Erken Yumurta Yetmezliği

İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi’nden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Aret Kamar, erken yumurta yetmezliğinin nedenlerini ve tedavisi hakkında bilgi verdi.

Yumurtanın az olması tüp bebek sürecini nasıl etkiliyor?

Yumurtası çok olan hastalardan daha çok yumurta aldığımız için daha çok embriyo oluşturabilme şansımız var.  Bir de yumurtası az olan hastalarımız var. Kısacası bir yanda 20-30 tane yumurtası olan diğer bir yanda 1-2 tane yumurtası kadın hastalarımız oluyor. Yumurtası az olan hastalar biraz daha sıkıntılı olabiliyor. Normal süreçte yumurta mikro enjeksiyon yapıldığı zaman döllenirse ve iyi bir embriyo gelişmeye başlarsa yani her şey düzgün giderse transfer yapılır. Ama her zaman bu kadar şanslı olamayabiliyoruz. Çünkü kimi zaman 1 tane 2 tane yumurta gelebiliyor bazen yumurta kötü olabiliyor. Bazen döllenmeyebiliyor ya da iyi bir embriyo gelişmeyebiliyor. Genelde tüp bebek işlemine gelen birçok hasta yumurtası az olan hastalar oluyor. Çünkü onlar defalarca uğraşıyorlar, yumurtası fazla olan hastalar şansları da çok olduğu için daha hızlı hamile kalıyorlar.

ERKEN YUMURTA YETMEZLİĞİ NEDEN OLUR?

Erken yumurta yetmezliği dediğimiz kavramın ardında ne var? Neden kadınların ve özelliklede hangi yaştan itibaren yumurta kapasiteleri azalıyor?

Genelde bir kadının 35 yaş sonrası fizyolojik olarak yumurta sayısı azalmaya başlar. Türkiye genelinde de bu durum böyle. 40’lı yaşlardan sonra yumurta daha hızlı azalmaya başlar ve artık 44-45 gibi eğer yumurta sayıları gençliklerinden fazlaysa adet görmeye devam ederler. 50-52 yaş civarında da menopoza girerler. Yumurta rezervi az olan kadınlar genelde yumurtası az olarak doğanlar, yumurtası çokken örneğin kist ameliyatı gibi bir cerrahi ile yumurtalığının çoğunu aldırmak zorunda kalanlar ya da radyoterapi ve kemoterapi gördükten sonra yumurta sayısı azalan kişilerdir. Kişiler bu nedenlere bağlı olarak yumurta yetersizliği, rezerv yetersizliği yaşarlar. Bu hastalarda yapılacak çok fazla bir şey yoktur. Çünkü yumurta sayısı arttırılamaz.

Yumurtalıkta ne kadar çok yumurta varsa kadının rezervi o kadar iyidir ve geç menopoza girecek demektir. Yumurtalıkta az yumurta öncüsü ya da aday hücre varsa da kısacası az rezervli bir kadınsa onun da daha erken menopoza girebilme ihtimali vardır. Bu konuda muayene sağlandığında kadının hemen uyarılması gerekir. Bir kadın yumurta rezervini en kolay AMH testi dediğimiz bir test ile öğrenebilir. FSH diye bir test de var. FSA da yumurta rezervini gösterir; ama FSA aydan aya değişkenlik gösteren bir testtir. Bu anlamda çok güvenilir bir test değildir. Ama AMH öyle değildir. AMH için adet döneminin başında, sonunda, ortasında yani istediğiniz zaman bakın fark etmez. 1,5’in altında çıkan değerler yumurtalık rezervinin az olduğunu gösterir. 0,5’in altına inildiği zaman da artık tehlike çanları çalıyor demektir. Dolayısıyla bir kadın muayene olmak istemiyorsa hiç olmazsa AMH testini yaptırarak yumurta rezervinin durumunu öğrenmelidir.

Aynı zamanda Fertilite’nin Korunması Derneği’ni de kurdunuz. Biraz bu dernekten bahseder misiniz?

Tüp bebek ülkemizde genellikle çocuğu olmayanların tedavi yöntemi olarak görülüyor. Ama tüp bebek laboratuvarındaki son gelişmelerle artık dondurma teknikleri çok ilerledi. Embriyoları teker teker dondurup çözebiliyoruz. Yüzde 99’a yakını dondurduğumuz gibi geri geliyor. Yumurtaları yine aynı şekilde tek tek dondurup tek tek çözebiliyoruz. Onların da yine yüzde 90’a yakını eğer kadın gençse aynı şekilde çözülüyor. Dolayısıyla artık bir şeyleri dondurup saklayabilme ihtimalimiz var. Alışverişlerimizde nasıl fazla aldığımız şeyleri derin dondurucuda saklayabiliyorsak; bir kadının ya da bir erkekte yumurtasını, yumurtalık dokusunu ya da sperminin saklayabilir.

Genç yaşta kansere yakalanma durumu olabiliyor. Tedavi öncesi kadın ya da erkeğin dondurma konusunda bilgili olması gerekir. Yine tedaviyi sağlayan hekimlerin de yönlendirmesi önemlidir. Geçen zaman içerisinde yumurtaların dondurulması ya da yumurtalık dokusunun dondurulması daha sonra geçireceği tedavilerden yumurtalığının etkilenmemesini sağlar. En azından bu tedavi sonrası kadın hasta menopoza girse bile ileride dondurduğu yumurtalarıyla çocuk sahibi olabilme şansına sahip olur.

Normalde yumurta alabilmek için adetten sonra bir hazırlığa başlanması gerekir. 10-12 gün kadar iğne tedavisi yapılır ve daha sonra yumurtalar toplanır. Ama bazen acil bir durum olabiliyor ve hemen yarın toplanması gerekiyor. Kadının iğne tedavisi olması ve yumurtalarının toplaması sakıncalı görülmüşse hemen tedaviye başlanıyor ve bu durumda yumurta dokusu donduruluyor. Laparoskopi işlemi ile yumurtalık dokularının bir kısmı alınıyor ve ince ince ayrılıp, dondurulabiliyorlar. Ve daha sonra kanser tedavisi bittiğinde alınan yumurtalık dokuları eski yerine nakledilebiliyor ve o sırada kadın menopoza girmiş olsa bile o nakledilen dokular orada yumurtalık dokusunu canlandırıp kadını tekrar adet görebilir hale getirebiliyor. Bu dernek bu farkındalıkları sağlamak için var. Bu kişilerin ilerde çocuk sahibi olabilme şansını saklı tutuyor.

Bu dondurulmuş dokular 5-10-15 sene saklanabiliyor. Kanser tedavisi genellikle 5 sene süren bir tedavi. 5 sene içerisinde hiçbir nüks olmadıysa kanser yenilmiş sayılıyor ve ondan sonra takiplere başlanıyor. Bu takiplerden sonra eğer bir mahsur yoksa kadın menopoza girmiş ama çocuk sahibi olmak istiyorsa laparoskopi işlemiyle o dokular eritilip yumurtalıktan alındığı yere nakledilebilir. Karın içerisinde periton dediğimiz zarların altına da nakledilebiliyor; çünkü çok incedir. Bunlar nereye konulursa konulsun orada bir şekilde hayatlarını idame ettirebiliyorlar. Erkekte durum çok daha kolaydır. Erkeğin sperm vermesi ile işlem tamamlanıyor. Bir sefer sperm verdiğinde 3-5-10 kere tüp bebek deneyecek kadar alıp dondurabilir ve saklayabiliriz.

HANGİ DURUMLARDA YUMURTA DOKUSU DONDURULUR?

Nakledildikten sonra yumurtalık şekline mi dönüyorlar?

Nakledildikten sonra kanlanıyor ve yumurtalık dokusu gibi çalışmaya başlıyor. Herkesin rezervi farklıdır. Kadın kanserse ve 1-2 yumurtası varsa yumurtalık dokusunu dondurmak çok mantıklıdır. Örneğin 1-2 yumurtasını dondursanız ileride deneme yaptığında başarılı olunamazsa elimizde hiçbir şey kalmayacak. Ama yumurtalık dokusu dondurulsa ve ileride nakledilirse, nakil sonrası o bir çalışan organ olacak ve yumurta verecek. Yani aynı organdan siz defalarca yumurta alabileceksiniz. Dolayısıyla yumurtalık rezervi iyi olmayan kadınlar gibi bu tür hastalarda yumurtalık dokusunu dondurmak çok daha avantajlıdır.

Türkiye, tüp bebek tedavisinde dünyada nerede? Tüp bebek tedavisi için ya da yumurta, sperm, embriyo gibi dondurma yöntemleri için Türkiye’ye hangi ülkelerden kişiler geliyorlar?

Türkiye, bu konuda bütün dünyayla yarışan bir ülke diyebiliriz. Avrupa ve Amerika’ya göre neredeyse 3’te bir fiyatına yapılıyor. Bu yüzden birçok Afrika, Orta Doğu, Avrupa ülkesinden hatta Amerika’dan Türkiye’ye hasta gelebiliyor. İngiltere ve Almanya’dan hastalar gelebiliyor. Türkiye tüp bebek açısından yurt dışına göre çok daha başarılı.