Gençlerde Görülen Kalp Hastalıkları ve Tedavisi

Gençlerde en sık görülen kalp hastalıkları nelerdir? Erişkinlikte de, çocukluktan kaynaklanmayan ama gençlik döneminde ortaya çıkan başka kalp hastalıkları var mıdır? Çocuklukta ya da gençlere de kalp check-up’ı gerekir mi? Aileler çocuklarına nasıl bir beslenme programı uygulamalıdır? Gençlerde hangi tür şikayetler dikkate alınmalıdır? Genetik yükümlüğü olan gençler daha mı dikkatli olmalıdır? Gençlere yapılan kalp cerrahilerinde erişkinlere göre tedaviye yanıtta farklılık var mıdır?

Memorial Ankara Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Başkanı Prof. Dr. Cem Yorgancıoğlu, gençlerde görülen kalp hastalıkları ve tedavisini Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

‘‘AİLE, OYUN OYNARKEN ÇOCUĞUNU GÖZLEMLEMELİ’’

. Gençlerde en sık görülen kalp hastalıkları nelerdir?
“Kalp hastalığı sadece ileri yaş hastalığı değildir. Çocukluk, genç erişkinlik ve adölesan dönemlerini de kapsar. Ama çocukluk ve genç erişkinlik döneminde olanların büyük bir kısmı doğumsal kalp hastalıklarının devamıdır. Çoğu ya hafif sorunlardır, geç fark edilmiştir ya da daha önceden fark edilmişse bile henüz bir müdahale gereği yoktur. Dolayısıyla genç erişkinlik ve adölesan döneminde ortaya çıkmış olabilir. Onlar kendi içinde kapak rahatsızlıkları ve delikler gibi ana başlık altında sınıflanabilir. Bazı delikler, ancak 60-70 yaşında damar sertliği nedeniyle ameliyat edildiği sırada fark edilir. Çünkü çok küçük bir delik olduğu için hiç önem arz etmemiştir. Bu grup hastaların ilk şikayetleri genellikle çarpıntı, çabuk yorulma, nefes darlığı tarzında olur. Anne babalar, çocuğun yaşıtlarına göre okulda, bahçede koşup oynarken geride kalıp kalmadığına dikkat etmelidir. Yaşıtlarından daha çabuk yorulup bir kenara dinlenmek için çekiliyor mu, nefes nefese kalıyor mu, merdiven çıkarken kendi yaşıtından daha çabuk tıkanıyor mu bunlar gözlem aşamasında olacak önemli bulgulardır. Bunun dışında, çocuk eğer bir şey ifade ediyorsa çocuktur deyip geçilmemeli; mutlaka bir pediatrist görmelidir. Pediatrist zaten bir şeyden şüphelenirse bir çocuk kardiyoloğuna yönlendirecektir.”

KAPAK RAHATSIZLIKLARI

. Erişkinlikte de, çocukluktan kaynaklanmayan ama gençlik döneminde ortaya çıkan başka kalp hastalıkları var mıdır?
“Bunların önemli bir kısmı kapak rahatsızlıklarıdır. Kısaca beta denilen (beta hemolitik streptokok) bir mikrop bazen kalp kapakçıklarında yerleşerek deformasyona neden olur. Hastalığın ilk akut döneminde de sorunlu seyreder veya çok hafif geçip yıllar içinde kronik zaman diliminde kireçlenerek dejenere olmasına neden olur. Bunların çoğu ilkokul yaşında,  yani 7-15, 7-17 yaş grubu içerisinde zaten geçirilmiş olur. Burada dikkat edilmesi gereken çocuğun boğazı ağrıyorsa mutlaka boğaz kültürünü yaptırmaktır. Hatta okul çocuğuna senede iki-üç kere ara ara yine boğaz kültürü yaptırmak fayda olur. Çünkü bazen taşıyıcı olabilir; rahatsızlık vermediği için fark edilmeyebilir. Ama okul bireylerinden birisinde varsa sınıfın en az yarısı için potansiyel bir tehlikedir. Çocuklar iç içe oldukları için çok kolaylıkla birbirlerine bulaş sağlar. Eğer beta tespit edilirse mutlaka antibiyotik tedavisi gerekir. Böylelikle kalp de korunmuş olur. Hatta tedavinin sonunda betadan tamamen temizlenildiğinden emin olmak için başka kültür de çoğu zaman tavsiye edilir.”

SPORA BAŞLAMADAN ÖNCE SAĞLIK KONTROLÜ ŞART

. Çocuklukta ya da gençlere de kalp check-up’ı gerekir mi?  
“Kalp check-up’ı özellikle ciddi spor yapacaklara gerekir. Çocuk lisans düzeyinde belirgin bir spor dalıyla uğraşıyorsa veya bu sporu amatörce de olsa hayatı süresince devam ettirecekse mutlaka bir çocuk kardiyolojisi muayenesinden geçmesinden fayda vardır.”

KALP SAĞLIĞINDA BESLENME

. Aileler çocuklarına nasıl bir beslenme programı uygulamalıdır?
“Artık genç erişkinlerde (adölesan itibariyle 40 yaşa kadar olan grup) bile damar sertliği görülmektedir. Çok erken dönemde, 25’li yaşlarda, ailesel lipid ya da kolesterol metabolizma bozukluğu olanlarda sorun çıkmaktadır. 30-40 yaş aralığında birçok hasta görülmeye başlanmıştır. Bunun temel nedeni de trans yağ içeren fast-food tarzı hazır endüstriyel gıdalardır. Doymuş yağ asitleri denilen katı yağdan zengin yağların kullanılması da temel etkendir. Maalesef obezite şehirleşmeyle birlikte bütün dünyada artmaktadır. Çocuklar okula servisle gitmekte, sokakta oynamak yerine bilgisayar başında zaman geçirmektedirler. Yürümek yerine asansör ya da araba tercih edilmektedir.”

. Bazı ailelerin çocuklarına bilgisayar kullanımına sınırlama getirmesi doğru mudur?
“Bütün çocukların bahçede, arkadaşlarıyla iletişim için oynaması gerekir. Bilgisayar başında kiminle ne konuştuğu bile belli değildir. Bunlara dikkat edilmelidir. Özellikle genç yetişkinlerde spora başlama ve bir spor okuluna yazılma isteği giderek yaygınlaşmıştır. Ancak spor hocasının hastalığı bilmesi mümkün olmadığı için fazla efor sarfettirebilir. Bu nedenle önce bir doktor kontrolünden geçirdikten spor için özendirilmelidir.”

‘‘DAMAR SERTLİĞİNDE GENETİK YATKINLIK BİRİNCİ FAKTÖR’’

. Gençlerde hangi tür şikayetler dikkate alınmalıdır? Genetik yükümlüğü olan gençler daha mı dikkatli olmalıdır?
“Damar sertliğinde ailesel yatkınlık zaten birinci faktördür. Bunun dışında sigara, kolesterol, beslenme, hareketsiz yaşam, diyabet, hipertansiyon gibi birtakım faktörler de vardır. Dolayısıyla ailesinde erken yaşta damar sertliği olan erkeklerin 35-40 yaşından itibaren ilk kontrollerini yaptırmaları gerekir. Kadınlar menopoz dönemine kadar biraz daha östrojen  hormonunun koruyucu etkisi altında kalırlar. Ama aile öyküsü çok kuvvetliyse erken menopoz döneminde bir kontrolden geçmelerinde fayda vardır.”

. Gençlere yapılan kalp cerrahilerinde erişkinlere göre tedaviye yanıtta farklılık var mıdır?
“Damar sertliği hastalığında gençlerde cerrahiden sonra hastanın ayaklanması, toparlanması çok daha kolay olur. Erişkin ileri yaş grubunda damar sertliği daha da ilerlemiş olur. Yani sadece kalpte sorun olmayabilir, beraberinde beyin damarlarında, şah damarlarında, kalp damarlarında, bacaklarında ek sorunlar ortaya çıkabilir. Yaşa bağlı diyabet söz konusu olabilir. Bunlar daha ileri yaş grubu hastalarda ameliyatları ve ameliyat sonuçlarını mutlaka etkiler. Gençlerin ameliyatlarının kolay geçmesini sağlayacak olan en önemli şey onların dinamizmidir. Ağır bir çocukluk ameliyatı olan bir çocuk ertesi gün yatağın içinde zıplayacak durumda olur. Ağrısı vardır belki ama o enerji ile farkında değildir.’’