Engellilere Hastanelerde Sağlık Engelleri…

“Devlet Hastanesi’nde Engelli Hasta’ya Bu Yapılır mı?” başlığıyla geçtiğimiz günlerde genel yayın yönetmeni Esra Kazancıbaşı Öztekin’in bir yazısını yayınlamıştık.

Yazıda, devlet hastanesine radyolojik inceleme için tek başına giden yaşlı bir engellinin randevusu olmadığı için kapıdan geri çevrildiği anlatılıyordu.

Oysa, Sağlık Bakanlığı’nın devlet hastanelerinde engellilere muayenelerde öncelik verilmesi, mümkünse bir refakatçinin engelliye eşlik etmesi hakkında bir genelgesi vardı. Acaba bizim tanık olduğumuz bu olay, şansız bir örnek miydi? Yoksa bedensel, işitme ya da görme engelliler hastanelerde bu tür yaklaşımlarla sık sık karşılaşıyor muydu? Engellilere sağlık hizmetlerinde kolaylık sağlanması için çıkartılan bu genelgeden hastanelerde görevli hekimlerin, hemşirelerin, yardımcı sağlık personelin ne kadarının haberi vardı?

DAR KAPILAR, MERDİVENLER, YÜKSEK MUAYENE YATAKLARI

Engelli derneklerinin yetkililerine göre, teşhis ve tedavi için gittikleri sağlık kuruluşlarındaki ilk engel daha hastane girişinde karşılarına çıkıyor. Hastane girişindeki basamakları, dar kapıları bedensel engelliler aşmakta zorlanıyor. Tabii, hastane kapısından içeri girmekle sorun çözülmüyor, engelliler sağlık kuruluşlarında pek çok problemlerle karşılaşıyor. İşte, onlardan bazıları:

. Hasta işlemlerinin yapıldığı bankoların yüksek yapılması… Bu nedenle tekerlekli sandalye kullanan engellilerin bankodaki görevli ile göz teması kuramaması
. Tomografi gibi görüntüleme cihazlarının bedensel engellilere uygun olmayışı
. Çoğu hastanede tuvaletlerin engellerin kullanacağı özelliklerde yapılmaması
. Hastanelerdeki merdivenler
. Tekerlekli sandalyelerin girmesine imkan tanımayan dar hasta ve muayene oda kapıları
. Çoğu hastanede engellilere özel otopark olmaması
. Engellilerin ihtiyaç duydukları tıbbı cihazları zamanında ve gerektiği kalitede temin edememeleri
. Hastanelerde işaret dili tercümanı bulunmaması yüzünden konuşma ve işitme engellilerin sağlıkla ilgili problemlerini hekimlere anlatmak zorlanması.

. Hastanelerdeki asansörlerin düğmelerinin görme engellilerin yararlanacağı bir biçimde yapılmaması.
. Sesli asansörlerin, kabartma takip çizgilerinin ve kabartma yazılı uyarıların olmaması
. İlaç kutularının görme engelliler için kabartmalı olarak yapılmaması
. Çoğu hastanede engelli tuvaleti bulunmaması
. Bürokratik işlemlerin üniversite, devlet hastanesi gibi resmi hastanelerde farklı katlarda, hatta binalarda olması yüzünden engellilerin tek başına hastaneye gelememesi, mutlaka bir yardımcıya gerek duyması.

Gündemdeki en yeni sorun ise, çoğu aile hekiminin hizmet verdiği binaların alt yapısının engellilere uygun olmaması. Bakanlığın engellilere sağlık hizmetinde kolaylık sağlanmasıyla ilgili genelgesinin hastanelerdeki yığılmalar yüzünden yeterince uygulanmaması da bir diğer problem. Tabii, pek çok engellinin sağlık hizmetleriyle ilgili hastanelerde öncelik hakkı olduğundan haberdar olmaması da işleri daha da çözümsüzleştiriyor.

Engelli derneklerinin yetkilileri, teşhis ve tedavi kurumlarında karşılaştıkları problemler konusunda bakın neler söylüyor:

“GÖRÜNTÜLEME CİHAZLARI ENGELLİLERE UYGUN DEĞİL”

Ramazan Baş (Omurilik Felçlileri Derneği Genel Başkanı)

. Hastanelerde bedensel engelliler ne tür mimari ve çevresel engellerle karşılaşıyorlar?
“Basamaklar, standartlara uygun olmadığı gibi sık sık bozulan asansörler, engellerin kullanabileceği tuvaletlerin olmayışı, dar kapılar ve eşikler, röntgen tomografi gibi görüntüleme cihazlarının engellilere uygun dizayn edilmemesi önemli problemler arasında başı çekiyor.”

. Bakanlığın engellilere sağlık hizmetlerinde poliklinik randevularında öncelik verilmesi, mümkünse bir refakatçinin (personelin) yardımcı olması gibi konularında genelgesi var. Hastanelerde bu genelgeye ne ölçüde uyuluyor? Engelliler muayene, tetkik ve tedavi işlemleri sırasında ne gibi sorunlarla karşılaşıyorlar?
“Genelge yayınlandıktan sonra bu konuda sorunlar azalmaya başladı. Bazen engelliler evden çıkamayacak durumda olduğunda refakatçileri ilaç yazdırmak için hastaneye engelli yerine gidiyor. Ancak doktorlar, başkaları üzerinden ilaç yazdıran kişiler yüzünden soruşturma geçirdiğinden ısrarla hastayı görmek istiyor. Bu sorun aile hekimlerinin engelli hastayı evinde ziyaret edip görmesiyle giderilebilir.”

. Devlet, üniversite ya da özel hastanelerin karşılaştırılması yapıldığında bedensel engelliler en çok hangi hastanelerde sorun yapıyor? Özel mi, devlet mi, üniversite mi?
“Özel hastanelerde genelde sorunlar asgariye indirilmiş durumda. Üniversite hastanelerinin çoğunda engelliler için otopark ayrılmamış. Hemen hemen bütün otoparklar öğretim üyelerine ait. Neredeyse bütün hastanelerin girişlerinde basamaklar var. Tuvaletler de engellilere uygun değil. Devlet hastanelerinde de üniversite hastanelerindekine benzer sorunlara yaşanmaktadır.”

.Bedensel engellilerin hastanelerde karşılaştığı sorunlar konusunda Omurilik Felçlileri Derneği olarak bir çalışma yaptınız mı? Önerileriniz nelerdir?
“Evet bugüne kadar Sağlık Bakanlığı ile birçok yazışma yapılmış, sorunlar dile getirilmiştir. Bunun yanında kurumlara açtığımız idari davalar da bulunmaktadır. Engellilerin hasta haklarından yeterince yararlanmaları, ihtiyaçları olan tıbbi malzemeleri zamanında ve gerektiği kalitede temin edebilmeleri, ulaşılabilirlik ve erişim konusunda hiçbir engelle karşılaşmamaları, yasal haklar ve mevzuat konusunda engellilerin, yakınlarının bilgilendirilmeleri de önemlidir”

“HASTA İŞLEMLERİNİN YAPILDIĞI BANKOLAR ÇOK YÜKSEK”

Yılmaz DEMİREL (Türkiye Sakatlar Derneği Genel Sekreteri)

. Bedensel engelliler sağlık hizmetini alırken ne tür mimari ve çevresel engellerle karşılaşıyor?
“Bedensel engelliler bakımından sağlık hizmetine ulaşma konusundaki sorunlar, evlerinden çıktıkları andan itibaren başlamaktadır. 2002 yılında yapılan araştırmanın sonuçları incelendiğinde, engellilerin yüzde 68’i yaşadığı çevredeki binaların, caddelerin, sokakların ve yolların uygun düzenlemeye sahip olmadığını belirtmektedir.

Yine engellilerin yüzde 50’si toplu taşıma araçlarına binmekte güçlük çektiklerini söylemektedir. Hastanelerin, sadece bir kısmının acil girişlerinde tekerlekli sandalye kullananlar için rampa bulunmaktadır. Asansörler ise tüm katlara çalışmamaktadır. Teorik olarak hastanelerin en azından sedyelerin giriş ve çıkışlarına uygun şekilde inşa edilmesi gerektiği düşünülmektedir. Buna karşılık birçok sağlık kuruluşunda hasta odasına, hatta bazı binalarda muayene odasına sedye ile ya da tekerlekli sandalye ile girebilmekte güçlük çekilmektedir.

Hastanelerin bir kısmında, tekerlekli sandalye sıkıntısı bulunmaktadır. Hastaların işlemlerinin yapıldığı bankolar yüksek inşa edilmekte, örneğin tekerlekli sandalye kullananların ilgili görevli ile görsel temasında zorluk çekilmektedir. Aile hekimliği sistemine geçilmesiyle fiziki çevre sorununun engelliler açısından daha fazla hissedilebileceği endişesi taşımaktayız. Aile hekimlerinin hizmet verecekleri muayenehanelerin erişime uygunluğu konusunda ne gibi önlemler alındığı konusunda açıklığa ihtiyaç bulunmaktadır.”

. Bakanlığın engellilere sağlık hizmetlerinde poliklinik randevularında öncelik verilmesi, mümkünse bir refakatçinin (personelin) yardımcı olması gibi konularında genelgesi var. Hastanelerde bu genelgeye ne ölçüde uyuluyor? Engelliler, muayene, tetkik ve tedavi işlemleri sırasında ne tür sorunlar yaşıyorlar?
“Bu tür genelgelerin günlük yaşamda yeterince etkin şekilde uygulandığını söylemek zordur. En azından talep etmek ve ısrarlı olmak bakımından bir dayanak teşkil etmesi açısından önemli olduklarını söylemeyebiliriz.
Hastanelerdeki iş yükünün, hasta yoğunluğunun fazla olması bu tür genelgelerin uygulanması noktasında diğer hastalarla tartışma ve tahammülsüzlüklere yol açabilmektedir.

Dolayısıyla personel, olası tartışmalardan da kaçınmak için genelgenin uygulanmasından imtina edebilmektedir. Bu durumda, kendini yeterince savunma konusunda yeterli güce sahip olmayan ve haklarını tam olarak bilmeyen engelliler mağdur duruma düşmektedir.”

. Devlet, üniversite ve özel hastanelerin karşılaştırılması yapıldığında bedensel engelliler en çok hangi sağlık kuruluşlarında sorun yapıyor? Özel mi, devlet mi, üniversite mi?
“Engellilerin büyük kısmı, özel uzmanlık gerektiren tedavilere ihtiyaç duyduklarından daha çok tam teşekküllü devlet hastaneleri ile üniversite hastanelerini tercih etmektedir. Bu hastanelerin de aşırı iş yoğunluğu, sıra bekleyen hastaların çokluğu gibi bir çok neden engellilere çeşitli sorunlar yaşatmaktadır. Özel hastanelerde tedavi hem yeterli uzmanlarının olmayışı ve hem de ek maliyetlerin karşılanmasının olanaksızlığı nedeniyle engelliler tarafından tercih edilmemektedir.”

. Bakanlığın “Engelli hastalara öncelik verilmesi” konusunda bir genelgesi bulunmasına rağmen, sağlık personelinin sizce bu genelgeden haberi var mı? Sağlık personelinin engelli hastalara ve yakınlarına karşı tutum davranış ve yaklaşımları sizce nasıl?
“Kağıt üzerinde bakıldığında bu tür genelgelerin ilgili tüm personele tebliğ edildiği söylenebilir. Uygulamaya bakıldığında, personelin genelgeler konusunda yeteri bilgisini olduğunu söylemek zordur. Ayrıca personelin engelli hastalarla olan iletişiminde de sorunlar gözlenmektedir. İstenilen düzeyde ve sayıda sağlık personelinin bulunmaması, hastaların, özellikle engellilerin içinde bulundukları koşullardan da etkilenerek tahammül eşiklerini düşürmekte ve anlaşmazlıklar kısa süre içinde yer yer şiddet vakalarına dönüşen tartışmalara yol açmaktadır.”

. Önerileriniz nelerdir?
”Personelin bu tür genelgeleri uygulaması, engelliler ve yaşlılar bakımından gerekli sosyal bilincin ve duyarlılığın kazandırılması için hizmet için eğitimler artırılmalıdır.

Hasta engellilerin sağlık merkezlerine ulaşması için gerekli ek tedbirler, asansörlü hasta nakil araçları, yeterli tekerlekli sandalye, tüm katlara erişimin kolaylaştırılması gibi önlemler alınmalıdır.

Fiziki engeller kadar, iletişim engellerinin aşılması da son derece önemli. Örneğin işaret dili tercümanı gibi konuşma ve işitme engelli hastaların muayene ve tedavisinde gerekli iletişim olanaklarının artırılması konusunda çalışmalar yapılmalı. Hastane koridorlarında zemin kaplamalar, asansörlerdeki düğmeler görme engellilerin yararlanabileceği şekilde olmalı.”

“GÖRME ENGELLİLER İÇİN SESLİ ASANSÖRLER YOK”

Bülent Kelleci (Görme Özürlüler Derneği (GÖZDER) Başkanı)

. Engelliler sağlık hizmetlerinde ne gibi sorunlar yaşıyorlar?
“Birincisi sağlık hizmeti veren kuruluşlara erişim sorunu yaşıyorlar. Çünkü o hizmeti almak için ulaşmanız lazım. İkincisi ise ilaç kullanımında yaşanan sıkıntılar. İlaç kutularında kabartma olmaması, ilaç prospektüslerinin görme engellilere yönelik hazırlanmamış olması dezavantaj oluşturuyor.”

. Sağlık Bakanlığı’nın engellilere yönelik genelgesine uyuluyor mu? Örneğin, randevularda öncelik, sıralarda kolaylık gösteriliyor mu?
“Sağlık Bakanlığı’nın 2010’un aralık ayında yayınladığı 79 numaralı bir genelge var. Bu genelgenin kapsamı sağlık kuruluşlarının erişilebilir olması için fiziksel olarak düzenlenmesi gerekiyor. Sesli asansörler, kabartma takip çizgileri ve kabartma yazılı uyarıcılar gibi… Son dönemde yüzde 80’e yakın öncelikli hizmetle yardımcı olabiliyorlar ama fiziki alan dönüştürülmediği için hastaneye erişmek ve bize öncelik sunacak birimi bulmak da ayrı dert.”

. Önerileriniz ne yönde olacak?
“Sivil toplum kuruluşlarının bilhassa Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı genelgeye uyulmasını takip ve kontrol etmesi gerekiyor.

Kimi görme engelli kişilerin aile hekimlerinin anlayamayacağı özel sorunları oluyor. Aile hekimi sonuçta pratisyen hekim olduğu için o göz problemine vakıf olmayabilir. Zaten bu bir uzmanlık gerektirir. Zaman kaybını önlemek lazım. Engelli bireylerin eğer süreğen bir rahatsızlığı varsa doğrudan uzmana gitme hakkının olması gerektiğine inanıyorum.”

“ENGELLİ TUVALETSİZ HASTANELER VAR”

Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Semra Çetinkaya

. Hastanelerde bedensel engelliler sağlık hizmetini alırken ne tür mimari ve çevresel engellerle karşılaşıyorlar?
“Birçok hastaneye girişte basamaklar var ama yanlarında tekerlekli sandalyeler için uygun rampalar yok. Tabii ulaşımda büyük sorun.”

. Bakanlığın engellilere sağlık hizmetlerinde poliklinik randevularında öncelik verilmesi, mümkünse bir refakatçinin (personelin) yardımcı olması gibi konularında genelgesi var. Hastanelerde bu genelgeye ne ölçüde uyuluyor? Engelliler, muayene, tetkik ve tedavi işlemleri sırasında ne tür sorunlarla karşılaşıyorlar?
“Ben bir trafik kazası sonrası omurilik felçlisiyim dolayısıyla tekerlekli sandalye kullanıyorum. Bir engelli hastaneye gittiğinde tek başına ne muayenesini, ne de evrak işlerini kendi başına yapabilir. Birimler birlerinden çok uzak, hatta farklı binalarda ya da katlarda. Hastanelerde bizlerin kullanacağı asansörler yok. İşlem bankoları çok yüksek, iletişimimiz zor oluyor. Gerek röntgen çekiminde, gerekse muayene sırasında sedyeye yardımsız çıkamıyoruz. Bunlar uygun yükseklide olmalı ki, bizler az bir yardımla ya tek başımıza ulaşabilelim. En büyük sorunlardan birisi hastanelerde engelli WC’leri yok.”

Devlet, üniversite ya da özel hastanelerin karşılaştırılması yapıldığında bedensel engelliler en çok hangi hastanelerde sorun yaşıyor? Özel mi, devlet mi, üniversite mi?
“ Özel hastanelerde daha az sorunla karşılaşıyorum.”

. Bedensel engellilerin hastanelerde karşılaştığı sorunlar konusunda Omurilik Felçlileri Derneği olarak bir çalışma yaptınız mı? Önerileriniz nelerdir?
“Resmi yazışmalarımızı yapıyoruz. Mimarlar odasıyla hazırladığımız ulaşabilirlik kitapçığımızı da kendilerine ulaştırıyoruz. Bu kitapçıkta tüm engel gruplarının ulaşılabilirliği var.”

ENGELLİ SAĞLIĞIYLA İLGİLİ YAZI DİZİSİ
Engelli sağlığıyla ilgili hazırladığımız bu yazı dizisinde özel hastanelerin yöneticilerinin, sağlık bakanlığı yetkililerinin görüşlerine de sırasıyla yer vereceğiz.

Tabii, en başta hastanedeki mimari, çevresel engelleri aşmaya çalışan siz engellilerin sesini de duyuracağız. Eğer, siz de Türkiye’deki binlerce engelliden biriyseniz ya da bir engelli yakınıysanız, sağlık sisteminde yaşadığınız sıkıntıları, isteklerinizi bizlerle paylaşın, yayınlayalım. Bunun için sagligimicin@gmail.com adresine mail atmanız yeterli.

DEVLET HASTANESİNDE ENGELLİ HASTAYA BU YAPILIR MI?
Bir engellinin devlet hastanesinde yaşadığı sıkıntıya dikkat çeken yazıyı okumak için aşağıdaki linki tıklayınız.