Erkeklerde Kısırlığın Nedenleri

Erkeklerde görülen kısırlığın oranı nedir? Erkek kısırlığında sperm sayısı, sperm hareketliği ve şekil bozukluğu dışında ne gibi faktörler var? Şiddetli erkek kısırlığı nedir? Günümüzde erkek kısırlığının tedavisinde ne gibi imkanlar var? Hiç spermi olmayan erkeklerin de çocuk sahibi olabilme şansları var mı? Mikro tesa yönteminde nasıl bir ameliyat yapılıyor? Erkek kısırlığının tedavisiyle ilgili başka ne gibi gelişmeler var? Neden erkeklerde kısırlık artıyor? Erkeklerin sağlıklı üreme fonksiyonlarına sahip olabilmeleri için neler öneriliyor?

İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi  Kadın Hastalıkları ve Doğum, Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Aret Kamar Sağlığım İçin Herşey’de erkek kısırlığı ve erkek kısırlığındaki gelişmeler konusunda bilgi verdi.

. Erkeklerde görülen kısırlığın oranı nedir?
“Eskiden çift çocuk sahibi olamadığında kadın suçlanırdı. Problem yarı yarıya denirdi ama kusurun erkekte olması kabul görmezdi. Ama bugün ibre biraz daha erkeklere kaymış durumda. Erkeklerin sperm sayısına, hareketine ya da şeklinin bozukluğuna bağlı olarak oluşan kısırlık nerdeyse yüzde 55’lerde. Kadınlardaki problemlerden kaynaklanan kısırlık da yüzde 45’lerde. Eskiden defalarca tedavi edilmiş, yumurtalamasında sıkıntı olan kadınlar aylarca tedavi edilirdi. Erkekler test dahi yaptırmıyordu. Ancak şimdi insanlar bilinçlenmeye başladı. Bir kadın çocuğu olmuyor diye bir hekime gittiğinde, kadına bakıldığı gün erkeğe de mutlaka sperm testi yaptırılmalıdır.”

ERKEK KISIRLIĞININ NEDENLERİ

. Erkek kısırlığında spermin sayısı, spermin hareketliği ve şekil bozukluğu olabiliyor dediniz. Başka ne gibi faktörler var?
“Erkek kısırlığının bir nedeni de hiç spermin gelmemesidir. Bunun görüldüğü durumlar;

. Herhangi bir şekilde testislerin sonradan olan ya da doğuştan gelen problemlerinin olması,

. Sperm üretiminin hiç olmaması,

. Sperm üretimin olması ama onları dışarıya aktaran kanallarda doğuştan ya da sonradan cerrahi sebeplerle olan tıkanıklıklar olmasıdır.

Temel olarak spermin sayısı ne kadar, ne kadarı canlı, canlı olan kısmının şeklinin düzgünlüğü önemlidir. Dolayısıyla sperm tahlili yapıldığında bir erkeğin ne kadar fertil olduğunu ya da eşini ne kadar hamile bırakabilme şansının olduğu ortalama olarak söylenebilir.”

‘‘ŞİDDETLİ ERKEK KISIRLIĞINDA SPERM SAYISI ÇOK AZDIR’’

. Şiddetli erkek kısırlığı nedir?
“Şiddetli erkek kısırlığı, sperm sayısının çok az olduğu durumlardır. Tüp bebek dışında herhangi bir yöntem ile erkeğin spermi yumurtayı bulamaz ve hamilelik oluşamaz. 15 milyon hareketli sperm, Dünya Sağlık Örgütü’nün kabul ettiği orandır. 15 milyon hareketli spermin üstünde spermi olan bir erkek eşini ilişki ile hamile bırakabilir olarak kabul edilir. Yani var olan 30 milyon spermin yüzde 50’si hareketliyse 15 milyon hareketli sperm olmaktadır. 15 milyonun altına indikçe ilişki ile hamile kalabilme şansı yavaş yavaş düşmeye başlar. Ancak sayı beş ya da bir milyon da olsa imkansız değildir. Neticede kadın yumurtladığı zaman bir tane spermin gidip yumurtayı bulması çocuk sahibi olmaya yeter. Ama sayı düştükçe bunun olabilme ihtimali azalır. 15 milyonun altında 5-15 milyon arasındaki aralıkta sperm sayısı düşüktür. Belki ilişki ile hamile kalamaz ama spermin hareketli olanları rahmin içine, yumurtalığa daha yakın bir yere yerleştirilirse spermin yumurtayı bulma şansı arttırılabilir. Belki de şans eseri iyi bir sperm gidip yumurtayı bulabilir. Bu da fertildir;  bir şekilde çocuk sahibi olunur.”

Op. Dr. Aret Kamar

‘‘BUGÜN DIŞARIDA HİÇ SPERMİ OLMAYANLARA DAHİ ÇARE VARDIR’’

. Günümüzde erkek kısırlığının tedavisinde ne gibi imkanlar var? Hiç spermi olmayan erkeklerin de çocuk sahibi olabilme şansları var mı?
“Spermi olmayan, spermi dışarıya çok az gelen ya da spermi tamamen hareketsiz olan kişiler üzülmemeliler. Bugünkü şartlarda dışarıda hiç spermi olmayanlara dahi çare bulunabilmektedir. Bir erkek geldiğinde spermin sayısına, hareketliliğine, şekil bozukluğu olup olmadığına bakılır. Eğer sperm beş milyonun üstündeyse ilk önce aşılama, ilişki ile hamile bırakabilme tedavileri uygulanır. Eğer çift bu tedavileri daha önce olduysa direkt tüp bebekle başlanır. Beş milyonun altında spermi olan ve tüp bebek dışında ya da başka bir tedavi ile hamile bırakabilme ihtimalleri çok düşük olan erkeklerde sperm dışarda varsa çocuk olur. Sayının 10 tane ya da 100 milyon olması fark etmez. Çünkü kadından sayılı sayıda yumurta alınabilir. Her yumurta başına bir tane de sperm kullanıldığına göre milyon sperme ihtiyaç yoktur. 20 tane yumurtası olan bir kadında 20 tane sperme ihtiyaç vardır. Dolayısıyla erkeğin dışarıya spermi geliyorsa ve yumurtanın sayısına yetecek kadar da sperm varsa dışarıya gelen spermlerden şekilleri en güzel olanlar seçilerek yumurtanın içerisine konur. Oluşan embriyoların iyi olanları da rahmin içerisine konulur.

HANGİ TESTLER YAPILIYOR?

Dışarda hiç sperm yoksa belli testler yapılır. Biri, genetik testtir. Genetik test, spermin dışarda olmaması, erkeğin doğuşundan gelen, taşıdığı herhangi bir genetik bozukluğa bağlı olabilir mi diye bakılmasını sağlar. Y delesyon denilen erkeğin dışarıya sperminin gelmemesinin sebebi yine bir genetik bozukluğa mı bağlı ve Y kromozumundaki bazı kromozomal problemler var da hiç sperm bulunamayacak mı soruları öngörülür. Eğer bunlar normal çıkarsa o zaman erkeğin hormonlarına da bakılır. Eğer bir testiste sperm üretimi olmuyorsa iki sebebi olabilir. Biri testisin kendisi sperm üretecek şekilde yaratılmamıştır. Ya da testisin içerisinde sperm üretme bankaları o kadar azdır ki dışarıya sperm çıkartacak kadar bir sperm üretemiyordur. İkinci neden, testis tamamen normal yaratılmıştır. Her şey sperm üretimi için hazırdır. Ama beyin yeteri kadar uyarı yapmadığı için testisi çalıştıramıyordur. Bunu anlamanın tek yolu kadınlarda meşhur olan FSA tahlilinin yapılmasıdır. Eğer FSA tahlili düşükse o zaman beyin yeterli uyarı yapmadığı için testiste sperm üretilemiyordur. Erkeğin sperm sayısı belki sıfırdır. Ama FSA ve beynin hipofiz bezinin yapması gereken hormonları dışardan iğnelerle takviye edilirse hasta 3-5-6 ay içinde sperm üretebilir. Ürettiği spermle eşini ilişkiyle dahi hamile bırakabilir hale gelebilir. Tüp bebeğe ihtiyaç kalmayabilir. Spermi sıfır olanlar da bu şekilde elenir.

TESA AMELİYATI NASIL BİR YÖNTEM?

Bir kısmı da testiste sperm yapılmadığı ya da çok az yapıldığı için dışarıya gelmiyordur. Onlarda tesa ameliyatı yapılır. Tesa ameliyatı testisin genel anestezi altında içinin açılması ve mikroskop eşliğinde testisin içine bakılarak spermin üretildiği muhtemel olması gereken kanalların içerisinde sperm arandığı bir yöntemdir. Testisin içi yün yumağı gibidir. Bir sürü buruşturulmuş kanallar vardır. O kanalların içerisinde açıldığında ve mikroskopla bakıldığında ince kanallar, bozulmuş kanallar, genişlemiş kanallar görülür. Normal olan sedef gibi güzel parlayan kanallar görülmesidir. Muhtemel sperm çıkma ihtimali olan mikroskop altında kanallar alınıp laboratuvara yollanır. Laboratuvar kanalcıkların içine bakar. Sperm görüldüğü zaman işlem biter. Sperm yok denirse bir kanalcık daha alıp yollanır. Böylece yumurtanın her tarafında sperm olabilme ihtimali olan kanalcıklar alınıp laboratuvara gönderilir. Mikro tesa ile bu tip erkeklerde sperm bulma ihtimali yüzde 70’leri bulmaktadır. Eğer ufacık bir testis görülse ve dışarda hiç sperm yok denilse bile bu erkeklerin yüzde 70’ine nerdeyse çare bulunur.

Bir kısım spermi dışarıya hiç gelemeyenlerin de tamamen testisten dışarıya spermi aktaran kanalcıklarda doğuştan yokluklar, tıkanıklıklar yüzünden olur. Ürolog muayene ettiği zaman bir testisin boyutundan, hacminden, kanalların yapısından erkeğin testisinde sperm bulma ihtimalinin  ne kadar olacağını anlar ve ona göre tedavi yapılır. Bir kısım erkekte bazen testisin boyutları o kadar normal olur ki ürolog bu testisi hiç açmayalım, tesa ameliyatı yapmayalım deyip bir şırınga ile içine girip sperm alabilir.”

MİKRO TESA YÖNTEMİ

. Mikro tesa yönteminde nasıl bir ameliyat yapılıyor?
“Testiste bir santimlik bir kesi yapılır. O torbaların tam üstünden kesi yapıldıktan sonra testisler dışarıya çıkartılır. Orada arama işlemleri yapılır. Bir testiste sperm bulunduysa ötekine dokunulmaz. Ama sperm bulunmazsa öteki testise de bakılır. Her tarafları araştırılır. Eskiden mikroskopla bu işlem yapılmıyorken büyük parçalar koparılırdı. O zaman testis açılır, testisin üzerinden 3-4 yerden parça alınırdı. O parçalar laboratuvara yönlendirilir ve testis kapatılırdı. Her bir tesa ameliyatı olan erkek testisinden hacim kaybederdi. Dolayısıyla tüp bebek de belli bir tutma şansı olan bir yöntem. Gebe kalmadı bir daha tesa yapalım derken testisin içerisinde sperm üreten dokular biterdi. Şuan en azından mikro tesa ile böyle bir risk minimuma indirilmiş durumdadır.”

‘‘SPERM TAHLİLİ MUTLAKA YAPILMALI?’’

. Erkek kısırlığının tedavisiyle ilgili başka ne gibi gelişmeler var?
“Her zaman bir sperm tahlili yapılmalıdır. Hatta üç tane sperm tahlilinin ortalaması alınmalıdır. Çünkü sperm, her zaman farklı farklı çıkan, değişken bir şeydir. Bir sperm bakıldığında erkeğin o günkü durumu iyi olmayabilir, yorgun olabilir. Sayı düşük çıkar. Sayı düşük çıktı diye direkt teşhis koyulmamalıdır. 15 gün sonra bir sperm testi daha yapılmalıdır. Spermi normal olan erkeklerin bile bazen spermi çok çok düşük hatta sıfır bile çıkabilir. Bunda yorgunluk, stres, günlük yaşanılan sıkıntılar etkili olabilir.

Bir de varikosel ameliyatı vardır. Belirli insanlarda faydası olan bir ameliyattır. Tüp bebeğin tutma şansını çok fazla değiştirmez. Eğer testisin etrafındaki damarlar genişlediyse buna varikosel denir. Çok ileriyse ve muayene edildiğinde koca koca damarlar geliyorsa, erkeğin bu durumdan şikayeti ve ağrısı varsa o zaman ameliyat edilmelidir. Bir damarda genişleme görüldü diye yapılan varikosel ameliyatlarının çoğu boş yere yapılmaktadır. Ne erkeğin sperm sayısını, ne hareketini ne de eşini hamile bırakabilme şansını değiştirir. Dolayısıyla çok gerekliyse yapılmalıdır.”

. Neden erkeklerde kısırlık artıyor? Erkeklerin sağlıklı üreme fonksiyonlarına sahip olabilmeleri için neler öneriyorsunuz?
“Testisler vücuttan uzakta ne kadar sıcak olursa testisin sperm üretimi o kadar azalır. Mesleki olarak şoförler gibi sürekli oturarak çalışanlarda, fırınlarda veya dönercilerde çalışanlarda ısınmaya bağlı olarak biraz daha fazla görülür. Dar giyinmek ve sigara içmek de spermi öldüren faktörlerdir.”