Evde Kan Şekeri Takibi Ve Şeker Ölçüm Cihazı Seçimi

Diyabetin kontrolunda şeker hastalarının evde kendi kendilerine yapacakları düzenli ve sürekli kan şekeri ölçümleri son derece önemli… Diyabetli hastalar günde kaç kez kan şekerlerini ölçmeliler? Evde kan sekeri ölçümü için cihaz seçerken hangi noktalara dikkat etmeli? Glukometrelerin kan şeker düzeylerini doğru verip vermedikleri nasıl anlaşılır? Evde yapılan ölçümlerle laboratuarda yapılanlar arasında bir fark var mıdır? Glukometrelerin kullanım süreleri ne kadardır? Şeker hastaların merak ettiği bu tür soruları Diyabet Hemşireliği Derneği Başkanı Prof. Dr. Nermin Olgun’a yönelttik. İşte; Prof. Dr. Nermin Olgun’un www.sagligimicinhersey.com’a verdiği yanıtlar:

. Şeker hastalığında kan şekeri takibinin önemi nedir?
“Kan şekeri izlemi; diyabetin kontrol altında tutulabilmesinde temel koşuldur. Özellikle diyabetlilerin evde kendi kendini yapacakları düzenli ve sürekli kan şekeri ölçümleri, diyabetin iyi şekilde yönetilmesinin sigortasıdır. Diyabetlilerin günlük aktivitelerinde rahatlık ve güvenlik sağlar. Diyabet bakım profesyonelleri için bireye uygun en doğru tedavi ve bakım programının belirlenmesinde önemli bilgi sağlar.“

. Gebelik diyabetinde evde kan şekeri kontrolünün anne ve bebek sağlığı açısından nasıl bir önemi var?
“HbA1c gebeliğin ilk aylarında yüzde 8’in üzerinde ise düşük riski üç kat artar, diyabet olmayan kadınların çocuklarında sakatlık oranı yüzde 2-4 iken diyabetli kadınların çocuklarında sakatlık oranı yaklaşık dört kat (yüzde 8-13) daha fazladır. HbA1c oranı ne kadar yüksekse sakat çocuk riski o oranda artar.

Kan şekeri >250mg/dl ise, erken doğum riski artar. Gebeliğin ikinci yarısında kan şekerlerinin yüksek seyretmesi iri bebek, bebekte hipoglisemi, solunum sıkıntısı, sarılık, kalsiyum düşüklüğü ve kalp sorunlarına neden olur.
Gebelik süresince; İdeal açlık kan şekeri düzeyi 60-90mg/dl, tokluk kan şekeri düzeyi ise 1. saatte 120 mg/dl’nin altında olmalıdır. Gebelik döneminde haftada en az 2 gün kahvaltıdan önce ve 1 saat sonra, öğle ve akşam yemeğinden önce ve gece 11.00`de olmak üzere günde 5 kez kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Gebelikte kan şekeri yükselmeden de idrarda şeker çıkabilir (Renal glikozüri). Bu nedenle günlük idrar glikoz takipleri ve aseton takibinin yapılması gerekir. Üst üste iki gün idrarda aseton tespit edildiğinde diyabetli gebenin acilen takip edildiği merkeze kontrol için gitmesi gerekir.”

. Diyabetli hastalar günde kaç kez kan şekerlerini kontrol etmeliler?
“Kan şekeri değişken olan (brittle) diyabetliler, ilave hastalığı olan diyabetliler, hipoglisemi belirtilerini hissetmeyen diyabetliler, yeni tanı konmuş gebe ve diğer diyabetlilerin günde 4-7 kez kan şekerlerini kontrol etmeleri gerekir. İyi kontrollü diyabetlilerin haftada 1-2 gün,  günde 4 kez veya, her gün farklı bir zaman dilimi içersinde (merdiven yöntemi) ve haftada bir gün gece saat 03:00’de kan şekeri kontrol etmeleri uygun olacaktır. İnsülin kullanmayan diyabetliler iyi kontrollü ise haftada 1-2 gün aç iken ve gece yatmadan önce, kötü kontrollü ise günde 4 kez aç iken, ana öğünlerden 2 saat sonra, gece yatmadan önce ve haftada 1-2 gün gece 03:00’de kontrol etmelidir.”

. Kan şeker düzeyini kontrol edecek bir hastanın açlık-tokluk durumu nasıl olmalıdır?
“Diyabetin iyi kontrol altında olması kan şekerinin normale yakın sınırlarda seyretmesi demektir. Kan şekeri hedefleri diyabetlinin yaşına, metabolik durumuna, komplikasyonların varlığına, hipoglisemiden haberdar olmama durumuna, evde kan şekerinin takip edilip edilmemesine göre değişiklik gösterebilir. Tip I diyabetlilerde ve gebe diyabetlilerde kan şekerinin iyi kontrol altında olması istenir. Yaşlı diyabetlilerde ise kan şekerinin 180-200 mg/dl’nin altında olması, idrarda şeker çıkmaması yeterli olabilir.

Genç komplikasyonsuz veya erken dönem komplikasyonlu Tip 1 diyabetlilerde; Açlık ve yemek öncesi: 80-120mg/dl, yemek sonrası ve uyku öncesi: 100-140mg/dl, gece 03:00 de: > 70mg/dl.

Gebe diyabetlilerde; açlık ve yemek öncesi: 60-90mg/dl, tokluklarda < 120mg/dl.

Süt çocukluğu ve okul öncesi dönemde: 100-200mg/dl.

Okul çocuğunda: 90-160mg/dl olmalıdır.”

. Evde kan şekeri ölçümü için cihaz seçerken nelere dikkat etmek gerekir?
“Öncelikle doktorunuzun ya da diyabet eğitim hemşirenizin önerdiği güvenilir cihazlar tercih edilmelidir. İyi bir şeker ölçer cihazının, kullanımı kolay olmalı, ekranda yazı ve rakamlar kolayca okunabilmelidir. Cihazın kendisi ve stripleri kolayca temin edilebilmelidir. Hafızalı cihazlar yani ölçülen şeker sonuçlarını hafızasına kaydedebilen cihazlar önemli ayrıcalık oluşturmaktadır.

Cihazla veya striplerle ilgili eğitim, temin ve servis olanakları olmalıdır. Cihaz ilk satın alındığında verilecek eğitim çok önemlidir. Eğitim, diyabet eğitim hemşiresi tarafından mutlaka verilmelidir.”

. Laboratuarda yapılan ölçümlerle evde kan şekeri ölçüm değerleri arasında fark çıkar mı? Bu normal bir durum mudur? Neden kaynaklanır?
“Glikometre ile yapılan ölçüm laboratuar değerlerine göre en fazla yüzde 15 değişim göstermelidir. Bu normal bir durumdur. Bunun nedeni laboratuar sonucu ven (toplar damar) kanıdır glikometre ile ölçülen kan ise genellikle parmak ucundan alınan kan kapiller kandır.”

. Ölçümde kullanılan şeker stripleri de sonucu etkileyebilir mi? Örneğin son kullanma tarihi yaklaşmış ürünlerin kullanılmasının bir sakıncası var mıdır? Stripler konusunda başka hangi noktalar önemlidir?
“Eğer stripler uygun koşullarda saklanmadı ise sonuç farklı çıkabilir. Eğer uygun koşullarda saklanırsa son kullanım tarihine kadar bir sakıncası olmaz. Stripler kendi kutusunda saklanmalı, kod ayarları kontrol edilmeli, ısı ve nemden korunmalıdır.”

. Glukometrelerin kan şeker düzeylerini doğru verip vermediği nasıl anlaşılır? Cihazların ayarları ve kontrolleri nasıl yapılmalı, hangi noktalara dikkat edilmelidir?
“Glukometre sonuçlarının doğruluğu kontrol sıvıları ile kontrol edilebilir. Kontrol ölçümünün sonucu kontrol sıvısı şişelerinin üzerinde belirtilen aralıkta ise cihaz doğru ölçüm yapıyor demektir.  Aynı kan örneğinde ölçümler arasındaki fark yüzde 5’ i geçmemelidir.”

. Parmak ucundan kan alınırken aynı parmağın ve bölgenin seçilmesi gerekir mi? Bu konuda diyabetli hastalar nelere dikkat etmeli?
“Ölçüm yapılırken aynı parmağın kullanılması gerekli değildir. Uygun olan tüm parmaklar kullanılabilir. Kan almak için delinecek parmak temizlenir; ılık su ve sabunla yıkanmalı ve kuruması beklenmelidir. Eğer alkol ile silinmişse alkolün tamamen uçtuğundan emin olunmalıdır. Delinecek parmak aşağı doğru sıkıştırılıp yan kısmından delinmelidir.
Kan alınacak parmak temiz olmalıdır. Parmak delindikten sonra fazla sıkılmamalıdır. Sıkılırsa açığa çıkan doku suyu kan ile karışarak kanı sulandırır, gerçekte olduğundan daha düşük değer okunabilir.”

. Evde kan şekeri cihazlarının kullanımında başka hangi noktalar önemlidir?
“Cihazın kullanım kılavuzunda belirtilen konulara dikkat ederek ölçüm yapılmalıdır.

Çubukların son kullanma tarihi kontrol edilmeli; son kullanım tarihi geçmiş çubuklar kullanılmamalıdır.

Cihaz düzenli olarak temizlenmelidir.

Cihaz elektronik olduğu için çarpma ve düşmelerden korunmalıdır.

Cihazın ve ölçüm çubuklarının doğruluğu düzenli olarak veya beklenenden yüksek veya düşük sonuçlar alındığında kontrol sıvıları ile denetlenmelidir.

Kan şekeri ölçüldükten sonra sonuç günlük kayıt defterine kaydedilmelidir.”

. Cihazların kullanım süreleri ne kadardır?
“Ortalama 10 yıldır. Ancak daha önce cihazla ilgili sorun oluştuğunda üretici firma tarafından bakımı yapılmakta gerekirse değiştirilmektedir.”

. SGK ya da özel sigortalar evde kan şekeri ölçümü cihazlarının ücretini ödüyor mu?
“Cihazlar SGK kapsamında ödenmemekte ancak diyabet bakım profesyonellerinin ölçümü uygun gördüğü diyabetlilerde üretici firmanın insiyatifi ile diyabetlilere hediye edilmektedir. Stripler SGK kapsamında aşağıdaki doğrultuda ödenmektedir.

. Tip 1 diyabetliler için, 3 aylık 300 adet
.  İnsülin kullanan Tip 2 diyabetliler için, 3 aylık 100 adet
.  Hipoglisemili olanlar için, 3 aylık 150 adet
.  Gestasyonel diyabetliler için, 3 aylık 300 adet
.  Sadece oral antidiyabetik kullanan diyabetliler için, 3 aylık 50 adet”

. Kan şeker ölçüm cihazları konusunda ne gibi gelişmeler var?
“Bazı ölçüm aletleri, sadece kan şekeri değerlerini göstermez, ayrıca ölçümü, ölçüm tarihini ve zamanını da hafızasına alarak kaydeder ve 7, 14, 30 ve hatta 90 günlük ortalamalarını hesaplar. Son dönemde açlık ve tokluk kan şekerini işaretlenebildiği cihazlar da bulunmaktadır. Bu cihazlar genel ortalamaların yanı sıra açlık ve tok kan şekeri ortalamalarını da gösterirler. Ayrıca alarm özelliği sayesinde tokluk ve diğer ölçüm zamanlarını hatırlatacak glikometreler de bulunmaktadır. Bazı ölçüm aletleri, bilgileri software programla işleyen bilgisayara aktararak, kan şekeri kontrolünün analizini yapabilir.”