Ev Hemodiyalizi Nasıl Uygulanır?

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ercan Ok, böbrek naklinden sonra normal böbrek fonksiyonuna en yakın tedavi türü olan Prof. Dr. Ercan Ok, açıkladı. Prof. Dr. Ok, “Her ne kadar gece diyalizi, diyaliz merkezinde uygulanabilse de, daha ideal, daha rahat, daha huzurlu olan bu tedavinin ev ortamında, hasta gece kendi yatağında uyurken yapılmasıdır. 2 ay süren eğitimin ardından hastalar bu tedaviyi artık evlerinin konforunda kendileri uyguluyor” dedi.

Prof. Dr. Ercan Ok, konuyla ilgili soruları yanıtladı.

. İdeal diyaliz süresi ne kadar olmalı?
Haftada 3 gün 4 saat hemodiyaliz en düşük diyaliz miktarıdır. Bazı hastalar için yeterli olmamakla birlikte çeşitli sorunlara neden olmaktadır. Oysa böbreklerimiz haftada 7 gün 24 saat çalışmaktadır. Bu nedenle daha fazla diyaliz yapıldığında temizlenme işlemi çok daha etkili olmakta, dolayısıyla hastaların sağlık durumu da daha iyi olmaktadır.

Haftada 3 yerine 5-6 kez diyaliz yapmak etkili bir metot gibi görünse de damar yolu sorunlarının artması, maliyetin katlanması ve pratik güçlükler sorun yaratmaktadır. O nedenle en ideal tedavi gün aşırı olarak gece uykuda iken yapılan 7-8 saatlik diyalizlerdir. Her ne kadar gece diyalizi, diyaliz merkezinde uygulanabilse de, daha ideal, daha rahat, daha huzurlu olan bu tedavinin ev ortamında, hasta gece kendi yatağında uyurken yapılmasıdır.

. Ev hemodiyalizinin getirileri nelerdir?
Daha uzun süre diyaliz olmak, yaşam süresinin ve yaşam kalitesinin artmasına yardımcı olmakta ve diyalize bağlı şikâyetlerde azalmaya neden olmaktadır. Diyaliz süresi dört saatten sekiz saate çıktığında, diyaliz sırasında görülen tansiyon düşmesi ve kramplar kaybolmakta, diyaliz sonrası halsizlik olmamakta, sabah diyalizden çıkan hastalar işe ya da okula gidebilmektedir. İştah artmakta, kanda protein-albümin düzeyi yükselmekte, gerçek kiloda artış ortaya çıkmaktadır.

Kansızlık düzelmekte, kan ilaçlarına gereksinim kalmamaktadır. Keza, fosfor düzeyleri normale gelmekte, fosfor düşürücü ilaçlar kesilmektedir. Kalp-damar fonksiyonları, egzersiz kapasitesi, düşünme-hatırlama fonksiyonları, cinsel fonksiyonlar ve üreme fonksiyonu düzelmektedir. Diyetteki kısıtlamaların pek çoğu kaldırılmakta, ilaç kullanımı hemen hemen tamamen ortadan kalkmaktadır.

. Kimler ev hemodiyalizi yapabilir?
İstemek en önemli başlangıç noktasıdır. Diyalize girmekte olan ya da yakın zamanda başlaması gereken, kendi sağlığında daha fazla söz sahibi olmak isteyen, aktif sosyal ve iş yaşamını sürdürmek ya da yeni bir işe başlamak isteyen, ailesiyle veya evde daha fazla vakit geçirmek isteyen, kendisi ya da bir yakını diyaliz işlemini ve damar yolu girişimini öğrenebilecek herkes ev hemodiyalizi adayı olabilir.

Kendisi veya bir yakınının tedaviyi uygulaması mümkün değil ve maddi gücü yeterli ise hastalar eğer arzu ederlerse dışarıdan bir hemşire desteği temin ederek ev hemodiyalizi uygulayabilirler.  Kişiler eğitim öncesinde tedaviye uygunluk açısından Nefroloji uzmanı, diyaliz hemşiresi ve teknisyeni tarafından değerlendirilir.

Kendisi veya bir yakınının tedaviyi uygulaması mümkün değil ve maddi gücü yeterli ise hastalar bir hemşire desteği ile ev hemodiyalizi uygulayabilirler. Türkiye’de ev hemodiyalizi uygulayan hastaların yaşları 13 ila 75 arasında değişmektedir.

. Nereye başvuru yapılıyor ve ne kadar ücret ödeniyor?
Ev hemodiyalizi hizmeti veren merkezlerin sayısı hızla artmaktadır. Bu hizmeti veren size en yakın diyaliz merkezine veya hastaneye başvurabilirsiniz. Hiçbir ücret ödemeniz gerekmiyor. Tüm gereksinimler size bu hizmeti sunan diyaliz merkezleri tarafından karşılanmaktadır. Dolayısı ile hastalar ceplerinden beş kuruş harcama yapmıyor.

. Ev Hemodiyalizi eğitimi nasıl gerçekleştiriliyor?
En az 2 ay boyunca merkezde diyaliz olurken size özel ev hemodiyalizi hemşiresi tarafından eğitilirsiniz. Eğitim ekibi diyaliz hemşiresi, diyaliz teknisyeni, diyaliz hekimi ve bir Nefroloji uzmanından oluşur. Bir taraftan diyaliz olurken, bir taraftan da eğitim almış olursunuz.

Evde kullanacağınız makine, hastaların kullanımı için hazırlanmış özel ve daha kolay bir kullanım ekranına sahiptir. İsteğe bağlı olarak, bazı hastalar için evde diyalizine yardımcı olabilecek veya aktif olarak diyalizi yapabilecek bir yakını, yardımcısı varsa eğitime birlikte alınırlar.

Hasta eğitimi boyunca damar yoluna girme, diyalizi başlatma ve sonlandırma işlemlerini öğrenir. Böbrek yetersizliğinin nedenleri ve bulguları, hemodiyaliz makinesi ve su sistemi hakkında bilgi edinir. Ayrıca diyalizi sırasında karşılaşılabilecek sorunlar ve çözümleri hakkında uygulamalı eğitim alır  (pıhtılaşma, hava-kan kaçağı, diyaliz makinesi alarmları, elektrik kesilmesi vb durumlarda yapılması gerekenler). Eğitimin ikinci ayında hasta ve/veya yakını merkezde kendi diyalizini uygular. Hasta hazır olduğunda değerlendirme yapılır ve yeterli olduğundan emin olunan hastaya sertifika verilerek evde hemodiyaliz başlatılır.

Hastaların eğitimin başlangıcında en çekindikleri konu kendi damarlarına girip giremeyecekleridir. Ama bir defa kendi damarına giren bir hasta, bunu sonrasında çok daha kolay yapabilmekte ve sonrasında damarına başkasının girmesine izin vermemektedir. Çünkü kendisi hissederek ve sürekli aynı damara girdiği için çok daha ağrısız ve pratik olarak gerçekleştirmektedir. Ayrıca, evde kendi kendine diyaliz yapan hastalar için daha farklı ve daha pratik bir damara girme yöntemi kullanılmaktadır.