Gençler ve Ergenlerde Bilgisayara Bağımlılığı

Gençler ile ebeveynleri arasında yaşanan kuşak çatışması geçmişten günümüze süre gelen bir durumdur. Kitap okuyarak büyüyen, arkadaşları ile sokakta oyun oynayan, bir iki kanallı televizyonda çizgi film seyreden ebeveynlerin çocukları artık teknolojinin hızla geliştiği bir zaman diliminde büyüyorlar.

Daha bireysel, daha tüketim odaklı, daha sabırsızlar. Dikkat eksikliği yaşayabiliyor ve çok fazla uyaranla karşılaşıyorlar. Mümkün olduğunca istekleri karşılanıyor, bir dedikleri iki edilmiyor. Teknolojiye yatkınlar ve kolay uyum sağlıyorlar. Ödevlerini internet üzerinden yapıyor, oyun oynuyor, arkadaşları ile internette buluşup konuşuyorlar. Hatta dünyanın birçok yerinden arkadaşlar ediniyorlar. Yani ‘sınır’ları aşıyorlar.

Her şeyden en kısa zamanda ve hiç yorulmadan tek bir tuşla haberdar oluyorlar. Geleceğe dair beklentileri ve motivasyonları ebeveynlerine göre farklılık gösteriyor. İstedikleri, rahat edecekleri ve mutlu olacakları işlerde çalışmak istiyorlar. Hatta bazıları evden çalışabileceği işler yapmayı planlıyor.

Kısacası gençler, ebeveynlerinden oldukça farklı bir dönemde büyüyorlar. Gençlerin bu gerçeğini görmek ve anlamak gerekiyor. Günümüzden bağımsız olan ise ergenlik döneminde olan bir gencin ruhsal gelişimidir. Gencin ebeveyni de aynı büyüme meseleleri ile uğraşmış ve ergenlik çağına özgü problemler yaşamıştır.

Gençler ergenlik döneminde içe kapanır, yalnız kalmak isterler. Ailelerine kimi zaman yakın kimi zaman da uzak olmak isterler ve aileleri ile çatışma yaşarlar. Gelecekleri hakkında kafaları karışıktır, ne istediklerini bilemezler. Kendilerine güvenleri tam değildir. Arkadaşlıklar özellikle bu dönemde çok önemlidir. Onlar tarafından kabul edilmek, beğenilmek ve bir gruba ait olmak en temel ihtiyaçlarıdır.

Gencin ergenlik gibi dinamik bir gelişimsel dönemden geçiyor olması, kişiliği ve aile ilişkilerinde zorlandığı yerlerde internet bir çeşit başetme yolu haline gelebilir. Sorunları unutmak için, kabul gördüğü, kolay ulaştığı internete bağlanacaktır.

Bilgisayar başında uzun zaman geçirmesi ve bağımlılığa doğru gidişi hem gençleri hem de aileleri zorlamaktadır. Ebeveynler, her şeyin hız kazandığı bir zamanda çocuklarını nasıl yetiştirecekleri konusunda ciddi kafa karışıklıkları yaşamaktadır.

Psikolog Nilgün Sarı

Neden gençler bilgisayara bağımlılık gösteriyor?

Sorun, internet başında çok uzun süre geçirmektir. Zamanını bilgisayarda oyun oynayarak ya da arkadaşları ile konuşarak geçirenlerin çoğunlukla ders başarıları da düşüktür. Peki, gençler neden bilgisayara bağımlı olmaya yatkınlık göstermektedirler?

Bilgisayar başından kalkmayan gençler gözlemlendiğinde anneden ayrışamama, bireyselliğini elde edememe gibi durumların öne çıktığı görülür. Aslında gencin tek derdi ebeveyninden ayrılmak- bağımsızlaşmaktır. Bunu bilgisayarda vakit geçirerek yapmaya kalkışır. Ama bu sağlıksız bir ayrılıktır.Bu sefer de bilgisayara bağımlı hale gelmiştir. Çünkü, şimdiye kadar yaşına uygun olarak ayakları üzerinde bir şekilde duramamış, durması için yardımcı olunamamış gencin tek bildiği ilişki biçimi bağımlı olmaktır.

Aile içi ilişkilerin çatışmalı olması, genci bağımlı kılan bir diğer nedendir. Ebeveynin yaşadığı ve çözemediği sorunlar gencin interneti kaçış yeri olarak görmesine sebep olur. Ebeveyn kendi sorunları ile boğuşurken çocuğunda oluşan bilgisayar problemini ya fark etmez yada çözecek gücü bulamaz.

Ergenlik dönemi özellikleri nedeniyle genç, ailesinden uzaklaşmaya ihtiyaç duyar. Dışarı çıkmadan, elinin altındaki bilgisayara her an ulaşabilir. Aslında başlangıçta ebeveynler de çocuk evde gözlerinin önünde olduğu için buna ses çıkarmazlar. Ancak tehlike her zaman dışarıda değil, evde de olabilir!

Geçmişte iyi sınırlandırılmayan, her istediği yapılan gençlerin bilgisayar kullanımını sınırlandırabilmeleri oldukça zordur.

Kişilik itibariyle içe kapanık olmak, arkadaşlık ilişkisi kurmada zorlanmak genci bağımlı kılan bir diğer nedendir. Sosyal açıdan dışlanan, savunmasız gençler için sanal ortamda ilişki kurmak daha kolaydır.

Ders başarısızlığı hem neden hem de bir sonuçtur. Başarıyı internette oyun oynayarak yakalamak ister. Sanal dünyada elde ettiği gücü bırakarak, zayıf olduğu aleme geçmek istemez.

Spor, sanat, bilim gibi ders dışı faaliyetlere yönlenemeyen gençler internette oyun ve eğlenceyi tercih etmektedirler.

Ergen için fiziksel görünüşü önemlidir. Kendini fiziksel olarak beğenmemesi, kilolu olması, bedeni ile yaşadığı imaj sorunları da internet başında daha çok zaman geçirmesine neden olacaktır.

İnternetin yarattığı sorunlar?

İnternet bağımlılığı ergenliğe özgü yalnızlık, depresif ruh hali, düşük benlik algısı yaşama riskini arttıracaktır. Gençlerin gerçek ilişkiler kurma ve sürdürme deneyimleri zayıflayacaktır. Ergen sorunlu internet kullanımında, günlük yaşamdaki sosyal ilişkileri ve okul başarısını sürdürecek zaman ve enerjiyi bulamayacaktır.

Nasıl yaklaşmalıyız?

İnterneti ebeveyninden ayrılmanın bir aracı olarak gören gencin sağlıklı ayrılmayı becerebilmesi gerekir. Ebeveyn de sağlıklı ayrılık için kendi güçlükleri ile yüzleşmeli ve çözebilmelidir.

Sınırların öğrenilmeye çalışıldığı ergenlik dönemi için bilgisayar kullanımı aslında bir tehlikedir. Genç hem kendi hem de bilgisayar kullanımı hakkında bilinçlendirilmelidir.

Sorunlarla baş etme yöntemleri öğrenilmelidir. Sorunlarla baş etmek konusunda ebeveyn gence örnek olmalıdır.

Gence yaklaşırken otoriter olup çatışmak yerine sakin ve sabırlı olunmalıdır. Birlikte bir şeyler yapmanın yolu aranmalı ve buna zaman ayırıp tutarlı olunmalıdır. Konu sürekli gündemde tutulmamalıdır. Doğru zamanda konuşmak, genci dinleyip anlamak gerekir.

Ailevi çatışmalar da gençle konuşulmalıdır. Kişinin bireysel ve ailevi olarak yaşadıklarını konuşabilmesi, baş etme becerisini geliştirmesine yardımcı olacaktır.

Ergenler çoğunlukla her şeye güçlerinin yetebileceğini, tüm topluma başkaldırıp değişimi sağlayabileceklerini düşünürler. Ergeni başına herhangi bir sorun gelmemesi için fazla koruyup kollamak çözüm değildir. Hayatı deneyimlemesi gerekir ve sorunların üstesinden ancak deneyimleyerek gelecektir. Ona bu fırsat tanınmalıdır. Ebeveynlerin uzaktan gözlemlemeleri yeterlidir. Ancak sorun başa çıkamayacağı kadar büyüyorsa uygun müdahale yapılmalıdır.

Ergenlik, kimlik oluşturma sürecidir. ‘Ben kimim’ sorusunun cevabını arayan gencin duygu, düşünce ve kişiliği ile ilgili farkındalığını oluşturmasına destek olunmalıdır.

Kontrol ve engelin bulunmadığı durumlarda bağımlılık artar. Bu nedenle bilgisayar kullanımının süresi ile ilgili ortak bir anlaşmaya varmak yararlı olacaktır. Ancak anlaşmaya uyulması için kararlı, sabırlı ve ısrarcı olunmalıdır.

Derslerdeki başarısının kriterlerini belirlerken gencin kapasitesi gözönüne alınmalıdır. Bir süreliğine toparlayana kadar zorlandığı derslerde destek olunmalı, imkan varsa yardım alınmalıdır.

Sorunlarla başa çıkmak için önce yüzleşmek gerektiği unutulmamalıdır. Altta yatan duyguları keşfetmek, duyguları ifade temek profesyonel desteği gerektirebilir. Terapiye gitmek bütün bunlara çözüm getirecektir.

Okulların üzerine düşenler

İnternet bağımlısı gence okulu da destek olmalıdır. Okul-aile işbirliği sağlanmalıdır. Teknoloji kullanımı konusunda öğrencileri bilinçlendirmek, kendilerini sınırlandırabilmeleri için eğitimler vermek, ders başarısını arttırmaya destek olmak okulların üzerine düşen görevler arasındadır. Ayrıca arkadaş ilişkileri konusunda yardımcı olmalı; spor ve sanat alanlarına yönlendirmelidir.

Nilgün Sarı

Uzman Psikolojik Danışman