazsa ortaya kötü kalitede embriyo çıkar. Hastanın embriyo kalitesini düzeltebileceğimiz elimizde bir ilaç ya da bir yöntem yok. Dolayısıyla bu grup da tekrarlayan implantasyon başarısızlığı grubunun dışındadır.

ENFEKSİYONA DİKKAT!

Tekrarlayan gebelik başarısızlığında, kadının rahim iç zarı güzel, kadın ve erkekten elde ettiğimiz embriyolar iyi kalite oluyorlar fakat onu içeriye koyduğumuz halde yüzde 65’lerde beklediğimiz gebelik oluşmuyor. Bunun altında birçok sebep yatabilir. Hasta bir enfeksiyon kapmışsa ve tüplerinde buna bağlı olarak bir tutulum söz konusuysa, içerisinde sıvı birikmişse bu hastaya çok iyi kalitede bir embriyo verseniz dahi ya tutmayacaktır ya da tutsa bile düşükle sonuçlanacaktır. O yüzden hastalara rahim filminin tekrarlanmasını mutlaka öneririm. Bir filmde mesela rahim içerisinde doğuştan gelen bir perde varsa görülür. Bu perde kişinin gebe kalmasını zorlaştırabilir.

Rahim içerisinde yine yer kaplayan lezyonlar, polipler, miyomlar var ve muayenede gözden kaçarsa bunlar da hastanın gebe kalmasına engel olur ya da oluşan gebeliğin devam etmesini engelleyebilir. Bunları da anatomik sorunlar olarak sınıflandırıyoruz.’’

. Tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı yaşayan çiftlerin çocuk sahibi olma ihtimali nedir?

‘‘Tüp bebek şu anda dünyada çocuk sahibi olamayan insanlara uygulanan en iyi ve en yeni
yöntemdir. Ama bu yöntem uygulandığı halde çocuk sahibi olamayan bazı hastalar var. Bunların birkaç deneme yapmaları gerekebiliyor. Tabii bu hastada hem maddi külfeti getiriyor hem de manevi sıkıntıya giriyor. Çünkü tüm ailenin haberi oluyor ve bu özellikle kadın üzerinde ciddi bir baskı yaratıyor. Biz aileye, bu denemeyle de olmayabilir; bunu birkaç defa denememiz gerekebilir, diyoruz. Burada hastaya nerede durması gerektiğini söylememiz çok önemlidir.’’

HANGİ TEDAVİLER UYGULANIYOR?

. Kadınlara altta yatan nedene bağlı olarak hangi tedaviler uygulanıyor?

‘‘Eğer doğuştan gelen ya da daha sonradan rahim şekil bozuklukları ortaya çıkmışsa bunu ameliyat ile ortadan kaldırmayı deniyoruz. Bunun dışında hastada immünolojik bir sebep olabilir.

İmmünolojik sebep nedir? Bebeğin yarısı annenin yumurtasından diğer yarısı da babanın sperm hücresinden meydana gelir ve ortaya bir bebek taslağı çıkar. İşte bu taslak rahmin içerisine nakil edilir. Ancak bazı kadınların bağışıklık sistemi o kadar güçlüdür ki babadan alınan hücreleri düşman hücreler olarak görerek saldırırlar. Dolayısıyla bu hasta hiç gebe kalamaz, kalırsa da çok kısa bir süre sonra düşükle sonuçlanır. İşte bu immünolojik durumu da mutlaka taramak gerekir.

Bunun için hastanın adetinin belirli döneminde rahim içerisinden biyopsiyle birtakım örneklemeler yapılır. Böyle bir durum söz konusuysa da hasta tüp tedaviye alınmadan önce ya da tüp bebek tedavisine devam ederken şansını artırabilmek için birtakım ilaçlar verilir. Hastada aynı zamanda birtakım pıhtılaşma problemleri de olabilir. Bir kadın gebe kaldığı zaman bebek kadının rahminin içerisinde büyür ve beslenir. Eğer rahme giden damarları tıkayacak ya da daraltacak doğuştan gelen pıhtılaşma problemleri varsa bu hastalarda da çoklu defalar gebelik kayıpları görülebilir. Bunu da mutlaka araştırmak gerekir. Bir diğer önemli grup kromozomal bozukluklardır. Bazen erkekte bazen kadın hastada birkaç deneme yaptıktan sonra istediğimiz kromozomal testte, erkeğe ya da kadına zarar vermeyen ama bunu çocuğuna iletebileceği birtakım genetik hastalıklar bulabiliyoruz.

GENETİK TEST NEDEN ÖNEMLİ?

Bazen de kadında ya da erkekte herhangi bir şey bulmasak dahi tekrarlayan gebelik başarısızlığı olduğu durumlarda, bebek belirli bir büyüklüğe geldiğinde biyopsi örneği alıyoruz. Bu parçayı, bebeğin kromozomal yapısı düzgün mü diye genetik incelemeye alıyoruz. Çünkü bazen hastada diyelim ki 5 tane embriyo elde ediyoruz ve bu embriyolara mikroskop altında baktığımızda oldukça kaliteli olduklarını düşünüyoruz. Ama genetik test sonucunda bu 5 embriyonun 4 tanesi arızalı çıkabiliyor.

Genetik olarak problemliyi hastaya naklederseniz hasta ya hiç gebe kalmayacak ya da gebe kalsa bile gebeliğin belli aşamasından sonra onları kaybedecektir. Şu anda elimizdeki tıbbi imkanlarla genetik olarak problemli olan bir embriyoyu düzeltip annenin rahmine nakledemiyoruz. Tek yaptığımız onu anneye vermemek oluyor. Eğer orada sağlıklı bir embriyo bulabilirsek de o sağlıklı embriyoyu annenin rahmine naklederek ona bir gebelik şansı tanıyoruz.’’

KROMOZOMAL SEBEPLER...

. Genetik taramalarda embriyonun hangi özelliklerine dikkat ediliyor?

‘‘Genetik taramada, yarısı anneden yarısı babadan alınmış, 46 kromozoma sahip olan embriyonun down sendromu başta olmak üzere bu tür hastalıkları taşıyıp taşımadığına bakılır. Çünkü bazen anne veya babada kromozomların bir parçası kopuk (translokasyon) olabiliyor. Bu normalde annede ya da babada hiçbir problem yaratmazken bu çift evlendikten sonra o kromozomlar bir araya geldiğinde çocukta farklı problemler ortaya çıkmasına sebep olabilir. Ama hastalar bazen kromozomlarına baktığımızda SMA gibi sadece gene ait olan birtakım hastalıkların da ortaya çıkartılabileceğini düşünüyorlar. Ama orada bakılan sadece kromozomlardır. Genler, kromozomların üzerinde taşınan ayrı yapılardır ve genetik hastalıklar daha farklı bir branş adı altında daha detaylı bir şekilde taranmaktadır.’’

. Tekrarlayan düşükler hamileliğin belli dönemine denk gelebilir mi?

‘‘Hamileliği üç döneme ayırıyoruz. İlk üç ayı yani 12 haftayı 1. dönem, daha sonrakini 2. dönem ve son 12 haftayı da 3. dönem olarak hesaplanır. İlk üç ayda bir gebelik kaybı söz konusuysa bu çoğunlukla kromozomal bir sebepten kaynaklanır. Yani bebek bir şekilde oluşur ama bebeğin kromozomal yapısı problemli olduğu için bebek daha ilerleyen haftalara gelişemeyecek ve büyüyemeyecektir. Hasta bu öyküyle gelirse bir genetik problem olabileceğini tahmin ediyoruz. Mutlaka anne ve baba adayından bir genetik test istiyoruz.

Eğer 12. haftadan sonra 23. - 24. haftaya kadar olan dönemde, hasta, 18-19-20. haftalarda üç bebek kaybettiğini söylüyorsa ve şimdi bu haftalara ulaşmışsa burada çok büyük bir olasılıkla anatomik bir problem vardır. Yani rahim ağzında bir gevşeklik söz konusudur ve gebelik belirli bir büyüklüğe geldikten sonra rahim ağzına baskı yaptığı için rahim onu taşıyamıyor ve rahim ağzı açıldığı için kişi bebeğini kaybediyordur. Bunu düşünen deneyimli bir hekim gebeliğinin belirli bir aşamasında daha rahim ağzı açılmaya başlamadan önce rahim ağzına koyacağı dikiş ile o gebeliği kurtaracak ve ona bir bebek sunabilecektir.’’

COVID-19 GEÇİREN ÇİFTLER NE YAPMALI?

. Covid-19 döneminde tüp bebek tedavisi gören çiftlere ne tavsiye edersiniz?

‘‘Covid-19’un ilk başlarında biz de konuyla ilgili çok fazla şey bilmiyorduk. Hatta ilk başta bir süre tedavimizi durdurduk. Ama şu anda biliyoruz ki Covid-19 çoğunlukla yumurta ve sperm yapısında bariz bir sıkıntı yaratmıyor. Ama bazı erkeklerde sperm sayısını ciddi oranda düşürebiliyor. Dolayısıyla bir çift eğer Covid-19 geçirmişse ve çocuk sahibi olmayı planlıyorsa ama başaramamışlarsa özellikle erkek mutlaka bir sperm sayımı yaptırmalı, kadın da yumurtalık rezervinde bir problem var mı diye baktırmalıdır.’’